بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ سەڎ و حۆتەمە
زمسانو هۆرامانی:
ئەچی وەرزېنە ۋەرۋێ فرۍ مەوارۊو مانگەو ڕابڕانینە، یەکپارچە ناوچەکە چەرمە مەبۊن بە ۋەرۋە، پلەکۍ گەرمایچ نزمۍ مەباوە پەی (10-20) پلا چېرو سفری.
خەڵکو دەگایەکا هۆرامانی بە هۊکارو سەردای و ۋەرۋېۋە زمسانەنە نمەتاوان هەرمان و کار بکەران، فرەو جاری ئاموشۊ مېیانیشان وزیۊرە، ئاژەڵەکېچشان چی فەسڵەنە دلۍ گۆڕەکاشانە مەناوە، پەوکەی وەرزو هامنینە مەشۊم ئاڼە (گزرە و ئاڵف و ئالیک) کۊکەراوە پەیشان کە بەشو زمسانەکەیشان بکەرۊن، ئانەیچ ئەرکێ فرە قورسەن، چی دمایاوە خەڵکو هۆرامانی بە کاسپی و بازرگانیۆ وېشان خەریک کەرڎەن، پانەیچە لوێنۍ پلێوە ژیوای بەرزتەرۆ.
خاکو هۆرامانی:
هۆرامان ناوچێ کورڎین، مەگنۊ دلۍ جەرگەو کوردەسانی، پەڕەن جە کەش و کۊ، بەرزی و نزمی، چڼین مەڕۍ و کەمەرېش چەنەنۍ، سارایی و تەختاییش فرە کەمەن، کەشەکۍ هۆرامانی بەشێنۍ جە زنجیرە کەشەکا زاگروسی، بەرزی کەشەکاش مەگنۊ میانو (1270- 3390مەترا).
سرووشتو خاکەکەیش پاسنەشە کەرڎەن کە زەمینی ئاماڎەش کەم بۊن پەی کشتیاری و زېیاتەریچ (خەلەی)، ئینەیچ پاسنەشە کەرڎەن ئا ناوچە نەتاوۊن پەنەۋازی بەرهەمەکا خەلە و خەرمانی پەی دلۍ وېش پەڕکەرۊوە، بە زەحمەت چن یاگێنە زەمینشا ڕېک وستەن پەی کشتیاری و باخ و باخاتی، هەر پەوکەی باخەکېشا لاشاوە وەشەویسېنۍ و خەڵکەکەیچش بە خەڵکێ زەحمەت کېش ئەشناسیان.
دەگێ و شارەدەگێکېشا وەروەڵێ نیەنۍ تاکو ببان بە شارۍ گۆرۍ، ئانەیچ مەڵامەتێن پەی کۊچ کەرڎەی خەڵکەکەیش، چوونکوم فراوان بییەی شاری مەگنۊ سەرو هېڵەکا (تانی و پۊیی)، گەشەی پۊیی پېوەسەن بە بییەی زەمینی تەختانیی و گەشەی تانیچ پېوەسەن بە لایەنو ئابووریۆ پەی وەشکەرڎەی باڵەخانە بەرزەکا، کە هەر دوە بارەکەنە هۆرامان هەژارەن.
ئا گرڎ وەربەسۍ بیېنۍ بە هۊکارو بڕیارەی دەگایەکا هۆرامانی جە یۊترینی، دیسان چەنی بەشەکا تەرو کوردەسانی، پەوکەی جە چن ڕوێوە جیاوازی هەس پەنە کریۊن، پېسە شېوەو ژیوای و واردەی و پۊشاکی و باوەکا، زیاتەریچ زوانەکەنە کە پاسشە کەرڎەن فرەو وەرکۆت ئەشناسەکۍ و بەشێ جە زوان ئەشناسەکۍ کورڎی بە زوانێ سەربەوۍ تەماشەش بکەران و بڎانەش قەڵەم، بەڵام پېسە ئاشکەران زوانی هۆرامی یۊن چا زوانا هەکە زوانی کورڎیشان دۊڵەمەڼ کەرڎەن.
موسیقاو هۆرامانی:
گەر بە وردی سەرنجەو پېڎابېیەو گورانیە و سېیاوچەمانەو هۆرامانی بڎەیمۍ، مەشۊم بگېڵمېوە پەی تاریخو هۆرامییەکا کە ڕەنگە پېسە تاریخو میللەتو کورڎی تەقەیۊر و ئی دیم و ئۆ دیمی فرەش سەرەرە ئامابۊ، شارەزێکۍ پاسە میاوانە هەکە ئاوازو گورانیۍ جە (گڤەو ۋای و ۋارانی و خۊڕەو ئاوۍ و قرمەو قەڵوەزی و هاژەو دەرەی و وانای باڵداراوە) سەرچەمەش گېرتەبۊن، هۆرامان چوونکوم دۊڵەمەڼەن ئەپانېشا، تاکی هۆرامی بە ئاسانی وېش گونجنان چەنی ئا ئاوازاو لاسایېش کەردېنێ، ئیتر دلۍ مەژگ و دەروونیشەنە چەکەرەشان کەرڎەنو چەنی ویەردەو ڕوژگاری وېش تاوانش ئاوازە دڵگیرەکا بچڕۊن، پەوکی متاومۍ بواچمۍ مروڤ و گورانیۍ پېوەرە خولقیێنۍ، چاگۆ بەڵگە تاریخیەکۍ بەراماوە پەی دۆرانو وەڵۍ ئیسلامی و گېرە وەڵۍ ساسانییەکاچ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]