بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ سەڎ و شەسس و چوارەمە
دمای داگیرکەرڎەی عێراقی بە دەسو مەغۊلەکا، یەشمورت فەرمان ڕەوایی شارەزووریش بەخشا بە (بابا ئەردەڵ)ی، قەڵاو زەڵمیچش پەی کەرد بە چەقو حکومەتەکەیش، یانی سەر زنجیرو ئی بنەیانەیە (قوباد) کە ئەردەڵو مەغۊلەکا بییەن، قوباد چن ساڵێ جە شارەزوور مەنۆ و حکومەتش وەشکەرد، (تاریخ الاکراد) و (تحفە ناێری) ماچان بابا ئەردەڵان ساڵەو (1197ز.) دەسەڵاتش گېرتەن دەس، (42) ساڵۍ حوکمش کەرد، ساڵەو (1209ز.) وەفاتش کەرد. دمای مەردەی ئەردەڵی (کڵۊڵ)ی کوڕش ئاما سەرو دۆری، (23) ساڵۍ فەرمانداریش کەرد و سنوورەکەش فراوان کەرد، چەقو دەسەڵاتیش جە قەڵاو (زەڵم)یۆ فاڕاوە پەی قەڵاو (پاڵنگان)ی کە چەقو حکومەتو گۊرانی و کەلهوڕی بۍ، قەڵێوە فرە کۊنە بۍ، بناغێوە کۊنی تاریخیش بۍ، پەشتێ مەحکەمە پەی کاتو تەنگانەو گۊرانی و کوردەکا بۍ، (کڵۊڵ) ساڵەو (1231ز.) مەرد، دمایی (خدر)ی کوڕش ئاما، دماتەریچ (ئەلیاس)ی کوڕش ئاما، سەردەمو ئېڎیینە جەلائیریەکۍ یاوێ شارەزوور، دمای ئاڎیچی (خڎر)ی دوەم ئاماو (36) ساڵۍ حوکمش کەرد (1310- 1345ز.)، دماتەر (حەسەن کوڕو خڎر)ی جە ساڵەو (1345- 1382ز.) ئاماو هەرمانۍ بەقیمەتېش کەردۍ، سەردەمو ئېڎیینە پەی یوەم جاری سوپێوە ڕېکۋزیێ پەی ئەردەڵانی ڕېکە ۋزیاو کوڕۍ گەنجۍ و ئازێ دیاری کریێ، مەشقی سەربازیشان پەنەکریا، فېرو سوارچاکی و شانای تیر و کەمانی کریێ، پۊشاکی جەنگیشان پەی ئاماڎە کریا، پایتەختەکەشا دلۍ زەڵمیۆ فاڕاوە پەی قەڵاو حەسەن ئاوای نزیک بە (سنە)ی جە ساڵەو (1272ز.)، پەی یەکەم جاری دلۍ دەسەلاتی کوردینە ئېڎ بۍ وەزیر و شالیارېش نیێرە، ئیبراهیم بەگش کەرد شالیار و مۊچیاری کەرو وېش، ئەهمیەتێ فرەش دا بە ئیدارەی و ناستش جەلائیریەکۍ شارەزووری داگیر کەران. دمای ئاڎی (بابلولی) کوڕش ئاما، دماتەر (مونزیر)ی کوڕش ئاما، دمای ئاڎیچی (ماموون) بەگی کوڕش ئاما کە دیاریتەرین و بە نامبانگتەرین میر مەشناسیۊو نازنامو (مامۆیی) ئەچی مامونەیۆ ئامان، ماموون (مەئمون) سوپاش سازنا پەی خدر بەگی دوەمی و دمای دوۍ ساڵۍ جەنگی ناوچەکېش گېڵنێوە پەی چېرو دەسەڵاتو وېش، دژ بە وەچەکانو (ئۆزۆن حەسەنو ئاققۆینلۆ)ی ساڵەو (1467ز.) جەنگش هۊرگیسنا، میر ماموون بەگو مونزیری یاگەپاو وېش فراوان کەرد، ماموون بەگ کاتێ زاناش دەسەڵاتش ئینا کزینە و ۋەرش (ڕۊجیار) کۆتەن پڕای، پەی یەکەم جاری میرنشینەکەش مېیانو کوڕەکاشەنە بەش کەرد و وېچش لوا پەی حەسەن ئاوای، (زەڵم و گوڵعەنبەر و شەمېران و هاوار و نۆسوڎە)ش دێ بە بېگەبەگی کوڕە گۆرەیش، (نەوۍ و مەریوان و ئەورامان)ش دێ سورخاب خانی (زۊراب) کوڕی (مېیانی-دلېڕاسین)یش،
