حەزانەشێعرێ و لەنجنایێوی ئارۊیانەتەر
بەشو دوې
نویستەی: #عادل محەمەدپوور#
حەزانەشێعرێ مەبەسوو هونەر و ئەدەبوو ئارۊین کە شاعێر شېۋاریتەر مڎیۊ پەی ئی مەرامێ. هەرپاسە کە ئەدەبی وەرنیشتەنە باوشا کەرڎەن. ئەڵبەت هەجوەکې شێخ ڕەزای باسێوەن جیان جە باسو ئا تاریفیه کە کەرمېش پەی عاشقانێ و حەزانەشێعرێ.
حەزانەشێعرێ کە پەیلواو منا چنی ئا تاریفیە کە چی دمایوە کریان پەی ئەدەبوو فارسی و نامېشا نیان (تەن کامه) یۆگېرۆوە. ئی ڕەگەزە یۊ جە کارکەرڎەکاو شێعرێن، مۆتیڤێوەن پەی حەزنایو هەستە دەروونییەکاو شاعێری و وەردەنگی کە پەنەش ماچا تەنکامەئێرۆسیێ.
حەزنایچ تاوۆ بە مێکانیزمی جۊراوجۊرەوە بۊ. یۊ جە کارکەرڎەکاو حەزانە شێعرێ کە داکۆکی کریۆ سەرش قووڵ بییەیه و شاعێرین سەرو خاڵە زەریفەکاو عەشقی و دەروونی کەرڎەیشانە کە سلووکیتەر و هېماییتەر ملۊنە دلې بەشەکاو شێعرێ عېرفانیێ و جۊرەکاتەروو شێعرێ غێنایێ.
ئی جۊرە شێعرێ، شێعره و چاوەڵی ئېمەنە بە هەسی ڕەنگەش داینەوە و یۆن جە نۆرمە هێژمۆنی بەخشەکاو سەرجەم شێعره و کورڎی و بە تاییبەت هورامین. ئی جۊرە مەزموونێ، هۆرامانەنە بە نسبەتوو باری سرۆشتی و هەژموونش سەرو تەرزه و دیایو شاعێری و جووڵنایو هەستەکاش و بڕېوە مێکانیزمېوتەرێ بەراورد چنی شێعره و فارسی و کورڎی سۆرانی، شاعێرش ئازادتەر بېیەن و بې وەربەستەر وزیاینێ وەرو دیدی هونەرییەوە و کەمتەر چېرپاو دەزگاو تۊتالیتەی زوانی زاڵی کریاینێ.
وینگای ئەدەبی من ئینەنە کە شێعره و چاوەڵی هورامینە، شێعرێ عېرفانیێ دەراویتەر بە مانا ڕەچەڵەکی و ویریەکەیش نمەپێویا. ئانێچ کە هەنې مەزموونا تاکو ۋیرێ سیستێماتیکیێ عېرفانیێ. نە ئینە کە شاعێرێ ئېمە دژێ بییێ با، نا... سۆڼەتی باوی ئەدەبی و نۆرمە زاڵەکېش ئانەشا خېزنان چی ڕۊتېنە. پەی نموونەی ئېمە نمەتاومې پێسه و عەتار یام مەولانای ڕوومی، حەوت شارو عەشقی پێسه و ویەرێوە عېرفانی یۊ شۆنه و یۊی، دلې دیوانوو بېسارانی یام مەولەویەنە بوینمێ. ئانێ کە هەنې گرڎ مەزموونێ عېرفانیێ بییێنێ پەی گەمەی زوانی و خزمەت بە شێعرێن (مەزموونوازی). چەپەوانە عەتار و مەولانا و مەحوی و مەولانا خالێد کە ساحێبوو ویر و ڕەچەڵەکی عېرفانی بییێنێ، گەمەی زوانی شێعرێشا پەی خزمەت بە عېرفانی و ئایدیۆلۆژی ئەدەبوو سۆفیەی گەرەک بېیەن (مەفهووموازی).[1]