بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ ویس و نۊهەمە
هەللاجی:
کاری هەللاجی، فرەتەر کارو شیکەرڎەیۆن، هەللاج (خۊری و بەرگن و لۊکە)، شی مەکەرۊوە. ئامېرەکۍ هەللاجی (کەمان و چەکو هەلاجی)ن.
کەمان، جە داری وەشکریان، ئیسەر و ئۆسەرو کەمانەکەی بە سیم بەسیێنۍ یۊیرە. چەکو هەللاجیچ، پارچە دارێ جە شېوەو دەسەدۊڵین، بەڵام درېژتەر و باریکتەرەن، سەرێش یاگە دەسەن، سەرەکەی تەرش قایېمەن، هەللاج بە سەرە قایېمەکەی مالۊ تەلو کەمانەکەیرە، پا جۊرە لۊکەکە شی مەبۊوە.
چن هەللاجێ، تەنیا کارو شیکەرڎەیۆ کەران، بەڵام هەللاجۍ تەرۍ هەنۍ کاری زیاتەرو هونەری زیاتەر بەکارماران (فەرەنجی، نمەڎ، کەڕەک، نمەڎ) وەشکەران.
ئاشەوانی:
ئۊساو ئاساوی (ئۊسا ئاش) یام ئاسەوان، پیشێوەن کۊڕ جە تاتەیشۆ پەیش مەنۊوە. ئاسەوان شارەزاییش جە وەشکەرڎەی و نیارەی ئاساوی هەن، هەر کېشێوە ڕووە بڎۊ ئۊسا تەواناو خاسکەرڎەیۆش هەنەو ۋزۊشۆ هەرمانە. دیسان گەر تەۋەنەو ئاساوی وریۊرەو سافەبۊن، ئانە بە قوڵنگە چنیۆکاریش چەنەکەرۊن و زبرەش کەرۊوە، (میراسکاری).
سەنگتاشی، تاشای تەۋەنېن بە چن شېوێ جیاواز، پېسە تەۋەنەو ئاشی یام تەۋەنەو دیواری.
دەباخیی:
کارو دەباخیی، وەشکەرڎەی پۊسو حێوانین، پەی پاککەرڎەی تووکەکاش، دماتەر بەکارئاردەیش پەی وەشکەرڎەی (هەڵیزۍ، خیگە)ی. دەباخ پېویسش پی کەرەسا هەن پەی هەرمانەو دەباخیش (قازانێ گۆرۍ یام کوپێوە دەمپان، جۆتو بەلووی، تۊکڵو هەناری، لېقنەو کەرگا، بووڵۍ)، بە ڕېژێوە جیاواز تېکەڵېشان کەرۊن، دلۍ ئاوېنە گېرۊشاوە، دماتەر پۊسو ‌حەیوانەکەیش منیۊنە، ماوەو چن ڕوێنە دەباخی کریۊن و پاک مەبۊوەو بەکارشماران. پاڵاۋراز و پینەچیەکۍ ناوچەو هۆرامانی فرېشان هەرمانەو دەباخی پەی وېشان کەران.
‌‌‌‎مسگەری:
کارو مسگەری جە هۆرامان، بە ڕادێ کەم مەنەن، مسگەر بە بەکارئاردەی (چەو و لم)ی، قاپ و حاجەتی مسینش چەرمە کەرڎەنۆ، بەڵام دمای ساڵەکاو پەنجای، بە هۊکارو ئامایدلۍ قاپ و قاچاخی فافۊنی، کارو مسگەری کز بی و دماتەر سەرشی.
مسگەرەکۍ بېجگە چەرمەکەرڎەیۆ قاپ و قاچاخی، پینەو پەڕۊ قاپە دڕیایەکاچ کەرېنۍ.
ناڵبەڼیی:
هەرمانێ نیمچە ئاسنگەرین، ۋراستەی (ناڵا)ن بە پاژنە، یام سمۍ وڵاخارە، بېگومان بڕیەی ناڵە جوراو جورا، هەرمانەو ئاسنگەرین، بەڵام ۋراستەیشان بە سمۍ وڵاخیرە، هەرمانەو ناڵبەڼییەن.
ناڵۍ مایېنۍ، گۆرەتەرېنۍ جە ناڵا هەسەرۍ و هەری، بەعزە ناوچێنە، ناڵۍ وڵاخی نمەکەران، بەڵام جە وەڵاتو هۆرامانینە بە هۊکارو سەردای و سهۊڵبەڼانی، هەم سەختی کەش و کۊی، ناڵۍ وڵاخی زەرورېنۍ، پەی ئانەی سمۍ وڵاخەکەی بە زەمینیۆ خاس گیرۍ بان، هەم پەی پارېزنایش جە خزای و کۆتەی.
خەڕاتی:
جە هۆرامان، بە هۊکارو نەداری و هەم بییەی درەختە پتەوە جۊراو جۊرەکا، کارو خەڕاتی ڕەواجش بییەن، هەم سوودبەخش بییەن.
جە دارو (بەلووی، سنجەی، شېڵانۍ)، چن درەختێ تەری (چەمچە، کاسە، پنۍ، گۊشت کۊ، چەمچەقووڵە، سەبیل)شان تاشان. ئا خەڕاتۍ هەکە (وېچنە و هېڵەک)ېشا وەشکەردېنۍ، خەڵکو هۆرامانی نەبیېنۍ، بەڵکوم کۊچەریۍ بیېنۍ.
کڵاش چنیەی:
کڵاش چنیەی، کارێ فراوان و بە سووڎەن، ئەکسەرو ژەناو هۆرامانی تەواناو کڵاش چنیەیشان هەنە، زیاتەریچ دەگایەکاو(تەوېڵۍ و نۊتشە) و چن دەگێوەتەری.
کەرەسۍ کڵاش چنیەی(تەبەنۍ، نەی)، کڵاش چنی کارا بە دەسوپلەن، وردەکارەن، کڵاشش پتەو، هەم تڼ و تۊڵەن. شایانو باسین(نەی) جە لۊکەی ڕېساش.
ئېمە چېگەنە نەتاوانما سەرپاکو پیشە دەسییەکا جە هۆرامانەنە تۊمارۍ بکەرمېن، پەوکەی بە وانەری ئازیزی ماچمۍ کە چاگە(جە هۆرامان) تەمامو پېویسیەکا بە کاری دەسی بەرهەم مەیان.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]