هۆرامان پېسە نامۍ، ناوچەی، شېوەزوانی دلۍ سەرچەمە تاریخییەکانە
هورئەوەگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی: ئەسعەد ڕەشید
بەشەی چوارەمە
25 – بڕێ ماچان نامۍ هۆرامانی جە (ئورامان) ئامان، (ئورا) بە واتاو سەختی و قاییمی و (مان)یچ بە واتاو (نشینگا) مەی و هەر دوە بەشەکە سەرویۊیۆ مەبان بە نشینگای قاییم و سەخت، گوایا وەرو ئانەیە ناوچەکە فرە سەخت و ڕژدەن، هیچ داگیرکارێ بە ئاسانی نەتاوانش تەپ کوۊ سەرش، دلۍ فەرهەنگو (برهان قانع) ئی پەیلوایە وزیان ڕوە.
26 – ڕایێتەر هەنە ماچۊ نامۍ هۆرامانی جە (ئاورمان = ئازەرمان) ئامێنە بە واتاو (ئایېرگا = یانەو ئاییری) گوایا وەرو ئانەیە خەڵکو ناوچەکەی سەردەمانێ دوور و درېژ سەرو ئایینو زەردەشتی بیېنۍ و دلۍ گرڎ یانێوەشانە ئاییر گڕان و هەر دەم پېسە ئاییردانێ و ئارگێ بییەن.
27 – مامۊسا حاجی مەڵڵا زاهیدی ضیائی، مامۊسا و زانای پاوەی ماچۊ: گېڵنایۆ نامۍ هۆرامانی پەی سەرو (ئورمان) هەڵەن، چوونکوم نامۍ هۆرامانی دلۍ وېشەنە نامێ هۆرامییەنەو زوانو خەڵکو ناوچکەی وېشاوە ئامێنە، ماناو (هورتەقای) و بەرزبییەیۆ مەیاونۊن، بە خاترەو ئانەی ئی نامېشە بڕیێنە سەرەرە هەر یاگێوە بلی پەی هۆرامانی مەشۊم سەربگنی، چوونکوم جە گرڎو یاگەکانو چواردۆریش بەرزتەرەن.
28 – باعزێ پەیلوێ تەرېچ هەنۍ ماچان؛ گوایا هۆرامان جە (هۆرئامان) بە واتاو (هۆر ئاما) یام ( وەر ئامان) ئامان، بەڵام ئی پەیلوێ فرە لاوازېنۍ ، چوونکوم خۊ تەنیا هۆرامان نییەن کە وەرەتاوش سەرۆ هورئامابۊ و هۆر بگېرۊشۆ، بەڵکوم ئی بەرکۆتە سرووشتییۍ دلۍ گرڎ سووچێ دنیێنە هەنۍ.
ناوچەو هۆرامانی وەڵینێ تاریخی دېرینش هەن، ئەچی بارۆ ( مامۊسا ڕەشیڎ یاسەمی) نویستەنش: گۆتییەکۍ جە سەرنیشت و وەرکۆتو شارەزوورینە کە هۆرامانو ئیسەی مەگېرۊوە ژیوێنۍ و حۆلېشا دێنۍ دەسەڵاتشان ملو ناوچە ساراییەکانو چواردۆرێشان بسەپنان، پەوکەی هۊتەرەشان کەردېنە سەرو (لۆلۆکا) و تاکو شارەزوور وەڵکۆتەیشان کەرڎەن، هەر سەرو ئی پەیلوایە (د. محەمەد عەلی سوڵتانی) نویستەنش: یۊ جە حوکومڕانەکانیشان بە نامۍ ( ئەڼویاتینی) کە وەڵۍ سەروکڵاوو (سەرجۆنی ئەکەدی) دلېنە شییەن ئامان پەی هۆرامانی و (هاڵمان)ش گېرتەن، بە بڕواو تاریخنویسەکانی ئی نامۍ هەر (ئاڵمانە)ن کە دماتەر حوکومڕانەکۍ (ڕەزاو) چەنەش ژیوێنۍ، دلۍ عەینو سەرچەمەینە باسو ئانەی کریان (تەگەلات پلاسەری ئاشووری) میانو لەشکەرکېشییەکاشەنە پەی سەرو نەتەوە زاگروسییەکانی سەرکۆتەیێ چامنەش بەدەس ناوەردەن، دماو ئاڎیچی (ئەداد نیراری) و (ئاشوور ناسر پاڵی کوڕش) دەسشان تەنیا بە چن ناوچێ کەشە سەختەکانوهۆرامانی یاوان و گرڎو هۆرامانیشان پەی داگیرنەکریان.
عەبدولقادری بابایی، دلۍ کتېبو (سیر الاکراد) نویستەنش: دلۍ گەرمەو پەلامارە و لەشکەرکېشییەکانو (ئەسکەڼەری مەکدۆنی) میانو ساڵەکانو (330 _ 327 و.ز) هۆرامان ئاوەڎان بییەن، ئەسکەڼەر تاوانش ژمارێ جە پاڎشاکانو (کیانی) دلۍ هۆرامانینە زیڼانی بکەرۊن، هەم باسو ئانەیش کەرڎەن زوانو خەڵکو ناوچەکەی نۊعێن جە زوانی کورڎی.
سەڎەی دوەمو وەڵۍ پېڎایی هۆرامان کۆتەن چېرو دەسەڵاتو حکومەتو (ئەرمەنستان ئارتاکسیس)ی، مامۊسا محەمەڎ ئەمین هۆرامانی دلۍ کتېبو (تاریخو هۆرامانی) نویستەنش: هەر جە سەرکاتو گۆتی و لۆلۆکاوە تاکو سەڎەی یاڼزەهەمی پېڎایی پېوەڼیی سەرەمڕە بییەن میانو هەر دوە ناوچەو (هۆرامان و لوڕستان)، ئا پېوەڼییچە ویارەکانو کۊمەڵی و ڕامیاریش گېرتەنۆ، بەعزێ پاسەش پەی ملان ڕەگو ئا پېوەڼیەیە پەی ئانەی مەگېڵۊوە گوایا (ئەفراسیاب) باباگۆرەی هەرە کۊنۊ حوکومڕانەکانو هۆرامانی، لوڕ، بەختیاری بییەن، هەر ئەچی ویارەنە ماچان چېوێ نەگونجیا نییەن گەر ڕیشەو شېوەزوانی هۆرامی، باجەڵان، کەلهوڕ، لوڕ، زەنگەنە، بەختیاری بە ڕیشێوە گۆتی بزانمېن.
هەر ئەچی ویارەنە باس چانەی مەکەرمېن تاکو ئیسەیچ یاوانێ هەڵە هەن جە بارەو هۆرامی و هۆرامانی، پانەی چن نویسەرێ هۆرامیشان بەخېڵ و عەشرەت و هۆرامانشان بە یاگۍ ژیوای ئا عەشرەتەیە دان قەڵەم، پەی ئانەی بەشداریێ گولانە جە ڕەمنایۆ ئا وەرچەم لېڵییە و ڕاسکەرڎەیۆ ئا هەڵەینە بکەرمېن، ماچمېن: هۆرامی عەشرەت نییەن بەڵکوم شېوەزوانێ ڕەسەنو کوردەوارین و ڕەگەکېش مەگېڵاوە پەی زوانو (ئاوێستایی) کە زوانو زەردەشتی بییەن، هەم پەی زوانی (پەهلەوی باستان) کە یۊن جە زوانە کۊنەکانی و سەروکڵاوو حوکومڕانی ئەشکانییەکانە زوانی فەرمی دۆڵەتی بییەن.[1]