دەگاو ئەحمەڎئاوای
دەگێوە گەشتیارییەو ناوچەو هۆرامانینە، یەکبین پەناگێوە ئارامەو شۆڕشو کورڎی بیېنە، ئی دەگا سەرو نەخشەو گەشتیاری ئېراقیۆ نامێوە دیارەنە. ساڵەو 1856ز. شېخ ئەحمەڎ شەمسەدن نەقشبەڼی بناغە نیێنەرە، وېش حەز و ئارەزووش بییەن کە ئەچاگەنە ئاوەڎانیێ مەرزنۊرە، شېخ ئەحمەڎ کەسێ ڕۊشنویر بییەن، بە نیازو مەرزنارەی پایەگێوە ئاینی تەری پېسە بیارۍ و تەوېڵۍ بنیۊرە، هەم وېچش پېسەو کسێ ئایینی و ڕۊشنویری بەرگنۊنە. مەگېڵناوە هەکە ئا تاڵە مۋۍ ج ڕیشو پېخامئاورو ئیسلامی ئینێ دلۍ خانەقاو بیارېنە، شېخ ئەحمەڎی جە سوڵتان عتبدولحەکیمیۆ وەرگېرتېنۍ و یەکەمجار پەی ئېگەیشە ئاوردېنۍ، چەنی ئانەیچە نامۍ دەگاکېش بە نامۍ وېشۆ نیێنە (ئەحمەڎ ئاوا). هەرچن نامۍ دەگاکۍ بڕیا باڵاو وېشەرە، بەڵام پېسە یاگێ موبارەکۍ و بنێوە ئایینیۍ بەرنەکۆتە. دەگاو ئەحمەڎ ئاوای وەرە وەرە گەشەکەرۊو فرۍ بۊنە، ئیسە ژمارەو ئەرەنیشتاش زیاتەرا جە هەزار کەسا. بەرکۆتەی جوگرافی ئی دەگێ پاسەش کەرد ببۊن بە پەناگێوە، هەم یاگێ پەی ژڵېوەی ڕامیار پارتە کورڎییەکا، چڼەها داستانۍ قارەمانیېش چەنەکریێنۍ، کە یاڎەوەری خەڵکیەنە مەنېنېوە. ئانەی یاگۍ باسین؛ چەمەو زەڵمی و جواردۆرش هەر بە بەشێ جە ئەحمەڎپاوای ئەشناسیێنۍ کا تاکو سەردەمو ڕژېموو بەعسی جادەی وەرفەرېحش پەی نەلابۍ. ئی دەگا هەر چوارلاوە شۊنەمێش هەنۍ، یاگۍ کۊنۍ و تاریخیېش چەنەنۍ کە سەلەمناش یاگۍ ژیوای بیېنە جە سەردەمە وەڵینەکانە، پېسەو قەبرسانو بیلالی کە وېیەردەش مەگېڵۊوە پەی سەردەمو حەسنەویەکا، کە ئەڎاو سەی بیلالی کە نامېش (گوڵ عەنبەرە) کناچۍ مەلیک بەدری حەسنەوی بیېنە. مەزارو سەی محەمەڎی کە مەگنۊ میانو بنەو پەڵگی و ئەحمەڎئاوای . سەکۊ باوەخۆشینی کە وېیەردەش مەگېڵۊوە پەی سەردەمو ئەردەڵانەکا، کە وەڵگیرو (بابا) نیشانۍ بییەی ڕاوڕەچەو یارسانی بییەن سەردەمو ئەردەڵانەکا. بابا زەردەڵە کە مەگنۊ پەشتەو ئەحمەڎئاوای ماچان ئاڎییچ پیێوە ئایینی یارسانی بییەن. وەرو دەگاکېنە (ئەبو شەمامان) هەن، کە قۆمو بابازەردەڵەی بییەن. وەراوەرو دەگێوە (مەڕەو خەزېنە) هەنە، وېیەردەش مەگېڵۊوە پەی سەردەمو میتراییەکا. ماچان ئەچی ناوچەنە شۊنەماو شارێ گۆرەی هەن. چن کەسێ یاگەدەسشان بییەن جە گەشەی ئایینی و شارەسانی ئی دەگێنە: شېخ ئەحمەڎ کوڕو شېخ عوسمانو تەوېڵۍ، شېخ ئەمین کوڕو شېخ عەلائەدینو بیارۍ، مامۊسا مەڵڵا ئەحمەڎی ئەحمەڎئاوای. دەگاو ئەحمەڎ ئاوای هەرچن تازېنە، وەلێم فرە بە خېرایی گەشەش کەرڎەن و ئیسە پېسە یاگێ سێرانیۍ و گەشتیاریۍ دیارەنەو پەیتا پەیتا خەڵکی جە ناوەکانو وەڵاتیۆ مەیان پەی گەشتیاری.
ئەسعەد ڕەشید.
[1] کوردیپێدیا جە دلېنەو ئی بابەتۍ ۋەرپەرس نېیەن، خاۋەنو/خاۋەنۊ بابەتەکۍ ۋەرپەرسیارەن. کوردیپێدیا بە مەبەسو ئەرشیڤکەرڎەی ئی بابەتېشە تۊمارە کەرڎېنە.
ئی بابەتۍ 73 جارۍ ۋینیێنە
پەیلۋاو وېت چە بارەو ئی بابەتۍ بنۋیسە!