بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ سەڎ و شەسس و حۆتەمە
چېشت چەربارەو پەرلەمانەکەو هۆرامانی ئەژنەویەن؟
ئاشکەران ویرلۍ (هۊرچنیەی و دەنگدای گرڎین) بەرکۆتێ تازەو دنیاو ئارۊینە، پا مانا تاریخێ فرە کۊنش نېیەن، تاکو کۊتاکا سەڎە وەڵینەکا گەر پروسێوە چامنە بییەبۊ، ئانە فرە مەرزدار بییەن، تەنیا کەسە نامڎارەکۍ و ئەرەستوکراتەکۍ مافو دەنگدایشان بییەن، ئەوروپیەکۍ دلۍ داستانەکاشانە باس چانەیە مەکەران کاتێ پەی یوەم جاری وەرنیار ۋزیانەنە وەردەم پەی هۊرچنیەی گرڎینی، باسو مافو دەنگدای پەی گرڎ کەسی کریان، سوڵتان و دەسەڵاتدارەکۍ دانشا قاقاو خۋەی و واتەنشان: مادام گرڎکەس مەتاوۊ دەنگ بڎۊ، با ئەسپ و گاوەکېچما دەنگ بڎان، یانی دەنگدای گرڎین هەرمانێ غەریبە بیېنە، بەڵام باوێ دلۍ ناوچەکانو هۆرامانینە بیېەن یاگۍ سەمەرەی و مدراینە، هۆرامانی تەخت و دلۍ فرەو دەگایەکانە پروسەو دەنگدای سەراسەری و گرڎین هەزاران ساڵۍ وەڵۍ ئۆرووپاییەکانە باو بییەن، (ژیرلۍ مەرۍ) نامۍ پروسەکەی و یاگۍ دەنگدایەکەیشەنە، کە جە دوۍ واچا پېکئامێنە:
ژیرلۍ: ژیرەکۍ یام دانێکۍ.
مەرۍ: مەجلیس یام کۊنیشت.
یانی: کۊنیشت و مەجلیسو دانا و ژیرەکا.
تاریخو ئی نامۍ و کۊو پروسەکەی پەی سەڎان ساڵا وەڵۍ زایینی مەگېڵۊوە، ئی ڕا و ڕەسمەو هۆرامییەکا ساڵانە یام چن ساڵێ جارێ وەرزو وەهارینە ڕېکۋزیان، بە دیاریکریایی (45) چل و پەنجەمین ڕۊو وەهارینە.
وەڵ جە گلېرۆبییەکەی هەواڵ پەی تەمامو دەگایەکا و ناوچەکانو هۆرامانی کیانیان، تاکو ئاماڎۍ ڕا و ڕەسمەکەی بان، بە پاو سەرچەمە تاریخیەکا ژەن و پیاو هۆرامانی پېوەرە بەشداری ئا ئەنجومەنێشا کەرڎەن، ژەنی نەک هەر بەشدارۍ بیېنۍ، گېرە بڕێ جار ژەنێ پېسە سەرۊکو ئەنجومەنەکەی هۊرچنیێنە، کە ئیسە پېسە ئیدیۆمێ دلۍ زوانی هۆرامینە باوەن، گەر کناچێ یام ژەنێ هەرمانێ ئاقڵانۍ کەرۊن، پەنەش ماچان: (ئافەرین ژیرلۍ مەرۍ).
هۊرچنیەی ئەڼامەکا دلۍ ژیرلۍ مەرۍ پەی ڕایی کەردی هەرمان و کارەکا خەڵکی دلۍ ناوچەو هۆرامانینە بیەن، پېسە (نۊباو، کشتیاری، گلېرکەردەیۆ بەرهەمەکا، نیارەی قیمەتی سەرشاوە، گرفتە کۊمەڵییەکۍ، ....هتر)، ئا هەرمانۍ پېویسشان بە لیژنە و ئەنجومەنێ داڎوەر بیەن پەی یەکلایی کەردەیۆشان، بە پاو ئا سەرچەما کە ئینێ وەردەسەنە (ژیرلۍ مەرۍ) پرۆسێوە وەقتی بیەن و دمای ماوێ تەقەیۊرش چەنە کریان، بە هۊکارو نەوەشی ئەڼامێشا، یام مەردەیش، ئانەی یاگۍ پەنجە پەی کېشتەیەن، ئەڼامۍ ئا ئەنجومەنەیە جە کەسە هەرە ژیر و داناکا بیېنۍ، بەبۍ هیچ دەسکۆت یام مەسڵەحەتێ مادی لوێنېنە چېرو ئا وەرپەرساریەتەیە، تەمامو خەڵکو هۆرامانی گۊشدارۍ و وەردەسۍ قەرارەکا ئەنجومەنی بیېنۍ.
(ژیرلۍ مەرۍ) پروسێوە هۆرامیانە بیەن، وېشانەو هۆرامیەکان، تاکو ئامای ئایینو ئیسلامی و کاڵبیەیۆ ئایینو یارسانی درېژەش کېشتەن، تاکو ئیسەیچ هۆرامانی تەختەنە (شارو هۆرامانی) باوێ هەن بە نامۍ (کۊمسای) کە عەینو پرۆسەین و کەمێ تەقەیۊرش چەنە کریان، وەختەکەیچش مەگنۊ (45) چل و پەنجەمین ڕۊ وەهاری.
واچۍ (کۊمسای) جە دوۍ واچا پېکئامێنە، (کۊ) یانی گلېربیەیۆ، (مسای) یانی تەگبیر کەردەی و نیارەی ڕای گونجیا پەی چارەو گرفتەکا ئا ساڵۍ و ڕاوەبەردەی هەرمانەکا، پی تەرزە هۆرامیەکۍ ئەوەڵەمین کەسېنۍ تاریخەنە کە خاوەنو پارلەمانی و گلېربیەیۆ و دەنگدای بیېنۍ پەی ڕاوەبەردەو هەرمانەکاشا.
بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]