ڕەچەڵەک (ڕیشە)و هۆرامییەکا
هورئەوەگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی: ئەسعەد ڕەشید
بەشەی چواردەهەمە
گەر جە دەقو نویستەکەو میرزا شوکروڵڵای وردې بیمێ بە ئاسانی پەیمان ئاشکەرامەبۊن کە سەردایەکەو فەرهاد میرزای ئامایێ ئاسایی نەبییەن، بەڵکوم بە نیازو تۊڵەئەسای بییەن جە هەسەن سانی و ملکەچکەرڎەیش و دەسەمۊکەرڎەی هۆرامییەکا بییەن.
هەسەن سان، پېسە کەسێ خاوەن تەجرەبەی جە حوکومڕانینە و بەئاگا جە پیلان و فرت و فېڵو داگیرکارانی، هەم پەی ڕاگېرتەی جە هەر ناپاکیێ وەراوەر بە وېش و تفەڼگچیەکاش بکریۊن، درېژەو هامڕاییکەرڎەی فەرهاد میرزای جە سەفەرەکەشەنە، هەر دەگێوەنە لاشادابۊ فەرمانشدان شەوېنە تفەڼچییەکېش گرڎو بەرزاییەکانو سەرڕاکانی کۊنترۆڵ بکەران، تەنیا وېش و برێکېش و ژمارێ کەم جە تفەڼگچییەکاش دلې دەگێکېنە مەنېنێ، وەرچەمو فەرهاد میرزایچ پاسەشە نیشان دان گوایا ئا هەرمانېشە بە نیازو پارېزنای گیانو شازادەیەن، چۆلایچۆ فەرهاد میرزا پەی دەرفەتێ گېڵان هەتا دەسو وېش بشانۊ و نەخشەکەیش ئەنجام بڎۊن، تاکو یاوێنې دەگاو (بێڵەک)ی.
ئەچا دەگانە قۊمیێکې بە ئاکارێ تەرەرە لوێنې، ناپاکی داگیرکارا سەرکۆتەن ملو دلېری و قارەمانی هەسەن سانی و دارودەسەکەیشەرە، کاتێ کەژاوې شازاڎەی یاوێنە (بېڵەک) مزگی دەگاکېش کەرڎەن بە بارەگا و یاگې وچانو وېش، چایخانێوە کە وەراوەرو مزگییەکەیۆ بییەن فەرمانشدان بکریۊ بە یاگې ئازوقەو پەنەوازییەکانو سەفەرەکەیش، هەر دلې ئا دەگێنە پەنەوازەن بە هەر تەعرێ و هەر قیمەتێ بییەن (هەسەن سان) دلېنەبریۊن، فەرهاڎ میرزا وېش ئەپېسە باسو ئا تاوانە قېزەۋڼەیە مەکەرۊن:
دلې مزگیەکەو دەگاو (بېڵەک) شەوې هەتا دەمەو بەیان تلیېنې و ئی دیم و ئۆ دیم کەرېنې، ویر چانەیە کەرېنێ چەنی هەسەن سانی بکشۊن، دماجار ویرم چانەیە کەردۆ پەنا پەی قورئانی موبارکی بەرون، پانەی قورئانەکەی بکەروە هەر ئایەتێ یەکەم جار کۆتە وەرچەمام، حوکمەکەیش جابەجابکەروون، پەوکەی دەسمدا قورئانەکەی و کەردمۆ، مڎیەو ئا ئایەتە موبارەکېنە کە فەرماوۊ (یا یحیی خزالکتاب بالقوە)، ئیتر یەکسەر قەرارمدا بەبې هیچ ڕاڕایی و سڵەمایێوە هېز چەنی جەنگەرانە هۆرامییەکا بەکاربارو، دماتەر هورستانې و نماو ساعبیم کەرڎەو شوکرانەو خوڎای گۆرەیم کەرد پانەی کە ئیتر هیچ ڕاڕایێم نەمەنەن و مەتاوۊ مەرامەکەیم جابەجابکەروون.
پەنەوازەن، کەمێ سەرو ئی باسەو فەرهاد میرزای فکریەیمېنە تاکو بزانمې چەنی داگیرکارانو کورڎەسانی هەر دەم حۆلېشادێنې حەزە داگیرکارییەکانو وېشان تېکەڵ بە پیروزییەکانو ئایینو ئیسلامی بکەران، ئیتر چاگۆ خەڵکی برې بەران و وېشان بکەران بە دەمڕاسې ئایینی و جابەجاکارې ئەرکە پیروزەکاش، بە شەرتێ ئا چېوې نە دوور نە نزیک فڕشان پۆ دینیۆ نییەن، گەر پاسەنییەن چەنی کەسێ بە حیساب شازاڎە و والی، خوڼەوار و نویسەرو سەردەمو وېش پی شېوە دوور جە ڕاسی و ناشارەسانیی خوڵە مەکەرۊن دلې چەما خەڵکی.
بەهەرحاڵ مەلمېوە سەرو ئانەی دمای ئانەی فەرهاڎ میرزا فتواو کوشتەی هەسەن سانیشدا، پەی ڕاڎییکەرڎەی هەرمانەکېش و یاوای بە مەرامە گڵیاوەکەیش، کیاستەنش شۊنەو (زەینولعابدین خانو فەڕاشباشی) و پەنەشواتەن دە کەسې جە پییا جەربەزەو باوەڕپەنەکریاکا وېش دیاریبکەرۊن و دلې چایخانەکەو (بېڵەک) بە چەک و تفاقو وېشاوە ئاماڎې بان، هامکات کیاستەنش شۊنەو هەسەن سانی و براکاشەرە کە بەیان پەی لایش و پەنەشان بواچۊن کە دەگاکې ناوچەو مەریوانی گولانېنې و نمەتاوان پېسە پەنەوازی خزمەتو تفەڼگچییە هۆرامییەکا بکەران، ئا تفەڼگچیېچە ماوێ فرەن جە ژەن و زاروڵاشا بڕیێنې و خاستەر ئانەن بگېڵاوە پەی ماواو وېشان و خەریکې هەرمان و کاریشابان.[1]