بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید
بەشۍ هەشتا و ششەمە
5-دارو هەناری:
دارو هەناری یۊن چا دارا هەکە ئېژایێ ئابووریش هەن، دارێ میانین، یانی نە فرە بەرزەن نە فرە نزم، پایېزېنە گەڵاکېش ڕېزان، ئیتر جە زمسانېنە سڕبۊن، فرەو دارەکاشا جورێ خاسېنۍ، دەگاو (شەڕەکانی) جە هۆرامانو ۋەرکۆتی یوەنە چا دەگایا هەکە بە هەنار بەنامبانگەنە، خاستەرین هەنارۍ هۆرامانی (هەنارۍ شەڕەکان)ینۍ، چوونکوم (گۆرۍ، ئاوڎارۍ، تۊکڵ باریکۍ)، پەی تامیچ یەرۍ نۊعېنۍ (هەناری شیرین، هەناری مەلیسی، هەناری تش)، هەنار سەرەڕاو ئانەی میوێ فرە بە تامەن و بڕێ فرە جە کەرەسە خۊراکییەکېش چەنەنۍ، خەڵکو ناوچەکەی جە هەنارە تشا (ڕۊگنار)وەشکەرانو دڼەکاچش ۋشکۍ مەکەراوە پەی بەکارئاوەردەیشان جە وەشکەرڎەی چاشتە میللییەکانە، دیسان سووڎ جە تۊکڵەکاشا وەرگېران دمای ئانەی ۋشکېشان مەکەراوە و دلۍ (دۊڵېنە)مەکواشان، پەنەش ماچان (تاڵ) پەی وەشکەرڎەی (هەڵیزە، کونە، پۊسو ئاژەڵ)ی بەکارش ماران.
6.دارو هەنجیری:
ئی دارە یۊن جە دارە مېیانییەکا، پایېزېنە گەڵێش مەڕېزان و زمسانېنە سڕبۊن، ناوچەو هۆرامانی چڼین جۊرۍ هەنجیرېش چەنەنۍ پېسە (مجیفی، شاهەنجیر، کۊچەزەردۍ، کۊچەسیاۋۍ، کۊچەکاو کە ڕەنگەکېش مێلەو قاوەییەنە، کۊچە پاڵانەی، هەنجیرە بەڕیلە، هەنجیری ڕېژاوی)، چن دەگێوە هۆرامانی جە پانیشتەنە (پاڵانیا، هاوار، هاوارەکۊن، جاور) بە هەنجیرۍ بە نامبانگېنۍ، هەنجیر میوێ فرە بەسووڎەن، پېسە خوراکێ پەی چارەو دەردەکا، هەنجیر هەم بە تەڕی هەم بە وشکۆکەرڎەی (لەپۊرت)یشا چەنە وەشکەران پەی زمسانی پېسە شۆچەرەی.
7.دارو مرۊی:
یۊن چا دارا کە جە دېر زەمانۆ جە هۆرامان نریان، ئېژایێ ئابووری فرەش هەن، چن جورێش هەنۍ: (مرۋە گوڵاویۍ، مرۊ سیاۋە، سېفرمە، مرۊ شۊتە)، بەرو دارو مرۊی دوڵەمەڼەن بە کەرەسە خوراکیەکا پېسە (پوتاسیوم، مەنگەنیز، کالیسیوم، تانین، ئاسن، کلور)، چەنی ڤیتامینە سووڎبەخشەکا.
خەڵکو هۆرامانی، مرۋۍ هۊرگېران پەی زمسانی، میکانیزمو هۊرگېرتەیشان پی تەرزەنە: دلۍ یانەی سۋاق دریاینە گەڵاو دارەکەی ۋەلاکەراۋە، مرۋەکا سەرشۆ منیارەو ۋەڵێشا مەکەراوە، پا تەرزە ماۋێ فرە مەناۋەو نمەخرابیان. دیسان بڕێشا ۋشکۍ مەکەراوە پەی خۊشاوی بەکارشا مارانې.
8.دارو چناری:
دارێ تەرەن جە دارە بایەخڎارەکا هۆرامانی، قەراخو جۋەو باخەکانە منیاش، چن تەڵانێ هەنۍ تەنیا چنارېشا چەنەنۍ، فرەو باخەکا هۆرامانی دارو چناریشان چەنەن، چوونکوم فرە باڵا کەرۊن و یاگۍ فرۍ داگیرە نمەکەرۊن، دارو چناری داهاتێ خاسەن پەی باخڎارەکا، پەی بیناسازی بەکارشا مارانې، قایېمەکاشا پەی (ڕایەڵ)ی و باریکەکاچشا قڵیشنا پەی (خېزەرە)ی جە کاتو وەشکەرڎەی یانەکاشانە.
بېجگە ئا دارا کە باسمان کەردۍ، چن دارێ تەر جە هۆرامان یاگۍ سەرنجی و قیمەتو هۆرامییەکانۍ، پېسە: (هەشتاڵۋی، قۊخی، شېڵانۍ، هەڵووچۍ، ساوی).
ئا گرڎو دارا کە باسمان کەردۍ (گەڵا ڕېزېنۍ).
هۆرامان ناوچێ وېوەسین:
گەر بە وردی گرڎو لایەنەکا ژیوای و گوزەرانو خەڵکو هۆرامانی سەرنجە بڎەیمۍ و چەنەش کۊڵمێ، وینمۍ جە دېر زەمانۆ بەشو وېشان کاڵا و پەنەۋازیەکانو ژیوای ڕوانەیشان بەرهەم ماران، ئینەیچ مەگېڵۊوە پەی گۆرەیی ئیراڎەو هۆرامییەکان، کە تاوانشان هەرچی پېویسەن پەی گوزەرنای ژیوای وېشان بەرهەمش باران، هەر پۊشاکێ پۊشابۊشان پېسە (چېر جلی، چۊخە ڕانک، فەقیانۍ، مېزەرە، بیبین، فەرەنجی، پەسەک، گۊرەۋۍ، پووزەوانۍ، کڵاشۍ، پاڵێ) وېشاان ڕېساشان، چناشان، بەرهەمشان ماران.
پەنەۋازیەکۍ دلۍ یانەکاشا پېسە (نمەڎ، مۆجە، جاجم، پۊپەشمین، مازڵۊخە، گڵېمە، کەنۊڵە، جەڕە، گۊشۍ، جامی هەڕین، چەمچە، دۊلکە، کەوگیر، کاردی، قەڵەمبڕە، باڎییە، مەن، دنگە، کەشکەساو، تەیکە، قووڵینە، نانەشانە، تەکەللە، هەزار پېشە، یەخڎان، بېشکۍ، لانکە، سېپا، ساج، سۊبە، قەڵەمەو زاروڵەی، لەتەرۍ، شانە، وەرېسە، هۊڕ، شەل، خورج، کۊپانە، تەۋەر، تەۋەرزین، تەۋەرداس، قەنشکین، مشار، چەکۊش، داسە، بېڵە، خاکەنازە، پیک، نوېڵ).
پەنەۋازیەکۍ (هەلاجی، جۊڵایی، کڵاشکەرڎەی، ئاسنگەری، دارتاشی) هەر وېشان درووسۍ کەردېنۍ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]