بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید
بەشۍ ویس و حۆتەمە
تەۋنگەری
تەۋنگەری جە هۆرامان، هەرمانێ دەسی پېویسەن، چوونکوم کەرەسەکېش وەردەسېنۍ و هەنۍ، چەنی ئانەیچە پەنەۋازیۍ خەڵکەکەینۍ، نموونەشان (جاجم، مەوجە، نمەڎ، گڵېمە، قاڵییە، لەی)، کە هەریۊشان بە ئامېرێ جیاواز وەش کریۊن. پەی نموونەی ئامېرو وەشکەرڎەی قاڵیۍ و لەیۍ، جیاوازەن چەنی ئامېرو وەشکەرڎەی جاجمی، دیسان دەزگاو هەڵاوۍ و مەوجکەرڎەی، جیاوازەن.
بەهەرحاڵ، دەزگاو (قاڵیۍ، لەیۍ، جاجمی) تەۋنکەرڎەیەن، بەڵام (هەڵاوۍ و مەوجە و خەرار و چۊخەڕانک و پۊپەشمین) جۊڵاکەرین.
مەشۊم ئۊساجۊڵا جاو ڕێوەش بۊن پەی نیارەی دامودەزگاو جۊڵاییش، تەۋنکەریچ مەشۊم یاگێش بۊن پەی نیارەی دامودەزگاو تەۋنەکەیش، یاگۍ جاجم کەرڎەی مەشۊم فەرەحەو درېژەبۊن، پەوکەی جە وەرزو ۋشکینە بەرو یانەی، یام دلۍ باخی یاگێ تەختەو درېژکۊلۍ.
جۊڵایی و تەۋنگەری و جاجم، هەریۊشان دەزگێوە تایبەتییەشان هەنە، کە چڼین ئامېرۍ جیاوازۍ بەکارمەیان بە چن نامێ جیاوازېوە.
یاگۍ جاجمکەرڎەی هەریاگێ بۊن، گەر مەرجەکېش چەنەبان کریۊن، بەڵام دەزگاو (جۊڵایی و تەۋنکەرڎەی)، مەشۊم جاگیرۍ بان، چوونکوم قاڵییە یام مەوجە، پېوەسېنۍ بە دەزگاکېوە، تاکو نەتەمامیا نماراشارە، پەوکەی فاڕایۆشان زەحمەتەن. دیسان ئا جۊرە دەزگێ یاگەپاشا گەرەکەن (پاچاڵ)، پەی جموجووڵ و پەیا.
بە هەرحاڵ، دامودەزگاو جوڵایی و ئامېرەکېش، یاگۍ گونجیێشا گەرەکەنە، کە پەی ئاموشوی و یاگێ تەختانییە پەی چاڵکەرڎەی یاگەپای دەسبڎۊ.
خومکەر یام خومکاری:
بەن یام نەیەو پەژم بە (لەتەرۍ) مەڕېساش، مەبۊن بە (کڵافە)، کڵافەکەی خومەکەران، بە تەعرۍ جیاوازۍ، پەی چنیەی و وەشکەرڎەی (جاجم، مەوجە، پوپەشمین، بلووز، گۊرەوۍ، ...هتر).
ڕەنگ گېرتەیۆ، جە تېکەڵ کەرڎەی بەرو چن درەختێ چەنی تۊکڵو درەختەکەی، هەم تېکەڵ چەنی کەتیرەی، یام هەنگووژاوۍ، هونەرێ تایبەتین، کە ڕەنگۍ جیاوازۍ وەشکەران پی تەعرە:
چن جۊرۍ (گیۋاو) چەنی (تۊکڵ) و (بەر) و داری، چەنی (کەتیرە یام هەنگووژاوۍ) بە بڕۍ جیاوازۍ، دلۍ ئاوېنە مەگرینان، شایانو باسین دلۍ حوجرەو فەقیانە گېرتەیۆ (مەرەکەب)ی هەرمانې ئاسایی بېیەن، کە بە عەینو تەشکی بە تېکەڵکەرڎەی چن گیۋاوێ چەنی تۊکڵو داری و گرینایشان، وەششاکەرڎەن.
قەزازیی:
قەزازیی؛ هەرمانێ هونەرین، ۋیرۆکەرڎەی و فېربییەیش گەرەکەن (هۊرپېتەی گوڵەنگان) بە ڕەنگاوڕەنگی پەی (چەتفەی، جامانە، مشکییە، هۆری، پۊشین)ی. گەر کەسێ قەزازیش زانابییێ، بە (دەسزەڕین) نامش بەرېنۍ. یانی هۊرپېتەی گوڵەنگاو گېرتەیۆ قەیتانەو قەراخو (کەوا، سەڵتە، عەبا، چەتفە، پوشین)ی، کاری قەزازین.
کەرەسۍ قەزازی، تەنیا (چەنی یام گۊچەوەنی) بە قەبارە جیاوازۍ، چەنی تاڵە سیمە زەرد و چەرما بېیەن. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]