بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ: چلهەمە
2-درەختو براڵۋۍ:
درەختێ میانییەن، بەرزیش (2-4) مەترەن، گەڵاڕېزەن، بنەشۆ قەڎێ زیاتەرش هەن، تۊکڵو دارەکەی قاوەییێ جوانی بریقەدارەن، جە لقەکاش (گۊچانە، داردەس، کوتەک) وەشکەران، دارێ بەردارەن، بەرێ خڕی ڕەنگاوڕەنگی گولانەی تۊمڎار گېرۊن، کە ڕەنگەی (سیاوە، زەردە، سوورەش) هەنە، سەرەتاو هامنینە مەیاوۊن، بەرەکەش چن سوودێ تەندرووسیېش هەنۍ، پېسە (ڕېکۋستەی عادەو ژەنۍ، پاککەرڎەیۆ سینەی جە چڵکی، پەی تاڵەی (سپڵ)، هەستەکا (هەسۍ) بەهېزۍ کەرۊن).
3-بەلوو:
بەرزیش (1-3) مەترېن، گەڵاڕېزەن، وەرگەگیرەن، تەمەن درېژەن، جە کۊتاو هامنینە مەیاوۊن، بە دارەکەی ماچان (نەرە)، بە بەرەکەیچش ماچان (بەلوو)، جە سەردەمو گرانینە، هاڕیان و کریان بە نان، سوودی تەندروستیش هەن، (پەی مایسیریا، لەم لوای یام ڕەوانی) بەکارئامان. گەڵاو نەرەی پەنەش ماچان (هەژگە) پەی سەرگېرتەی کەپرۍ و وەشکەرڎەی (پەچە) و ئاژەڵی جە هامنېنە.
4-چەقالۍ:
دارێ میانییەن، بەرزیش (2-5) مەترېن، گەڵاڕېزەن، دڕەیینەن، بەردارەن، بە فەریکەیی، یام دمای وشک بییەیۆ، بەرەکەش مەۋریۊن.
5-بلچی:
میانییەن، بەرزیش (2-4) مەترېن، گەڵاڕېزەن، دڕەیینەن، بەردارەن، تۊمڎارەن، جە کۊتاو هامنینە، بەرێ (زەرد و سوور) مەگېرۊن.
6-کەتیرە، جەوی، سرېشە، هەنگووژاوی:
درەختێ باڵا کوڵەن، بەرزیش نزیکەو (20-50) سانتیمەتران، بە گیۋاویچ نامش بەران، گەڵاو لقەکېش توپەڵۍ و پەڕېنۍ، ۋلێ چەرمۍ مەگېرۊن، ڕەگەکەش پېسە دەرمانی بەکاربریۊن، بەرو ئی دارەیە کەتیرەن، پی تەرزە:
قەڎۍ دارەکەی، بەرزی (10) سانتیمەترا جە زەمینیۆ مەبڕان، چواردۆرش پاککەراوە و چاڵیش کەران، دمای ماوێ لینجاوێ بەرکەرۊن (کەتیرە)، دمای وشک بییەیۆش، مەگنۊرە وار بنەو دارەکەی (دلۍ چاڵەکۍ)، ئیتر کۊشکەراوەو مەورەشاش.
7-تایلۍ:
دارێن پەی سۊتەی بەکارش ماران، فەسڵو زمسانینە قەڎەکەیش بڕاوەو پارچەپارچەش مەکەران پەی دلۍ سۊبەی.
جاران بەرو (تایلۍ) پەی چارەو نەوەشی تاعوونی بەکارئامان.
بېجگە ئانېشا کە باسمان کەردۍ، چڼین گژووگیۋاۋۍ هەنۍ کە پەی ۋەیکەردەی (ئاژەڵی، وڵاخی، بەرزە ۋڵاخی) بەکارمەیان، چەنی چن سوودێ تەندرووستیشان پەی مروڤی، ئانېچشا کە زیاتەر بەکارمەیان، پېسە (گەبڵە، سێڎارا، گەزەنۍ، پوۋینە، گۊزروانە، پسڵ، بەرگەمۍ، غازی، ڕیۋاۋی، شنگی و هاڵەکۊکی، بەڕەزا، پیچکی، کنیۋاڵی، هەزبۍ، پەڵپینە، ....هتر).
(هەلچی)چ جە ڕوۋە زانستیەکەیشۆ، یۊنە جە ڕوۋەکەکا، پەی ۋاردەی، خوراکێ وەشو بە سوودەن. هەلچی چن توخمێش هەنۍ:
یەکەم: توخمو ئاگاریکەس:
ئی توخمە چن جۊرېن:
1-هەلچە دارانۍ: چا یاگانە مزیۊ کە دارو سنۊبەریش چەنەن، بۋێ تیژەش هەنە.
2-هەلچە کۊیۍ: دمای مانگەو تەمووزی، یاگە دەشتاییەکانە مزیۊن، پانەیرە مشناسیۊۋە کە ئەڵقێوە تەنکە ئینا سەرو قەڎەکەیشۆ.
3-هەلچی کشتوکاڵیۍ: بەروبومێ کشتوکاڵین، خەڵک منیۊشان.
4-هەلچەو ئەسپا: هەلچێ گۆرېنەو تامو (ۋامۍ) مڎۊن.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]