داوەری میانو مەردمی
میرزا نعمەتوڵڵا خانێ تالبی شاعێری تەنز بازێ ئەسفەهانی حکایەتێ وەشە مەگېلنۆوە، ماچۊ: ساڵێ جە ساڵا جە شارو بەلخی کابرایە بۊ نامېش (لتفی) بۊ و جە بەینو مەرد٘مینە داوەری کەرۊ، جا میرزا نعمەتوڵڵا دانێ جە داوەریەکاش پی جۊرە مەگېڵنۆوە:
هەواڵ مڎا  ماچا کابرایێ دز گەرەکېش بییەن سەرو دیوارینە بلۊنە یانێ  دزی کەرۊ، هەر پېسەو کتێ چنگێ مازۆنە نەردەو حەوشو یانەکەی، تمەز نەردەکې چۊینێ بانێ و پوییەنێ  دزە  گنۊرە واروو  وناڵێن بۊ و پایە ویچش مەڕیۊ فرە عادز و نارەحەت بۊ ماچۊ: یانەی ۆیرانم ئەتر دزیم پەی نمەکریۊ داخۆم ئیسەو دمای چېش کەرو، یواش یەواش و شەلەشەل ملۊ پەی لاو قازی لتفی شکات کەرۊ، چاگە جەرەیانو دامانگی و دزییەتی وېش بە درۊسی گېڵنۆوە پەی قازی، ئاد٘یچ فرە  عادزو دزەی بۊ هەمدەرد٘یش چەنی کەرۊ کەمێ دڵوەشیش مدۆوە ئازا  دەسور مد٘ۆ  ماچۊ مشیۊم ساحب یانە کېشیۆ دار و سێدارە بد٘ەیۆ بۊنەو ئانەیوە نەردێ حەوشو  یانەکەیش مۆحکەمێ نەبییەنێ و ساحێبوو  ئا یانەی بې ئعتێبار و بې بایخا، دەسور مد٘ۆ بە پاسەوانا ئادەی بلدێ ساحێب یانەی باردێ، ئاد٘ێچۍ  ملا ساحێب یانەی مارا، قازی ماچۊ: پەیچېشی یانەکەت ئانە نامۆحکەما ئی دزە بېچارە لوان دزی کەرۊ کەوتەنەرە لتو پت بییەن تازە پایەچش مەڕیان ئەتر نمەتاوۊ کاسپی کەرۊ، ساحێب یانەیچ سەرەش جە قانوونو یاساو ئا ڕۆی بەرنەشێ دەسی بې دەسەڵات تەماکارو حۆکمو قازی بۊ تاکو جەریمەیش بد٘ۆ، وەلێ قازیچ حکمو ئێعدامیش وەناوە پەی ساحێب یانەی، ساحێب  یانە دەس کەرۊ بە داد٘ و بېداد٘  کەرد٘ەی ماچۊ ئینە کەی قانونا، ئینە دەسورە ناڕەوان  من تاوانبار نییەنا ئا کەسە تاوان بارا نەردەکېش خاس کەرڎېنێ، چانەی مشۊ چۊیی زەعیفوو باریکش بەکار بەرد٘ەبۆ، قازی دڵش نەرم بۊ ماچۊ ڕاس ماچۊ ساحێب یانە تاوان بار نیا.
واوەی دەسور مد٘ۆ  ئادەی لۆدێ چۊتاشی باردێ با بزانو چی چۊی زەعیفش بەکار بەرد٘ەن ئی دزە دامانگە کەوتەنەرە شەل و پەت بییەن، پەلەپەل وەردەسەکېش ملا شۆنوو چۊتاشیرە  بەی پاو مۆحاکېمەی، چۊتاش پېسەو کەرگەوێ بەینو تۊرێنە گیرش کەرد٘ە بۊ  گېراش بە باڵ بەس بەراش پەی لاو قازی، عانێ قازی چەمش کەوت بە چۊتاشی تووڕە بی قینینە قژې تۊقوو سەرەیش سێخ  مدرە واتش بە چۊتاشی مەرگ حەقو تۊن  چوونکای بە چۊی ناسک و باریکێ نەردەت خاس کەرد٘ەن و بییەنێ باعێسوو دزی بېچارەی مشیۊم ئێعدام کریەی، چۊتاشی ماچۊ قۆربان من بې گۆنانا ئی داوری در حەق بە من هەڵەو ئیشتیبانە، من چۊی ناسکو باریکم بەکار نەبەرد٘ەن من  عالتەرین چۊ درەختو چناریم بەکار بەرد٘ەن  وەلە چا کاتنە من نەردەکەی خاس کەرېنێ و یاوانێ مۆحکەم کاریش پسمارەکا کۆینېرە  جوانەوی ڕاویاری وەش قیافەو باڵابەرز بە جل و بەرگی تازەو وەش ڕەنگ بە شکڵ و ڕەنگی سمۊرەی وەرو  چەمامنە ڕەد٘ بی ئڼە ڕەنگو جل و بەرگەکەیش زەریفە بې وێحەن بې هۊش کەوتا، هەڵە بییا خاس نە تاوام جە هەرمانەکېمنە مۆحکەم کاری کەرو،   منیچ سکاڵام هەن دەسشۆ مشیۊم ئاد٘ بەیجۊاب بد٘ۆوە ئەڼا من کەی حەز کەرېنێ هەرمانێ شەقوو شڕە بەرو، قازی دڵش نەرم بی چۊتاشش بەخشا ئەتر چۊتاش نام و نېشانوو جوانەیش دا بە پاسبانەکا.
