بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
هۊرئەوەگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ پاڼزەهەهە
ئاژەڵداری و حەیوانداری جە هۆرامان
خانەواڎۍ هۆرامیۍ، هەرچەنی بەبۍ باخ و باخداری نمەژیوان، هەرگیز نمەتاوان بە بۍ ئاژەڵ و حەیوانداریچ بژیوان. بەشێ فرەو خانەوادەکا (مەیۍ و بزېشان) هەنۍ، کە بەشو پەنەۋازی وېشان مەکەران، بەرهەمە ژیاڎەکەیچ جە شۊت و ماسی، ڕوەنش چەنەگېران پەی پەنەۋازیەکا تەریشان.
ناوچەو هۊرامانی، چوونکوم سەختەن، گرڎ ئاژەڵێ و باڵدارێش چەنە نمەژیوۊن، بە فرەیی (مەی، بزە، گاوە، هەر، هەسەرە)، جە باڵدار و پەلەوەریچەنە (کەرگە، ژەرەژی) مەژیوان، بە دەرەجەی یەکەمیچ (بزە و هەسەرە).
خەڵکو هۆرامانی، بېجگە بەرهەمو ئاژەڵی (شۊت، ماس، دۊ، پەنیرە، کەرۍ، سیراجی، ڕوەن)، سوود جە وڵاخەکا هۊرگېران پەی بار بەردەی، زېیاتەر بارو دارا جە کەشو کۊ و دلۍ باخانە گلېرېشان مەکەراوەو بە بارو وڵاخی (هەر، هەسەرە) بەراشاوە پەی دەگێ.
یانی ۋڵاخداری جە هۆرامان بایەخێ فرەش هەن، سەرچەمێ ژیوای بەشێ جە خانەوادەکان بېیەن و هەن، پەی فاڕایۆ بەرهەمەکاشان، پەی سۋاری، پەی هیتۍ، پەی کارەوانی، پەی ....هتر.
هۆرامییەکۍ هەر چەنی ئاگاشان جە تەندرووسی وېشانەن، پاسەیچ یاگۍ ژیۋای ۋڵاخەکاشانو جۊرو کۊپانەو سەرجلەکاشا هاگاڎاری کەران.
جە هۆرامان، هەر یانێ حەیوانش بۊن، پېویسش بە لەوەڕی زمسانەین، (لۊجاڕە، کەماجاڕە، گزرەجاڕە، شەوەرجاڕە) جە وەهارەنە هەرمانبەرشان پەی مەگېران، دروونیاو کۊکریاوەو ۋشکېشان کەران، ئینجا کواشانو ۋردېشان کەران، بە بارو ۋڵاخی ماراشاوە پەی یانەی، دلۍ (کاڎان)ینە هۊرشان گېران پەی زمسانی.
جە ژیوای هەوارنشینی و ئاژەڵدارینە، چن واچې و دەسەواچې میانو ئا خەڵکانە ئاموشۊکەران، پەی زانیاری تۊمارېشان مەکەرمېن:
پەچەگا_ بېرەگا:
شوانو گەلەی، جە وەهارەنە ڕوێ دوېجارۍ و جە هامن و پاییزەنە ڕوێ جارێ، گەلەکەی مارۊوە پەی یاگێ کە نزیکو دەگێن، پەی دۊشای مەی و بزەکا بە دەسو ژەنەکا (گەلەبێرەکەر)، ئا یاگۍ (پەچەگا یام بېرەگا)ش پەنەماچان. چا کاتایچەنە کناچۍ و ژەنی وېشان ڕازناوە، لاوۍ و گەنجۍ دەگێچ مەگناڕا پەی ئاگەیە.
بەڵام دمای پەڵەو ۋارانی و نزیکبییەیۆ فەسڵو زمسانی، گەلەو حەیوانی جە بەرۆ نمەمەنۊوەو گرڎ وېرەگانێ (شوان)ەکە، گەلەکەی پەی دەگێ مارۊوە و هەر کەسەو سەرە ئاژەڵو وېش بەرۊوە یانەو دلې گۆڕیش کەرۊ، شەوېنە ئاڵفشان مڎۊ پەنە.
جە (خوری) و (پەژم) و (موو) ئاژەڵەکا (چۊخەڕانک، خەرار، وەرېسە، لېف، جاجم یام مەوجە، قاڵییە) وەشکریان. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]