بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ سەڎ و ششەمە
جیاوازی زوانو هۆرامی چەنی زوانەکا تەری فرەن، من نزیکەو (30)دانە جیاوازیۍ ڕازوانیۍ هۆرامیېم نویستېنۍ، کە چەنی زوانەکا تەری جیاوازېنۍ، تاریخو زوانەکەی وېش جیاوازین، یانی زوانێ پەی چڼەها سەدا زوانی ئەدەبی بیەبۊ و تاریخێ دوور و درېژش بیەبۊ، ئیسە چەنی پەنەش وچیۊ شېوەزار، چەنی لاتینی زوان بیەنو ئیسە ئۆرووپا نمەتاوۊ دەسکاریش بکەرۊو پەنەش بواچۊ شېوەزار، شېوەزاری هۆرامیچ چامنەن، مەشۊم قەدرو زوانی هۆرامی بگېریۊن، نەکریۊن بە شېوەزار، شېوازو بەرۋستەی هۆرامی بڕێ جارۍ جېیاوازەن چەنی سۆرانی و فارسی، هۆرامی چوار پیتېما جیاوازېنۍ چەنی کورڎی، (95%) هەرچی واچېما هەنۍ بە دەنگو ڤاۋڵی، یام دەنگو بۍ گیری کۊتاشا مێ، بڕێ جیاوازیۍ ڕازوانیېما هەنۍ پېسە (نامۍ)، نامۍ بناغەو گرڎ زوانێنە، زوانی هۆرامینە نامۍ (نېر و ما)ش هەن، کە نامۍ نېر و ماش بی موتابەقەی دەستووری وەش کەرۊن، گەر نامێ بکەرەکەش (ما-مېڵۍ) بۊ، کەردارەکەیچش (ما)ن، یام نامێوە بکەرەکەش (نېر) بۊ، کەردارەکەیچش نېرەن، پەی نموونەی:
فریاڎ وتەن... نەخشینە وتېنە، ئینە کاریگەری نېر و مای، زوانەکا تەرینە پاسنە نېیەن.
ناوچەو هۆرامانی:
هۆرامان ناوچێ سەخت و کەشاوی و گشتیارین، مېیانو پارېزگاو کرماشانی جە وەرکۆتو کوردەسانی و پارېزگاو سلېمانی جە پانیشتو کوردەسانینە هۊرکۆتەن، هۆرامان جە دەرەتانو فولکلۆریۆ فرە دۊڵەمەڼەن، خاوەنو موسیقا و پۊشاکی وېشەن.
خەڵکو هۆرامانی بە شېوەزارو هۆرامی قسۍ مەکەران، (پاوە، بیارۍ، تەوېڵۍ) شارەدەگێکۍ هۆرامانینۍ، بڕێ فرۍ جە هۆرامییەکا ئیسە دلۍ شارەکانو کوردەسانینە (مەریوان، هەڵەبجە، سنە، کرماشان، سەوڵاوا، کانی دینار، کامیاران) نیشتەجایېنۍ.
جوگرافیا:
هۆرامان دابەش بېیەن ملو چن ناوچێرە (ژاوەرۊ، گاوەرۊ، ڕەزاو کەمەرە، لهۊن، دزڵیە و هۆرامانو تەختی).
ئاو و هەوا:
بە مەڵامەتو بەرزی یاگەکېش، هۆرامان ئاو و هەوێوە سازگار و دڵگیرش هەن، زېیاتەریچ وەرزو وەهاری و هامنینە، بەڵام پاییز و زمسانەکەش فرە سەردېنۍ.
وەهارو هۆرامانی:
وەهارو ئا ناوچە ڕەنگینەو کوردەسانییە ۋاراناوی و تەڕەن، پېسە ۋەیۋێ زەریفۍ و دڵبەرۍ، خەڵکو هۆرامانی وەرزو وەهارینە فرە سەرقاڵېنۍ بە هەرمان و کارو باخەکاشاوە، باخەوانەکېچشا خەریکۍ تەڵان نېیارەی و نەمام نېیای و تۊم شاناینۍ.
هامنو هۆرامانی:
پلەکۍ گەرمای مېیانو (25- 35)پلانۍ، دیسان بە هۊکارو فرەیی دار و درەختی و هانە و کارېزا و چاڵە ۋەرۋاۋەکاشۆ، بېیەن بە هامنەهەوارێ نەخشین و زەریف و فېنک، ئەچی فەسڵەنە خەڵکەکەش خەریکۍ لەوەڕنای ئاژەڵی و باخڎارینۍ، لاو هۆرامییەکاوە دوۍ پەندۍ فرە باوېنۍ چەربارەو هامنی، ماچان (تەۋەنە ڕەقۍ هامنی پەی زمسانی مشیۊن)، یام بە دلېڕاسەو هامنی ماچان (مانگەو دواڼزە مانگەی)، یانی ئەچی مانگېنە هەرمانەو دواڼزە مانگا کریۊن.
پایېزو هۆرامانی:
پاییزو هۆرامانی دوور و درېژەن، بە هۊکارو گەڵا خەزانیۆ باخەکېش دڵگیریێ و خەمناکیێ مڎان بە ناوچەکەی، سەرەتاو پایزیۆ خەڵکو ناوچەکەی خەریکۍ جەم کەرڎەی و گلېرۆکەرڎەی بەروبوومینۍ، بە بارو وڵاخا ماراشاوە پەی یانەکاشا. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]

.