بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ: سی و چوارەمە
وەرکۆتئەشناسۍ و گېڵەرۍ:
وەرکۆتئەشناس و گېڵەرەکۍ جە بېگانەکا، دلېنەو کتېبەکاشانە، نامۍ هۆرامانیشان پېسە ناوچێوە بەکارئاردېنە، هەرچن لاسایۍ فارسەکاشا کەردەنۆ (اورامان، اورامن، ..).
-ڕەزا قولیخان:
جە فەرهەنگو ئەنجومەنو ئاریانی، ناشرو تارانی، کە ساڵەو (1871ز.) کەرۊن، نامۍ (هەورامان)یش بە نامۍ (ئاورامین)، یام (اورامین)، ئاردېنە.
لیکلاما نیجوت:
نامبریا جە یاداشتەکاشەنە (یاداشتۍ گەشتەکەیش)، نویستەنش (هەورامان = هۆرامان)، بەڵام ئۆسکارمان ناڕازی وېش چی ڕوېوە بەرۋستەن.
عموم ممالک محروسە شاهنانە:
چی بەرهەمەنە، ساڵەو (1312ک.) جە ئەستەمبوڵ، بەرشییەن، چاگەنە، نامۍ (شهر اورامان = شەهری ئاورامان)یش ئاردېنە، شایانو باسین، جە (شهر اورانان) مەبەسش جە سەرپاکو ناوچەکانو هۆرامانییەن، کە چا کاتەنە دابەشۍ نەکریێنۍ.
بەرهەمو شەرەفنامەی:
شەرەفخانی بەدلیسی (1543- 1603ز.)، جە شەرەفنامەنە پاسەش دان قەڵەم کە هۆرامان پېکئامان جە ناوچاکانو (زەڵمی و نەوسوڎۍ و شەمېرانی و هاواری و گوڵعومەر)ی، مەبەسش جە شەمېرانی، ناوچەکانو چواردەورو هەڵەبجەیەن، مەبەسیچش جە گوڵعومەری، ناوچەکانو خورماڵی و چواردەوریشەن، ئینەیچ چاگۆ ئامان کە مەئموون بەگو ئەردەڵانی کاتێ وەڵاتەکەو وېش دابەشکەردەن ملوو کوڕەکاشەرە، هۆرامان وەرو (بېگەبەگ)ی کوڕیش کەوتەن.
-بەرهەمۍ (کورد و تورک و عەرەب)ی:
وەرکۆتئەشناس (ئەدمۆنس)، چن جارێ نامۍ هۆرامانی و ناوچەکاش بەرۊن، تومارۍ وەرکۆتئەشناسا و گېڵەرەکا، ئانېشان کە بە قیمەتۍ بان و سەنگو قورسایشان بۊن، تەنیا تومارەکۍ (ئەدمونس و ئۆسکارمان و مینورسکی)نۍ.
-بەرهەمۍ دراسات کوردیە:
جە بەرهەمو (دراسات کوردیە- فارسیە – لهجات گۆران) و ئۆسکارمانی و پۊرەلوای (کارڵ هەدنگ)ینە، جە لاپەرەکاو (370 – 371)ینە، پەی ڕۊشنکەردەیۆ ماناو هۆرامانی و چەنی نویستەیش و گۊکەردەیش، چن وېنێش ئاردېنێ، کە چېگەنە سوودشان هەن، ئاڎیچۍ ئینېنۍ:
+ (ژەنەراڵ ڕۆسۆ) کونسوڵو فەرەنسایی، جە ساڵەکانو (1807ز.)ی، سەردای کوردستانیش کەردەن، جە یاداشتەکاشەنە (یاداشتۍ سەرداکەیش) کە بە نامۍ:
EUNDGRUBEN DES DRNENT,111,BD, CWIEN1813- S.&B
نویستەنش (ئاورامان= اورامان) عەشرەتێ کوردینۍ، دۆرو پەشتو کرماشانینە مەژیوان.
+ (ولیەم ئێڤ ئیسنۆرت) جە کتېبو:
)ینە: RESEARCHES IN ASSYRIA – 838 – S- 248)
واچۍ (ئەڤرۆمان)یش بەکارئاردېنە.
+ (سیر هەنری ڕاولینسۆن) جە گوڤارو:
)J.R.G.S. VOL. 1X LONDON, 1839, S,28 (
واچۍ (ئەڤرومان)یش، بەکارئاردېنەو پاسەش لەیەکدانۆ، کە واچۍ (ئاڤرۆمان)ی جە واچێ عەرەبیۆ وەرگېریێنە (ڕمان).شایانو باسین، کارڵ هەندگ چی پەیلوایە، لووتەلان.
-ڕاپورتەو دەروېش پاشای:
ڕاپورتەو دەروېش پاشاینە، کە سەردەسەو تیمو ڕېکۋزیاو مەرزو مېیانو (دۆڵەتی عوسمانی و ئێران)ی بېیەن، جە ساڵەو (1852ز.)، نامۍ هەورامانیش ئاردېنە، کە هۆرامانو (تەختی و لهۊنی و دزڵیۍ) بېیەن.
-بەرهەمەکۍ مینورسکی:
مینورسکی چن باسێش جە بارەو (گوران)یوە وەڵاکەردېنێ، دلېشانە نامۍ هۆرامانی و لقەکانو گورانیش نویستېنۍ، پاسەش دان قەڵەم، کە (زوانی گورانی)، کە زوانی هۆرامی لقێن چەنەش، پېوەڼیشان بە زوانی کوردیۆ نېیەن، بەڵکوم وەچۍ زوانی (گېڵەکی)نۍ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]