ژەنی جە هۆرامان
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید

کەش و کۊ و کاوەکۍ هۆرامانی هەرگیز کەڵەپیێ و کەڵەژەنیشا چەنە نەبڕیێنۍ، جە سەباحو ساڵحانو تارېخیۆ تاکو ئیسە، هەر چەنی نامۍ کەڵەپیایا و شېرەپیایا دلۍ جەرگەو دەرە و دۊڵەکانە قنجۍ بیېنێ و تارېخ پیرۊزانە نامېشان بەرۊن، شېرەژەنیچ هامشانو شېرەپیایا تاوانشا ڕووسووری وېشان و میللەتیشان پرشنگدارتەر بکەران.
مەشۊم دڎان پا هەقیقەتێرە بنیەیمۍ کە ۋېنۍ (نموونۍ) فرېما چا بارۆ وەردەس نیەنۍ، چوونکوم وېما نەتاوانما تارېخو وېما بە پامان و زامان ڕۊشنکەرمێ، مەڵامەتو ئا بېتەوانایچما چن هۊکارێنۍ کە پەی خۊڼەواری کورڎی ڕۊشنېنۍ.
چەنی ئانەیچە دنیا کۊتاش نامان، سەرچەمۍ هەمەڕەنگۍ فرۍ نەبا، کەمێ مەگنا وەردەسو وانەری کورڎی، ڕۊ بە ڕۊ ژمارەشان فرەتەرو دڵسوزیشان پەی ئا پەنەۋازیە تارېخییە خەریکا هەنگامېشا خېراتەرۍ مەبان.
ئېمەیچ پېسە کوردێ دڵسوز و خۊڼەواری، پەلەقاژۍ ئانەیمانە کە چی مێڎانەنە گەر تاوابۊمان هەنگامێ بنیێمۍ هەرچن کوڵەیچ بۊن، پا ئاواتۆ کە دڵسۊزە هۆرامییەکۍ دمای ئېمە ڕەوانتەر و درېژتەرەش بکەران.
سەرچەمە جۊراو جۊرەکۍ میللەتە هامسایەکاما کە هەزارەها ساڵېن چەنیشان مەژیومۍ، پەنەمان ماچان کە ژەنەو کورڎی پېسە کەڵەپیاکاشا تەوانێوە خاسەشا بیېنە جە چارەکەرڎەی گرفتو ژیوای و گرفتە کۊمەڵایەتییەکانە، چانەی زېیاتەریچ چن ژەنێ خاوەن بەهرۍ ڕامیاری و ئابووری و کارڕاکەرۍ بەنامبانگېما چەنە هۊرکەوتېنۍ.
بە هۊکارو ۋشکنای و شارۊکەرڎەی بەرهەمە جۊراو جۊرو ڕەنگینەکا لاییڎەکاوە، بە هۊکارو گېڵای و گۊزەرکەرڎەی بە ناوچەکانو کوردەسانیرە، زېیاتەریچ دەگایەکانو ناوچەکانو هۆرامانی تەخت و لهۊن و ژاوەرۊ و گاوەرۊی، دەسما گیربۊ بە چن نامێ شېرە ژەنە بە نامبانگا هۆرامانی و جەمېشان کەرمێ و چی دەرفەتەنە وزمېشان وەردەمو دەمەتەقۍ وشکنەرا و تۊژەرا، زېیاتەریچ جە ڕووە تارېخیی و کۊمەڵایەتی و ڕامیاری و کارڕاکەرییۆ.
ئەسکەڼەری مەکدونی و هێلینیەکۍ نەتاواشا هۆرامانی داگیرکەران، پەی پۊژنارەی شکستەکاشا، ئەسکەڼەر زیڼانو (ئەورامن)یش درووسکەرد پاڵو شارو زاخۊینە، میانو مەرزو (عێراق_تورکیا)ینە بە نامۍ (زیڼانو ئەسکەڼەری)، هەر هۆرامیێ کەوتێ وەردەسشا، پەی هەتا هەتایی چەنەش مەنېوە.
ڕەفتارەکۍ ئەسکەڼەری و هێلینیەکا، خەڵکو ناوچەکاو هۆرامانیشان نەبەزنا، بەڵکوم فەرمانداری ناوچەیی وېشان کەرد، دەسېشان چەنی سرووشتی و چەنی بارە تازەکەی گۊنجنێ، بە ویرو ئاوەزو وېشان، بە دەسڕەنگینیشان پەنەۋازیەکۍ ڕوانەو وېشان پەی چڼەها سەدا سازنێ و پەنەۋازیشان بە هیچ کاڵێوە تەری نەبی، (کڵاش، پاڵا، خامینە، پاتاوە، چۊخەڕانک، فەرەنجی، نمەڎ، هەڵاوە، ....هتر)، گرڎ جۊرە پۊشاکێ و گرڎ واردێوە، کە ئیسە ناوچەو هۆرامانینە باوشان هەن، مەنەییێ فېربییەو ئا سەردەمێنۍ.
ئېمە چېگەنە، زېیاتەرواتەی بە پېویس نمەزانمۍ، چوونکوم ئانەی کە ناوچەو هۆرامانیرە گۊزەرش کەرڎەبۊ، سەرنجەش جە ڕەفتارەکا خەڵکەکەیش دێبۊ، بە ئەنجامگیریێ مەیاوۊن کە بواچۊ: داخۊم هۊکارو بەرکۆتەی ئی پۊشاک و جلوبەرگەیە چېش بۊن؟، ئا جۊرە واردۍ و واردەمەنیۍ؟ ئا شېوەزارە جیاوازە؟ ئا جۊرە ڕەفتار و باو و برەوە؟ بەهەرحاڵ، پەی ئاسانکەرڎەی باسەکەی مەشۊم پەیلواکاما جە بارەو ژەناو هۆرامانیۆ دابەشکەرمۍ پەی چن خاڵێ، پەی ئاسانکاری جە سەرنجدای و سەنگو مەحەک دایشان و چەنەکۊڵیایشان و وەراوەریۍ کەرڎەیشان چەنی ژەنا ناوچەکانو تەرو کوردەسانی. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]