بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ چل و حۆتەمە
11-جە گوڤارو هەورامانی، کە وەڵاکریێوە (فیکری و ڕوشنویری و وەرزی)ن، مەڵبەندو ڕوشنویری هۆرامانی وەڵاشکەرۊوە، ژ.1- زمسانو (2003ز.)، ل2-3، مامۊسا عوسمان محەمەد هۆرامی نویستەن، بە نامۊنیشانو (سەرزەمینی پیروز)، ماچۊ:
چەربارەو بنەچەو ڕەگ و ڕیشەو هۆرامانی فرە واچیان و دەس پەی چن بەڵگێ و چن سەرچەمێ کېشییان، بە یاوانەو من پەیلوا بەڵگەدارەکەو (د. فەرەیدون جونەیدی)، دلېشانە دروستەر و گونجیا تەرەن، نامڎار مامۊسا و سەروک بەشو تاریخیەن جە زانکۊ تارانی، خاوەن وەڵینێ و ئەزموونێ دەیان ساڵەن، جە کۊنیشتو هۆرامان ئەشناسینە، جە شارو سنەی بەشداربۍ، جە ساڵەو(2000ز. )ی، دمانیمەڕۊ (7/6/2000)ی جە بارەو (هۆرامان و شېوەزاری هۆرامی) لوا ڕاوە، بابەتێش پېشکەشە کەرڎە پی تەرزە:
واچۍ هەورامانی، بە ئاڤېستایی (ئورومون)، دمایی بە گوزەرکەرڎەیش دلۍ دەمەکا ڕۊژگاریرە، وردە وردە بیېنە بە (هەورامان).
ئورو: سەرزەمین
مون: پیروز
یانی واچۍ هۆرامانی، ماناو (زەمینی پیروز)ی مەیاونۊ، یام سەرزەمینی پیروز. دیارەن جە سەردەمو حەزرەتو ئیبراهیمیۆ (د.خ)، تا ئیسەیچ هۆرامان مەڵبەندو ئایینە پیروزەکاو پیاخاسا خوڎای بېیەن و هەن، جە گرڎ لایێوە ڕوەشان وەنەکەرڎەن. صەیدی هۆرامیچ جە شېعرێنە واچۍ (ئورومون)ی بەکارمارۊن:
ئەز ئورومون مەکانم بۍ وڵاتم
سەر و پیری خوڎای گېرەن خەڵاتم
برۊ دەروېش لوۆ سەیرۆ ولاتۆ
نەنیشتۆ هیچ وڵاتێونە، نەساتم.
12-واچۍ (هەورامان)ی جە واچەکانو (هەواری+ ئەمان)یۆ ئامێنە. یانی یاگۍ هەوارگە و پەناگە و حەشارگەی هېمن و ئاسایېش، بەڵگەیچ پەی ئینەی:
آ-گەر چەمێ خشکنمۍ بە پەیلوا وەڵینەکارە، پەیمان بەرمەگنۊ کە هۆرامان بە ۋاتاو:
(یانە و نشینگا و سەختی و قەڵێ) ئامان، یانی یاگۍ ئارامە و ئاسایېشە.
-یاگۍ نزاو داواکاری جە خالقی، یاگۍ خوڎاپەرەسی، کە ئانەیچ ئەمن و ئاسایېش مەیاونۊ، چوونکوم پەرەسگاکۍ یاگۍ ئەمن و ئاسایېشینۍ.
-هاوار ئامانۍ پارېزندېم، پېسە وەڵتەر ڕوشنمان کەردۆ، هۆرامان یاگێ ئەمینە بیېنە پەی (پەناگیرەکا)، کە جە یاگە دوورەکاوە ئامێنۍ و پەناشا ئاردېنە (هاوار_ ئامان).
- (هەواری_ مان)، هەوارو نیشتەجای، دلۍ میللەتو کورڎینە، هۆرامیەکۍ فرە زووتەر نیشتەجایۍ بیېنۍ و وازشان جە ژیوای کوچەری ئاوەردەن.
جە پەیلوا وەڵینەکاوە پەیمان ڕۊشنبیۆ کە ماناو واچۍ هۆرامانی (یاگۍ هەواری و کەپرۍ و سێرانگا و هامنەهەوارین، چیلاچۆ یاگۍ ئەمن و ئەمانی، یاگۍ وۍ پارېزنای جە دژمەنی و جەنگ و جەڵەبەی.
ب-جە سەردەمە جیاوازەکا تاریخینە، هۆرامان حەشارگە و پەناگە و ئەمینگا بېیەن پەی خەڵکە ڕەسەنەکەیش، پەی غەریبەی و ئاوارەی، پەی دەربەدەر و وەنەقۊمیاکا، پەی شوڕشگېڕا و کۊششکارا، پەی سەیېڎ و زانایا، جە سەردەمو ئاشورییەکانە، سەردەمو ئەسکەڼەرو مەکدونینە، سەردەمو هاروونە ڕەشیدینە، سەردەمو گرڎ خېزیا کورڎییەکانە.
م. محەمەد ئەمین هۆرامانی جە تارېخوو هۆرامانینە (ل 619- 633)ینە، باس جە (31) هوزا کەرۊن جە هۆرامان، کە فرېشان یاگەکا تەریۆ ئامێنۍ پەی ناوچەکەی، لاپەرە 633 ماچۊ:
دماجار پەیمان ڕۊشن بییۆ کە بەشێ جە هۊزە نیشتەجاکا هۆرامانی، چیلاو چۆلاوە ئاامێنۍ، بەعزێچشان نازنامی کۊنشان هۊرگېرتەن کە بە شېوەو هۆرامی فرە کۊنییەن، جە ساڵە دمایېنیەکانە، جە سەردەمو عوسمانییەکا و سەفەویەکا و قاجاریەکا و ڕەزاشاینە، دماتەریچ جە سەردەمو سان و خان و شېخەکا هۆرامانینە، جە هېرشە دڕڼانەکا زەعیم صدیقی و شوڕشە کورڎیەکا، پېسە شوڕشو شېخ مەحموڎی و ئەیلوولی و حوزێرانی و گوڵانی، هەورامان لانکە و پەناگا بېیەن، پەوکەی خەڵکانێ زېیاتەر چاگە مەنېنێ و نیشتەجایۍ بیېنۍ، زېیاتەر پیا خاسۍ و پیرۍ و سەیڎۍ و شېخۍ و زانێ.
ج-هۆرامان چەمو یاگەکاتەری، جەنگ و کوشتار و ۋن متەیش نەبییەن چەنە، یام فرە کەم بېیەن، گەر بېیەبۊچ، هۊکارش کېشمەکېشو دەسەڵاتدارا بېیەن پەی کورسی دەسەڵاتی، دیسان پېکئاماو کومەڵو هۆرامانی خېڵگەری و هوزگەری نەبییەن، کە هوکارو فرەو ئاشووبییەکا و جەنگەکان. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]