بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید
بەشۍ هەشتا و نۊهەمە
باخڎارەکۍ کاتێ فەسڵ سەرد کەرۊن، مەگېڵاوە پەی دەگێ، بارەکېشا جۊرەها جیرەو زمسانیشان چەنەن.
جۊرێ تەر کۆچ کەرڎەی جە هۆرامان هەن کە فەسڵو هامنینە کریۊن پەی هەوارەکا، زیاتەر ئاژەڵدارەکۍ کەراش، ئی جۊرە جە کوچ کەرڎەی کەمێ جېیاوازەن چەنی کوچ کەرڎەی پەی دلۍ باخەکا، چېگە ئاژەڵدارەکۍ بە دەسە جەمعی کوچ کەران پەی یەک هەواری یام دوۍ هەوارا جە کوېسانەکا، چاگە پېوەرە گلېرۍ مەباوە.
هەوار نشینەکۍ کاتێ میاوا دلۍ هەوارەکا، کۊگێ وەشکەران، بنەو کۊگاکا بە بەرزی مەتر و نیمێ بە وشکە کەڵەک منیان، یاگۍ لوای چوەری و زېیارەیش پەی مازاوە، کە پەنەش ماچان (کەلەبەرە)، سەرو وشکە کەڵەکەکەیۆ تاکوو ئاسو مەترێ یام زېیاتەری (هەژگۍ) منیارە، چن دارێ باریکۍ ئیسەر و ئۆسەر منیان سەرشاوە، دماتەر بە هەژگە یام گیواو و کوېسانەکا سەرشان مەگېران، ژەنەکېچ دلۍ کۊگاکا و وەربەرەکاشا سواق مڎان، نزیک بە وېشا (پەچە) و یاگۍ مەنەیۆ پەی ئاژەڵەکاشا وەشکەران، بەعزە یاگێنە گرڎو هەوار نشینەکا پېوەرە نزیکو هەوارەکاشاوە یاگێ پەی (پەچە)ی جیاکەراوە.
فەسڵو هەوار نشینینە، گرڎو هەوار نشینەکا هۊڵۍ مڎان (ئاژەڵەکاشا) بە تېر و تەسەلی وێ کەران، هەم جیرەو زمسانیشا پەی پېڎا کەران، ئا خانەواڎۍ خاوەن (لاس)ېنۍ، (لۊ، کەما، تاڵیندوس، گژوگیۋاو، دڕەی) لاسەکاشا بڕان، دمای وشکۆ بېیەیشان مەبان بە (ئالیک) و ماراشاوە پەی دەگایەکاشا، ئانېچە (لاسە)شا نېیەنە، ئیجارو (لاسە)و ئا کەسا کەران کە ئاژەڵ و وڵاخشا نېیەن، گرڎو هەوار نشینەکا سووڎ جە گژ و گیۋاوی گېران پەی (ئالیک)ی.
ژیوای هەوار نشینی، چەنی ئانەی مانیای و ئارەق متەی و جووڵەش چەنەن، بەڵام پیمیان جە وەشی و جوانی و دەروون پاکی، هەوار نشینەکۍ لایێوە سەرمەسېنۍ بە بوەو (چنوور، بەرزەڵنگ، شەوبۊ، بووژانە، سوورەهەڵاڵە)و گیۋاوە بۊ وەشەکا تەری، هەوای فېنک و سەردو کوېسانەکا هۆرامانی، دۊی تام وەشو کەرۍ ڕەقەو ئاژەڵەکاشا، چۆلایچۆ ژیوای شەوانەو هەوارنشینەکاو دەمەتەقۍ چېرو مانگەشەوۍ و شۊڵەو چراوە دەسییەکا، تېکەڵ بە ئاوازەکا (سېیاو چەمانەی، گورانیۍ هەمە جۊرۍ، شمشاڵ)ی، زیاتەر نەشئەشا پەنە مڎان، چاگە جوانتەرین شېوازو ژیوایێ کوردەواری وزا وەرچەم.
هەوار نشین، سەحەر بە دەنگو قوولەو کەڵەشېرو دلۍ کۊگاکاو دەنگە دەنگو هەوار نشینێ هامسایش، ئاوازێ سەحەریانەو شمشاڵ ژەنێ هەوار نشینی، بە زڕەو زونگڵەو ملو ئاژەڵەکا بېڎار مەبۊوە، دمای نانو چای ساعبی، تۊشێش پەی پېچاوەو ملو یاگۍ هەرمانېش گېرۊ وەر، دار بە دار، دەوەن بە دەوەن، ئا کوېسانا ڕەڎۍ کەرۊن پەی پېڎا کەرڎەی پەنەۋازیەکا ژیوای وېشو ژیوای ئاژەڵەکاش، هەر چەنی پوورە هەنگێ چەنی دەنگو ئەڵڵاهو ئەکبەری، بە گەل مەگېڵان شیلەو گوڵەکا مەبەراوە پەی ئانەی کەراش بە هەنگۋین و پەی زمسانی پېسە خۊراکی سوودش چەنە گېران، هەوار نشینەکۍ بەرو ڕەنجو مانیایشان جە هەنگۋینی پەیشان شیرینتەرەن، پەوکەی وەرزو سەردا و سۊڵەینە، دەسی مانیا منیا سەرو لەمەی تېرېشاوە، پېسە وېشا ماچان: موحتاجۍ دەسو نامەردی نمەبان.
ئا ڕاو ڕەسمە کۊمەڵیۍ دلۍ دەگایەکانە گېریان، بە عەینو تەعری هەوارەکاچەنە ملان ڕاوە، چانېشا: (نامە نېیای زاروڵەی، خەتەنەسووران) و ژەن ئاردەی بە گرڎو وردەکاریەکاشۆ، پېسە (داواکەرڎەی و دەسماچکەرڎەی، شیرینی واردەی، مارەبڕیەی، زەماوڼە و فاڕایۆ، لوایۆ باوانو وەیوۍ)، هەم (پەرسە گېرتەی پەی مەردەی، کۊنیشتو لاونایۆش) و بە خاک ئەسپارایش هەر چاگە بەران ڕاوە. بەشێ جە هەوارنشینەکا(دزاوەر، کێمنە، بېڎەرواس، هانەگەرمڵە)ی بەرهەمو ئاژەڵی(دۊ، کەرۍ، سیراجی) ئانەی کە جە وېشا زیاڎ بیێ ئارېنېش پەی تەوېڵۍ، چاگە ورەشېنېش یام کاڵا بە کاڵا فاڕېنېشۆ بە (تفە وشکۍ).
ئانەی مەنەن بواچمېش: هەوار نشینەکۍ تاکوو هەوا سەرد کەرۊن چاگە مەناوە، دماتەر پەی دلۍ دەگایەکاشان بارکەران و مەگېڵاوە.بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]