بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید
بەشۍ: سی و یەرەمە
شایانو باسین، چیلاو چۆلاوە نامۍ چن سەرچەمێ تەری ئامێنە، پەی نموونەی (تاریخو هۆرامانی)، (تاریخ جدید اورامان)و مەڵڵا عەبدوڵڵاو هۆرامی، (جاماسبنامە)و پیر جاماسبی ئاورامی و...هتر، بەڵام بە شېوەو بەیازە کۊن و دڕیایا، بۍ نامونیشانۍ، هەرچن تەقەللام کەرڎە، جە بېشانسی وېم، هیچم دەسنەکەوت، شایانو باسین نامۍ ئی سەرچەما کە چېگەنە تۊمارېما کەردۍ، وەڵتەر نویسەری بە نامبانگ ماموسا (مەردوخ)ی نویستېنۍ (تەماشەو تاریخو کرد کردستان- مردوخ)ی بکەرە.
بەرهەمو (نور الانوار):
کتېبێ دەسنویسی هۆرامیەن، کە (شېخ عەبدولسەمەد)ی تووداریی نویستەن، (ناوچەو تووداری مەگنۊنە ناوچەو ئارېزی، بەرەو ڕاو سەوڵاوای، کە ناوچێ نزیکەن جە شارو سنەی، مەگنۊ سەرو ڕاو سنە و مەریوانی)، کە فرەو دلینەکەیش پەی درەختنامە (شجرە) و خانەواڎەکەیشان تەرخانش کەرڎەن، لاڵیایۆ و هاناو هاوارێ دڵتەزن و هەس جووڵنەرەن، کە وانەری مەوزۊنە حاڵەتو دڵپەڕی.
شایانو ویرمەنەین، کە ماوەو تومارو ئی بەرهەمەیە زیاتەر جە چوار سەڎ ساڵا چێوەڵین، کەرەسەی زوانیش، پەڕەن بە کەرەسەی زوانی کۊن، زیاتەر چانەیە پەیمان بەرمەگنۊ، کە زوانی هۆرامی پېسە زوانی دینی تاکو ئا سەردەمەیچ، هەر زوانی باڵادەس بېیەن، هەر چەنی مەولەوی تاوگوزی شېوە جافییەکەو وېش جە نویستەی شېعرېنە، جیائاستەنو دەسش گېرتەن زوانی هۆرامییۆ.
وانەری ئازیز، پەی زیاتەر شارەزایی مەتاودۍ تەماشەو ئی بەرهەمەیە بە زوانی کورڎی کە ماموسا محەمەدو مەڵڵا کەریمی وەڵاکەرڎەنۆ.
وەڵۍ ئانەی چېگە بلمۍ، گەرەکمەن باس جە بابەتێ کەروون، ساڵەو (1995ز.)ی، بەڕېز (ستوودە)، کە وەڵتەر وېش بە کورد ئەشناسابۍ، کە جە نەوەو توودارییەکان، چی دماوە، بە خاترەو کۊمەکو وەڵاتو ئېرانی و چن کوردێ پاسدارە دوڵەماڼا، جە شارو سنەی و تووداری کۊنیشتێشان بەستە، چاگە بەیانو ئانەیشان کەرد کە توودارییەکۍ جە بنەچەنە سەیېدېنۍ و هەم فارسېنۍ.
-دەفتەرە دەسنویسەکۍ ئەهلو هەققی:
‎- دەفتەرەکۍ ئەهلو هەققی، یەرۍ جۊرېنۍ:
سەرەنجام و ڕمووزی یارسان و دیوانە گۆرە:
(سەرەنجام) دەفتەرو دینی ئەهلو هەقیەن، بە زوانی هۆرامی کۊن نویسیان، زەمەنێ فرە زوانەکەش باڵادەس بېیەن. تاکو سەردەمو بەرکەوتەی (شا موبارەک)ی گوزەرشکەردو ئینجا چی سەردەمەنە بە پېویس زانیا کە ئا کەرەسە زوانییە تازەکریۊوە، سەرەنجام، (سەرەنجام) تازەکریاوەو چن پەنەۋازیێ دینیېش پەی زیاڎکریێ کە پەنەۋازیۍ ڕوانەو ئەهلو هەققینۍ. سەردەمو پېڎابییەی (شا سەهاک)ی، شېوەو سەرەنجامی قاڵبو دەفتەرو دیوانی گۆرەیش وەرگېرت و شېوە زوانەکەش زېیاتەر بە ئاراسەو تازەگەری هەنگامەش نېیا.
دەفتەرو ڕمووزو یارسانی، زوانو یاوانەی دینی یارە دینیەکاو ئەهلو هەقین، ئانېشا کە خۊنەوارېنۍ، یام هەسی دینیشان هەن، بە هۊربەسەکا دلۍ سەرەنجامی کەف و کوڵی دینیشان مجارە.
واتەکۍ (مەولا) و (شا خوشێن) (1015- 1074ز.) و (شا سەهاک)ی بە سەرەنجام و دیوانە گۆرە نامۍ بریان، واتەکۍ (حەوتەوانەو حەوت تەن)یچ بە دەفتەرو ڕمووزو یارسانی قەڵەم مڎریان.
گومانش نېیەن چەنە، کە زوانو سەرەنجامی و دیوانە گۆرەی، بە کورڎیێ فرە پەتی و دېرینی هۆرامانی، ڕمووزەکېچ بە شېوەو جیاوازی هۆرامی واچیێنۍ. جە سەرەنجام و دیوانە گۆرەنە، پاسە ئامان کە مەشۊم زوانشان بە زوانی کورڎی هۆرامانی بۊن، نەک جافیی، کە مەبەسش کورڎی شارەزووری و سورانیەن. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]