ڕەچەڵەک ( ڕیشە)و هۆرامییەکا
هورئەوەگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی: ئەسعەد ڕەشید
بەشۍ ششەمە
کاتێ شا ئیسماعیلی سەفەوی گەرەکشبییەن خەڵاتو عەباسقولی بەگی بکەرۊن، نامبریا داواو ئانەیش وەنەکەرڎەن حوکومڕانی هۆرامانیش پەنە ببەخشۊن، ئاڎیچ ڕازیبییەو وېش نیشاندان و فەرمانشدان کە عەباسقولی بەگ پېسە سانو هۆرامانی بگېڵۊوە پەی ماواو تاتەو بابایاش، بە یاوای عەباسقولی بەگی پەی هۆرامانی، خەڵکو ناوچەکەی بە گەرمی لوێنۍ پېوایشۆ و پێمانو پەشتگیریشان پەی بەرۋستەن.
عەباسقولی سان، فەترەو حوکومڕانییەکەیشەنە یۊ بییەن جە هورکۆتەتەرین سانەکانو هۆرامانی و تەقەیۊری وەرچەمش ئاردەن سەرو ژیوای ڕامیاری و کۊمەڵی خەڵکو ئا سەردەمەو هۆرامانیرە، ئانەیچ نامبانگێ فرە عالش پەی پېڎاکەرڎەن، ئاڎ تەنیا کەسێ بییەن دلۍ گرڎو حوکومڕانەکانو هۆرامانینە دلۍ کتېبو (تاریخو سەردەمو سەفەوییەکا)نە نامېش ئامێنە، هەم تاریخنویسە ئەردەڵانییەکۍ نامۍ هیچ دەسەڵاتدارێ و حوکومڕانێ ناوچەکانو کوردەسانی و سانەکانو هۆرامانیشان ناردېنە تەنیا چا کاتانە نەبۊن باسشان جە لەشکەرکېشییەکانو وېشان پەی سەرو ئا حوکومڕانا کەرڎەبۊن، بەڵام عەباسقولی سان نامۍ وېش وستېنەش سەرو زوانو تاریخنویسە ئەردەڵانییەکا.
عەباسقولی سان، ئاوەڎانیێ فرەش وستەن دلۍ هۆرامانی، جە کاتێنە گرڎو مڵک و ماڵ و سامانو وېش تەنیا چن پارچە باخێ گولانۍ بییېنۍ دلۍ دەگایەکانو (بڵبەر، سلێن، شارو هۆرامانی)، یۊ جە باخەکاش بە (باخچە) نامېش بەردکەردېنە و یۊتەرشان بە (هاڵە هاجب).
ئی سانە، زمسانېنە جە (عەباس ئاوا) نیشتەجابییەن، وەرزو هامنیچش جە (کراویەدۆڵ و قولەی پیر ڕۊسەم) گوزەرنان، پاییزېچەنە بڕێجار شارو هۆرامانی و جار جاریچ جە دەگاو (نوېنە) بییەن. ساڵەو (1664ز.) جە سەروکڵاو حوکومڕانی (شا عەباسی دوەم) کۊچی دمایینش کەرڎەن و یەرۍ کوڕېش شۊنیرە جیامەنېنۍ کە ئینېنۍ: بارام بەگ، موحەمەڎ بەگ، سڵېمان بەگ. دمای کۊچی دمایینو عەباسقولی سانی، بارام بەگی کوڕش بییەن بە سانو هۆرامانی.
8- بارام سان:
ساڵەو (1664ز.) عەباسقولی سان کۊچی دمایینش کەرڎەن، ژمارێ جە ڕیشچەرما و پییاماقوڵا هۆرامانی یاداشتێشان پەی شاو ئېرانی نویستېنەو داواشا کەرڎەن یۊ جە کوڕەکا عەباسقولی سانی بە سانو هۆرامانی بنریۊرە، شاو ئېرانی فەرمانش دان دوۍ کوڕۍ نامبریایی دلۍ کۊشکەو شاینە ئاماڎېبان، ئیتر (بارام بەگ و محەمەڎ بەگ) لوێنۍ پەی لاو شای، بە فەرمانو شای بارام بەگ کریان بە سانو هۆرامانی، محەمەڎ بەگی برایچش نریانەرە بە حوکومڕانو (کەڵاتەرزان، کەمەرە، کوڕگوێز).
بارام سان، دمای دەسبەکاربیێش جە حوکومڕانینە، دەسشدان فراوانکەرڎەی قەڵەمڕەو دەسەڵاتەکەیش، سەروکڵاو ژیوای ئی سانەینە تەنیا دلۍ شارو هۆرامانینە هەزار بنەیانۍ ژیوێنۍ، گرڎ بنەیانێچ چەک و چۊڵو وېش بییەنش، بە واتاو ئانەی هەرساتێنە هەزار جەنگاوەرۍ وەردەمو سانینە ئاماڎۍ بیېنۍ، بېجگە جە هەزار و پەنج سەڎ جەنگاوەرۍ دلۍ دەگایەکانو تەرو هۆرامانینە نیشتەجایۍ بیېنۍ، هەر کاتێ گەرەکشبییەبۊ بە فەترێ کەم دوۍ هەزارۍ و پەنجسەڎ جەنگاوەرېش دۆرو وېشەرە جەمۍ کەردېنێ.
بە نیازو فراوانکەرڎەی قەڵەمڕەو دەسەڵاتەکەیش، سەرەتا پەلامارەو شارەزووریش دان و چن کەسێ نامدارۍ بنارو شارەزووریش کوشتېنۍ، چانېشا یەرۍ پیاماقولۍ (زەڵم) کوشتېنۍ، دماتەر فەرمانشدان سەری جوەو دەلېنېوە شاجوێ گۆرۍ وەشەکریۊن پەی ئانەی ڕووبەرێ فراوان چا زەمینا ئینێ ناوچەکەنە بکریان بە زەمینۍ وەرئاوۍ، دماتەر ئا جوۍ بە (سوڵتانەجوە) نامېش بەرەکەردېنە.
بارو ژیوای و گوزەرانو خەڵکو هۆرامانی جە سەردەمو حوکومڕانی ئی سانەینە بە چەپەوانەو حوکومڕانی عەباسقولی سانی تاتەیش بییەن، چوونکوم ئا باج و سەرانۍ کە سەردەمو تاتەیشەنە سەرو خەڵکو ناوچەکەینە هورگیریێبېنۍ، جارێتەر گېڵنێشاوە، پانەیچ بارو سەرو شانا خەڵکی قورسبی.
بارام سان، دمای سی و پەنج ساڵا، ساڵەو (1691ز.) کۊچی دمایینش کەرڎەن، دە کوڕېش چەنە جیامەنېنۍ پی ناما: قاسم سان، گەنجعەلی سان، عیسا سان، جەمشیڎ سان، حسێن بەگ، نەجەف بەگ، مەنسوور بەگ، سەیفقولی بەگ، عەلیخان بەگ، مەنوچەر بەگ.[1]