بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ شەسس و هەشتەمە
2-قوناغەو وەشکەرڎەی بنەکڵاشا:
چی قوناغېنە، ئا پېکەنۍ کە ئاماڎۍ کریێنۍ، ئۊسای کلاشکەر کەرۊشان بە (بنەکڵاش)ۍ، ئېتێ پېکەنۍ مارۊنو بە دەمو گازنی ئا پارچە پەڕۊیە مەبڕۊن کە پەنەش ماچان (درز) و هەر دوە تاکە پېکەنەکەی پېوەرە شەتەک مڎۊن، ئینجا لووتەکېشاوە پەی پاژنەی (سیرم) مەوزۊنە دلۍ ئا ۋڵۍ وەڵتەر ئۊساو پېکەنەگیری دلۍ فتیلەکانە بە درەوشە وەشەش کەردېنە، وېچش یەرۍ جارېتەر درەوشەش مڎۊ، دوېجارۍ لووتەکېۋە پەی پاژنەی و جارێ جە پاژنۆ پەی لووتۍ و گرڎجارێچ (سیرم) دلۍ ۋڵەو درەوشدانەکارە ڕەڎکەرۊن و بە گرڎو هېزیشۆ کېشمانش مڎۊ پەی پتەوبییەی بنەکڵاشەکا و یۊگېرتەی فتیلەکا، چی قوناغېنە بنەکلاش فرە پانەن، هەر چوار لاوە زیاڎەو فتیلەکا بە (گازن و درەوشە) پاچوۋەو بە مشتۍ تەختەش کەرۊن، ئینجا بە درەوشێ جیاوازتەرە کە پەنەش ماچان (درەوشەو پەرگەمۍ) دیمو سەریشۆ جە پاژنۆ پەی لووتەکۍ هەر چوارلاوە سمۊ، دمای سمیەی بە (موو ڕېسیاو بزۍ) پەرگەما منریۊ، دمای نیای پەرگەمێ هەر چوارلاۋە زیاڎەکېش مەبڕیانو جە قاڵبو پاینە ڕېکۋزیان، ئۊساو کلاشا پېویسش بە چن کەرەسێ سەرەتایۍ هەنۍ پەی هەرمانەکېش (کوتە، مشتە، گازن، درەوشە، کوڵەدرەوشە، دەقاق، قەڎگیر، دۋاڵگیر، چل مېردە، چەنی، کاردی، کەتیرە، جەوی، بزماری، بەزوبەزدان، مەبرەڎ، ....هتر).
3-قۊناغەو کڵاش چنیەی:
چی قوناغېنە، ئا بنەکڵاشۍ کە ئۊساو کڵاشکەری وەشکەردېنۍ، چنیا، ئانېچ پا کارەیە هۊرزا پەنەشان ماچان (کڵاشچن)، سەرەتا بە تاڵو لۊکەی (نەی) سەرو بنەکڵاشەکەیۆ پەرگەما منیۊرە، دمایی سەرو پەرگەمێۋە ڕیز سەرو ڕیزی بنۆ پەی سەری کە پەنەشان ماچان (ۋەچە) دەسکەران بە چنیەی، دمای چنیەی دۆرەکەیش، دەسکەران بە چنیەی سەرەکەیش، سەرەتا (ساراچن) و دمای ئاڎیچی (ساڎە)کا چنا، ئەخېر قۊناغ سەرو بنەپەرگەکېۋە شیرازەو کڵاشەکەی هەر چوار لاوە مەچنا.
3-مۆجە و جاجم و مازڵۊخەو هۆرامانی:
مۆجە و جاجم و مازڵۊخەو هۆرامانی کاڵێ دەسیېنۍ کە کاتو وېش ڕەواجێ خاسشان بېیەن، سەرچەمێ دارایی خاسۍ بیېنۍ پەی خانەواڎەکا، بەڵام ئیتر چی سەردەمەنە بەرهەمئاوەردەیشان ئینا پاشەکشېنە بە مەڵامەتو ۋەڵکۆتەی تەکنەلوژیای و پېڎابییەی ئامېرە گۆرەکا.
4-کاردی هۆرامانی:
کاردی و قەڵەمبڕەو هۆرامانی چا کاڵا دەسیانۍ کە تاکو ئیسەیچ ڕەواجێ خاسشان هەن، پېسە دیاریی و سەوقاتیێ تاسۊخی پەی وەشەویساشان مەبەران، واتەنشا کاردی هۆرامانی موو کەران، یانی فرە تیژېنۍ، ئۊساو کاردا (کاردکەر) پەی وەشکەرڎەی کاردا (شاخۍ ئاژەڵی، مەبرەڎ، پۊڵا، قەپاغو گرۊڵیۍ) پەی دەسەکەیشان بەکارماران، دەمەکەیچشان جە (مەبرەڎ، پۊڵا)ی وەشکەران.
