بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: ئەسعەد ڕەشیدئەسعەد ڕەشید
بەشۍ سەڎ و چل و دوەمە
ئی ئاوازە هەرپېسە ئیشارەم پەنە دا، گرڎ گورانی واچێ نمەتاوۊ واچۊش، فورمەلەش تېک مدۊن، فورمەلە بە زوانو ئەڎێ واچیۊن، چا یاگېنە چەنەش جە ئەڎێ بېیەن، مەبەسم ئانەن شېوەو هۆرامانی نەشېویۊن، پەوکەی هونەرمەڼ کاتێ چەمکێ هۊرچنۊ، تەماعەش تەنیا واتەی گورانیەکۍ نەبۊ، بەڵکوم مەشۊم چ دەنگ، چ شېعرە، چ فورمەلە، چ موزیک هەرچوارشان یەک ئاستەنە بان، پەی ئانەی ترازیۍ ئاوازەکەی لاسەنگۍ نەبان.
هەنەرمەڼ (لالۊ حسێن) نارنجڵەی ئیسە لوان دلۍ تەمەنی و یانەنە کۆتەن، خانەواڎەکەش خزمەتش کەران، دوورەن جە هونەری.
چوارەم: ئاوازو (فاتمە نەجاری)، ئی ئاوازو هونەمەڼیە بەزمو (بەستە)ین، یانی بە ڕېتمی خېرا ماچیۊن، ئی هونەرمەڼە ئی گورانیېشە بەشېعرۍ شاعیری گۆرە (مەولەوی) چڕیېنە، پەی جارێ تەری بە شېعرۍ فولکلۆریۍ ئی گورانیېشە پی شېوە (ئەدا) کەردېنە:
1.قەزات جە ماڵم فاتمە نەجاری قڕ دە مەیەکا بڎیەرە واری
2.قەزات جە ماڵم خونچەکەو گوڵی سێران بیېنە ئاساوو بڵی
3.قەزات جە ماڵم زەردە ۋلەکۍ چەمم چەنەت بۍ لوای ئا گەڕەکۍ
4.قەزات جە ماڵم نەو نەمامی نۊ مەردەنیم وەشەن تاکە دووری تۊ
5.قەزات جە ماڵم چی دیارت نییا وەرو بەڎکارا ئام و شۊت نېیا
6.قەزات جە ماڵم مەغمەڵ فەرەنگی چەمان کل مەڎەی چوون بازی جەنگی.
ئەچی ئاوازەنە (لالۊ حسێن) پېسە داستانی تاریفۍ فاتمە نەجاری مڎۊن، دیارەن (نەجار) دەگایێوە وەشە و دڵگیرەو هۆرامانینە.
ئی هونەرمەڼە، دەگاو نەجاری ئا ئاوازەشە نېیانەرە، هەرچن پېسە واتم دلۍ سرووشتو هۆرامانینە هەر دیمەنێش پەی وېش وېنێوە فۆتۆگرافی پەی ئاواز و گورانیۍ سازنۊن، من بە شېعرۍ مەولەوی ئا ئاوازەمە چڕیەنۆ:
1.ئېشەو تەنیا بۍ جەسەی زەبوونم
دیسان سەرواز کەرد دڵەی پەڕ هوونم
2.خەیاڵان خام هاوەردم بەردم
هاوار جە دەمەی هەناسەی سەردم
3.زوخاو گېچ مەدا دیک دەرووندا
هووناو هۊرشاناش جەسەی زەبووندا
4.ڕەنگا، ڕەنگ، ڕەنگ، ڕەنگ گوڵ گوون هوونم
قرچەی برېشتەی کوورەی دەروونم
5.چوون دانەی سەرساج هۊرئامان جار جار
جە تاو دووکەڵ، جە شەرارەی نار
6.سۊزیام هەی سۊزیام وېنەی شوعلەی نوور
بیم سورمەی سوبحان هاوەردەی کۊی توور.
پی تەشکە ژیوای و بەرهەمی هونەری (حاجی حسێن نارنجڵەی) کۊتا پەنە ماروون پی دېڕە شېعرا (شېخ محەمەد ئەمین کاردۆخی) کە ماچۊن:
گەر خەیاڵ کەرو بلوو باخەکۊن، ماچا هەی نەفام باخەکۊن چکۊن؟، مەگەر مەپەرسی تەپو نیعمەتی، سیاو هۊرگېڵان وەرو زەحمەتی. هونەرو هۆرامانی خاستەر بشناسدۍ
هونەر و هونەرمەڼ دلۍ دیموگرافیاو وەڵاتو (خڤەنیرەتە)ینە، کە دلۍ ئی وەڵاتەینە سەرتاسەرو دنیێنە مروڤ نیشتەجا بېیەن، کاتێ مروڤ دلۍ کەش و کوۋەکانە هەنگامەش نېیا، دەسش کەرد بە ئاوەڎانکەرڎەیۆ زەمینی، یانە و مانش وەش کەرد، هۆرامان میراتگرو ئا وەڵاتو ئاریانڤاچانە، هونەریچ هۆرامانەنە جە ئەڎێ بی کاتێ مروڤ گۊشش گېرت پەی گڤە گڤو ۋای، ئاوازێ کۆتەنە ویرش، جۊرە موزیکێ درووس بی، چانەیۆ ئاوازە بەرزە فڕەکۍ سېیاچەمانەی پېڎێ بییۍ، وەردەمو ئاتەشگاو وەڵاتو خڤەنیرەتەینە ئا سېیاچەمانۍ دریێ گۊشو مروڤی ئازادیرە.
هونەر پاڕەوی واچە جوانا، گفت و گۊی زەریفی کەرۊن، ئا سروودېچە هەکە جە ناوچەو هۆرامانینە نامبانگشان بەرکەرڎەن، ئانېچە باسو ئایینی یەکتاپەرەسی کەران، کە هۊرگېرۍ ئایینو زەردەشتینۍ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]