بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ: چل و ششەمە
7-واچۍ (هۆرامان)ی، بە یاوانەو تاریخ نۋېس کورڎی (محەمەد ئەمین زەکی)، جە واچۍ (ئارمان)یۆ ئامێنە، ئینەیچ بە پەشت بەستەی بە قسۍ (هاڵمان)، بە حساب، ئا یاگۍ کە (هاڵمان) گوزەرش پۊرە کەرڎەن (سەرپېڵ و زەهاوی)، جە (ئارمان)ی شییەن، دمای وەراوەریۍ کەرڎەی جوگرافی ناوچەکەی، (هۆرامان) و ئیسەین.
8-جە پەیامو هۆرامانی (ل88، 106، 112)، پی تەرزە ئامان:
جە (هەورام و کەنوول)ۆ ئامێنە، بە حیساب: هۆرامییەکۍ بنەچەشان مەگېلۊوە پەی دوۍ بنەماڵا، کە دوۍ برایا سەرپەرشتی کەردېنۍ بە نامەکا (هەورام و کەنوول)، ئا دوە برا دوۍ ناوچېشا ئاوەڎانۍ کەردېنێ و فەرمانداریشان کەردېنۍ، ئیتر بە نامۍ ئاڎیشاوە نامۍ نریێنۍ.
کەنوولە: شارەکڵێوەن، ژمارەو هاموەڵاتیەکاش (3000)نەفەرەن، نزیک بە کرماشانی، مېیانو (بېستون و سونقور)ی، پەناو دینەوەرینە، کە پایتەختو دۆڵەتو حەسنەوی بېیەن جە ساڵەکا (959- 1015ز).
پەنج دەگێ نزیک جە یۊی، ئینێ دۆروبەرشەنە، بە نامەکا (کاڵیان= زەمین کاڵیان، ڕازیان= وېش ڕازنانۆ، عەلیاوە، ئەمین ئاوا، بست)، ئینۍ بە کەنوولەیی بە نامبانگېنۍ و ناوچەو (هەورام)یچ بە (هەورامان).
9-دیسان جە (پەیامو هۆرامان)یۆ، ل214 ماچۊ:
(هەورامان) جە واچۍ (ئاهورامەزدا)یۆ ئامێنە، کە جە کتېبو ئاڤێستاو زەردەشتییۆ وەرگېریان، نامێوەنە جە سەڎ نامەکا خوڎای، جە عەینو سەرچەمێنە (ل391- 393) سەڎ نامەکۍ خوڎایش نویستېنۍ.
10-ماموسا محەمەد ئەمین هۆرامانی، جە تارېخوو هۆرامانینە، لاپەڕە (1074، 1075)ینە ماچۊ:
تاریخ نویسە یۊنانیەکۍ، ئانۍ دەمو ئەسکەڼەری و ئانۍ دەمو سەروکڵاو و هیلینیەکا (دوسەکۍ ئەسکەڼەری)، پاسەشا نیشان دان، کە پەی چن جارێ هېرششان ئاردەن سەرو (کومەڵە کەشێ)، کە ناوچێوە نیشتەنی بییەن، بەڵام بە مەڵامەتو ئازایی و چەنەئاماییشان و وەرگیریشان، نەتاویان ناوچەکەی کۊنتروڵ بکەران، پەوکەی ئەسکەڼەر جە داخیېنە زیڼانێ گۆرەش جە مەرزو تورکیای، جە شارو زاخوی وەشکەرڎەن بە نامۍ (زیڼانو ئەسکەڼەری)، کە هەم ئەشناسیانیچ بە زیڼانو (اورامن)ی، ئا یاگۍ و ئا نامېچە حاڵی حازر هەر مەنېنە.
جە زەمانو ئەسکەڼەری مەکدونی و فەرمانداری هیلینیەکانە، هەورامان هەڵای نامۍ (هەورامان)یش وەرنەگېرتېبۍ، بەڵام دماتەر جە سەردەمو دۆڵەتی ئەشکانینە، کە پەیشان ڕوشن بیۆ هیچ ناوچێوە ئێرانی و کوردەسانینە پیرۍ (ئاهورامەزدا)یش چەنە نەمەنېنۍ، یانی کاتێ زاناشان کە پیرۍ زەردەشتی تەنیا جە ناوچەو هۆرامانینە مەنېنۍ، نامۍ ناوچەکەیشان نییا هۆرامان، هەڵبەت دمای سوویای واچۍ (ئاهورامەزدامان)ی، و فاڕیایش بە (هەورامان).
لاپەڕە (607- 609) هەمان سەرچەمەینە ئامان:
هۆرامییەکۍ، هەرکات توشو جەنگێ یام هېرشێ بیێنۍ واچېنۍ: هۆرامان بە ئەسکەڼەری نەگېریان، چەنی بە فڵانی گېریۊ؟، ئینەیچ بەڵگەن پەی ئا ڕاسیە تاریخیەی کە وەڵېنە باسماان کەرد. پېسە دەماو دەم ئامان، هۆرامییەکۍ بە هونەری جەنگی (تل تلکەرڎەیۆ) جە یاگە بەرزەکاوە، سوپاو ئەسکەڼەریشان شڵەژنان و ورەشان ماڕان.
سوپاو ئەسکەڼەری، پیرۍ زەردەشتیېشا پەی دەرمانی ناستۍ، کوشتېشا و ئاوارېشان کەردۍ، کتېبو ئاڤېستایشان کە سەرو هەزارەها پوساوە نویسیابۍ، سۊچنێ، یام پەی وېشان بەردېشان، ئیتر زەردەشتیەکۍ پەی پارېزنای گیانیشان، پەناشان بەردە هۆرامانی، یانی هۆرامان بی بە حەسارگێوە پەی ماگایانا زەردەشتی، یام پیرا زەردەشتی (ئاهورامەزدا).
گەر جە ڕوەو (ڕیشەئەشناسی)چۊ چەنەش کۊڵمێ پی تەرزەش پەنەمێ:
-هەورا: جە (ئاهورا)یۆ ئامان، دمای بەکارئاردەی و سوویای واچەکۍ فاڕیێنە پەی (هەورا)ی، کە ماناو (خوڎای گۆرە)ی مەیاونۊ.
-مان: دماگیرێن، بە ۋاتاو (بووم_ زەمین)، یانی واچۍ (هەورامان)ی وچکلە بییەیۆ واچۍ (ئاهورامەزدامان)یەن، کە بەپاو یاساو ئاسانبییەی، کە زوان گوزەر کەرۊن پۊرەش، پېسەش سەرئامان. پاسە دیارەن ئی پەیلواو (م. هەورامانی) جە پەیلواکا تەری بەهېزتەرەن، بەڵام دوۍ پەیلوێ تەرۍ باسکەرمۍ کە گرنگېنۍ و لاماوە پەسەڼېنۍ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]