خەڵکو هۆرامانی چڼین کاڵێ دەسیۍ و پەنەۋازیۍ ۋېشان وەشکەران، پەی نموونەی (تەۋەر، تەۋەرزین، تەۋەرداس، داسە، زەنگەن، خاکەنازە، بېڵە، قفڵ و کرېڵ، ساجو نانکەرڎەی، مەقاش، سۊبە، یەرەپا، ...هتر.) وەشکەران.
دیسان جە بەرو دارو (ئەرخەوانی و نەرەی) فرە شارەزایانە (سەۋە، تەکەللە، تەڕیانە، نانەشانە، تەکەلە، قەفەز) وەشکەران و جە قامیشی ناسکیچ (چنگڵە) چنان.
8. ڕەفتار پاکیی و ئەمانەتداری:
ڕەفتار یام ڕەوشت پاکی و ئەمانەتداری، چا سیفەتانۍ کە دلۍ خەڵکو هۆرامانینە حیسابشان پەی کەران، نرخدارۍ و بە قیمەتېنۍ، کەسێ خاوەنو ئا سیفەتا بۊن، یاگۍ حورمەتی و تەقدیریەن. دلۍ هۆرامییەکانە ڕەنگە چەمپۊشی جە باعزە چېوێ کریۊن، بەڵام زەحمەتەن چەمپۊشی جە بەڎڕەفتاری و ناپاکی کریۊن، مەگەر دەسەڵات نەبۊن.
سەرچەمەو ڕەفتارپاکی و ئەمانەتداری لاو هۆرامییەکاوە، ئایینو پاکو ئیسلامین، مەتاومۍ بواچمۍ: بەها بەرزەکۍ، ڕەفتارە زەریفەکۍ، ئەخلاقە باڵاکۍ گرڎشان جە ئایینو ئیسلامیۆ وەرشان گېرتېنۍ پېسە وېشان، ئانەیچ سەمەرە نېیەن، چوونکوم چڼەها سەدېن بە موسڵمانی جە ئەڎێ بان و مەژیوان و مران، ئیسلامشا کەرڎەن بە بەرنامەی نەزەری و عەمەلی ژیوایشان.
ڕەفتاری جوان و پاک و شیرین سەری گرڎو ئیعتیبارێ تەریۆ منیارە، بە گۆرەتەرین دەسمایەو ژیانیش مژماران، جە تەڵای و ئەڵماسی لاشاوە بە قیمەت تەرەن، مروڤبییەی مروڤی و ئیمانداریی و موسوڵمانییش جە دیاگاو ڕەفتارەکاشۆ تەماشا کەران و پیمان، خاوەن ڕەفتاری جوان بە خاوەنو گرڎ چېوێ مەزانان، بەڎڕەفتاریچ گەر دوڵەمەنتەرین کەس بۊن، بە نابوڎ تەماشەش کەران، بە هیچ کلۆجێ قیمەتش پەی دیاری نمەکەران، سا مەگەر چەقەڵۍ دەرەی (دەرەیچ هەرگیز بۍ چەقەڵ نمەبۊن).
ئاوەو ڕۋۍ و حەیا و نامووس پەی هۆرامییەکا هېڵەی سوورەنە، ڕاشەنە ئاماڎېنۍ ۋنی مجان، فرە دەربەسۍ پارېزنای شەرەفیشانۍ، ژەنی بە شەرەفو وېشان مەوېنان، پېسە سۊماو چەماشا پارېزناش، واچۍ (گوناح)ی و واچۍ (عەیب)ی دایېم ئینا سەرو زوانیشاوەو وېشان پارېزنان جە گرڎ گوناحێ و عەیبێ.
ئەمانەتداری لاشاوە گرنگەن، ناپاکی بە ئیمانکزی و نامەردی مزانان، دزی و فڕوفېڵ و غەش بە تاوان تەماشەکەران، ئینسانی درۊزن لاشاوە نائېژاو ڕیسوان، دەمشا جە واچە ناشیرینە عەیب ئامېزەکا پارېزنان، چەنی ئانەی کە فرە دوڵەمەڼۍ نېیەنۍ، بەڵام دەروونشان گوشاڎ و مېمان دۊسېنۍ، ڕۊح سووکۍ و ساڎۍ و ڕوو وەشېنۍ، دەم و دڵشان پېسەنە یۊی، بە وەفێنۍ و خاسەشان ویرنمەشۊوە، هېمن و ئارام و وېگیرېنۍ، زوو هۊرنمەشان، دوورۋینۍ و ویر جە ئاکامو هەرمانەکېیشان کەراوە، جەنگەرانۍ نېیەنۍ، وېشان جە جەنگی لامڎان، حەز بە ژیوایێ ئاشتی کەران، خەڵکانۍ تەرۍ ئا سیفەتا هۆرامییەکا بە تەرسەنوکی مڎانە قەڵەم، کە ڕاسییەکەش پاسە نېیەن. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]