دیسان بە دەسوروو قازی  پېسە ۋای لوەی  کۆڕە جوانەشا ئارد٘، قازی چەمش کەوت بە قیافەو جل و بەرگ و جوانی واتش؛ بەخ  چڼە  جل و بەرگەکەش  ڕەنگین و وەش پەنەکەوتەن،  واتش ئی جوان ئی ڕەنگو لێباسو  تۊ بییەن باعسو ئانەی مرد٘م  هۊشو ۆیریش جە دەس بد٘ۆ تاکو چۊتاش جە هەرمانەکېشنە هەڵە کەرۊ دزی بېچارەیچ کەوتەنەرە کەلەلا کەوەتەن  و ئابڕو چۊتاشیت بەرد٘ەن گرڎ٘و پسمارەکاش بە هەڵە کۆینېرە، ئی جل و بەرگە عالە ڕەنگینە تۊ پۊشتەن خەڵکی چەنی من دەرگیر بییەن و ئاژاوەت پەی من سازنان و کەوتەنا دلوو زەحمەتی، جوان واتش قۆربان قسێ دڵو وېت فەرماوە دڵتەنگیت چېشا، قیافەو گراڵوو من چەنی چەمو دەمیم (چڕوچەم) پېسەن هنوو گرڎ٘کەسی ئینە خەتاو ڕەنگ کەری بییەن جل و بەرگەکەو منش زیاد٘ە ڕەنگ کەرد٘ەن و زەریفتەر نیشانە مد٘ۆ، قازی واتش ۆیەردێ چەنەش، جوانەیچ  چېگەنە پی جۊرە ڕزگار بۊ.
دیسان قازی خۆرا ملو پاسەبانەکاشرە واتش ئازا بلدێ ڕەنگ کەری باردێ، پاسەبانێ بە پەلە لوەی ڕەنگکەر کە جە خۆم خانەنە خەریکو ڕەنگ کەرد٘ەی بې یۆسشاوە،   پاسەبان بې پەرساو جوا  سەرەو شەپڵاخەش یاونا لاو ڕەنگ کاری  بې هۊش کەوت، بې بەزەیی ئڼە تڼ نمانە گۊشاش کېشش  کەرد٘  نەوناراش حەتا  لاو قازی، ڕەنگکار چەمش کەوت بە قازی  بېوێ سڵامەش فڕڕدا ، قازی ئەسڵەن جوابو سڵامەیش نەد٘اوە قێرناش ملێشرە واتش پەی هەرکەسی مەیلت بۊ  جل و بەرگی زەریف ڕەنگ کەری، منت کەرد٘ەنا دژمەنوو مەرد٘می ئی گەرەو گرفت چېشا وەشت کەرد٘ەن  پەی گیانو ئېمە، مزانی گۆناباری ئەسڵی تۊنی  وېت حازر کەرە ئانە چۊدارا  تەماکارو تۊن کېشمت دار و سێدارەت  مد٘ەیمی؛ ڕەنگ کەر جە ئەو پەڕو تەرسێنە بې هۊش بی داریاوە سەرو زەمینی.
قازی ماچۊ دەی ماتڵوو چېشندێ زوو کەرڎې ئازا سێدارەش بد٘ەیدێ، کاتێ ڕەنگکاری بېچارە  لوا پاو داروو ئێعدامی تاکو حۆکمو قازی بەرا ڕاوە و  کېشاش دار، پاسەبانەی چەمش کەوت بە قەد٘و باڵایش هاوارش کەرد ئی کابرا ملش و سەرەش جە  چۊدارکەی فرە بەرزتەرا، زاناش ئیعدامش دژوارا و کارەش پەنە نمەکریۊ  بې پەروا  لوا پەی لاو قازی واتش قۆربانت بو ئەی جەنابو قازی ئی کابرا نابارە ملێش جە دارەکەی بەرزتەرا، تەکبیرو ڕاویژ چېشا چېش کەرمې، قازی بەد٘تەر خشمش جما ماچۊ دەی ئاووڕووما نەبەردێ زووتەر گېڵدێ دانەتەر باڵا کۆتا یۊزدېوە باردێ ئەر ڕەنگکەرو جل و بەرگی نەبی هەر ڕەنگ کارەتەر هنوو هەرچېوە بۊ ئازا باردێش مشیۊم ئارۊ یەک نەفەر سێدارە بد٘ەیۆ ئەسەڵەن هەرکەس ئاما دەستاوە باردێ با سێدارەش بد٘ەیمێ با ئی پەروەندە نەمانۆ زوو پېچیۊوە، سەر ئەنجام هەر جۊر نەبی لوەی دانە بې تاوانشا گرتو ئارشا سێدارەشا دا ئەتر پەروەندە پەی هەمیشەی بینیا.
هۆرگیریا جە شێعرو میرزا نعمەتوڵڵای طالبی
هۆر گېڵنای: جەزا کامەران.[1]