(سروچک و قەرەداغ و ئالان و شارباژېر)ش سپارێ بە محەمەڎ بەگ کوڕە گولانەکەیش، جە ئەردەڵۆ تاکو سەردەمو ماموون بەگ کوڕو مونزیری بار و زروفو ناوچەو ئەردەڵانی ناڕۊشن بۍ، پەی مەنەیۆشان زیاتەر ئەڵقە گۊشۍ دژمەنا گەلەکەیشان بېنۍ، سوڵتان سەلیمی عوسمانی سوپێوەش کیاستە سەرو ماموون بەگی و پەی یوەمین جاری دەربازەو قەڵاو زەڵمیش ماڕاو شارەزوورش جە ئەردەڵانی پڕچنا، تاکو سەردەمو شاتەهماسب ئەردەڵان ناڕۊشن بۍ، هەر خەریکو کوشتاری و ڕووت کەرڎەیۆ خېڵە کوردە چېر دەسەکاش بۍ، ئڼە بۍ بەزەییانە بۍ، کارش کەرد سەرو بڕێ جە حاکمەکا، تەیمور بەگ هەسش بە سووکبییەی کەرد، بەڵام دلۍ جەنگو مېیانو سوپاو ئەردەڵانی و قزڵباشەکانە، کاتو تۆقدای قەڵاو زەڕینی گرۊڵیەی وېڵە ئا ئاواتەو تەیمووریشە بەردەنە چېرو خوڵۍ، ئا کۊسە دڵتەزنە ساڵەو (998ک.) قۊمیا، دمای ئاڎی هەڵۆ خان دەسەڵاتش گېرتەنە دەسو چەقو دەسەڵاتەکەیش جە قەڵاو زەڵم و مەریوان و حەسەن ئاوایۆ فاڕاوە پەی قەڵاو پاڵنگانی، هەر قەڵێوەش کەرڎە بە بنکێوە سەربازی، هەڵۆ خان تاواش سەرانسەرو پانیشتو کوردەسانی گېرۊو وەڵاتی ئاوەڎان کەرۊوە. شا عەباسی سەفەوی وەختێ ئا بانگ و ئاوازەو هەڵۆ خانیش ئەژنی تەرسی کۆتە دلۍ دڵیش، سوپێوە گۆرېش پەی سەرکز کەردەی هەڵۆ خانی سازنا، تاکو مەیهەمو ئەسفەند ئاوایچ ئاما، ئالی بالی زەنگەنە کە پینەیشە زانا، ئاما پەی لاو شای، پەنەش وات دەسبەردەی پەی هەڵۆ خانی هەرمانێ تەرسەناکەنەو قازانجش نیەن، خاستەر ئانەن بگېڵیۆ پەی ئەسفەهانی و بە دۊسی و پیلان گېڵنای وڕنیش. خەسرەو خانو خان ئەحمەڎ خانی کەسێ تەرو ئەشناسیاو ئەردەڵانی تاوۍ سەردەمو زەندیەکانە ئاڵاو سەربەوېیی کوردی هۊرکەرۊ و ئێرانی وزۊنە چېرو دەسو وېشان، بەڵام زەینش کز و گولانە بۍ، داستانۍ سەرکۆتەکاش بەخشێ بە محەمەڎ خانو قاجاری و کەردش بە خاوەن تاجو تەختو ئێرانی و وېش بی بە نۊکەرش. ئای کە نۊکەری لاو میللەتو کوردیۆ وەشتەر و بەلەزەت تەرەن جە تاج و سوڵتان و سەربەوېیی. نویستەی: حەسەن مەحموود. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]