ڕەچەڵەک و ڕیشەو هۆرامییەکا
هورگېڵنای و ئاماڎەکەرڎەی: ئەسعەد ڕەشید
بەشەی حەڤڎەهەمە
مەشۊم چېگەنە باس چانەیە بکەرمېن کە ئەچا هەڵمەتە پڵنگئاسێنە هۆرامییەکې تاوانشان (عەباس میرزا سوڵتان و عەلی بەگ نائیب) و ژمارێ فرې سەربازانو ئوردوگاو قاجارییەکانی بکوشان، دلېشانە چل کەسېشا پاسەوانې تایبەتې فەرهاڎ میرزای بیېنې، هەم دەسکۆتێ یەکجار فرەشان بییەن جە چەک و تفاقی جەنگی و دەسشان گېرتەن ملو خێمەگاکا و ئازوقەو تەدارەکیشارە، دلې دەسکۆتەکانە چن باهوڵې کە پۊشاکې تایبەتې شازاڎەیشا چەنەبیېنې.
کاتێ تفەڼچییە هۆرامییەکې ڕوەو خېوەتگاکەو فەرهاڎ میرزای لوێنې، یۊ جە نۊکەرەکاش دەسێ جلې شاهانې نامبریایش پۊشێې، بە تووڕەیێۆ پەنەش واتېنې: شمە چەنی زاتمەکەردې بەیدې دلې خێمې فەرهاڎ مێرزای کە مامۊ (ناسرەدین شا)یەن، تفەڼچییە هۆرامییەکېچ یەکسەر پەلامارەشا دان و بە خەنجەرە کوشتەنشان، ڕۊسەم بەگی هۆرامی کە وەڵتەر قەسەمش واردەن تاکو فەرهاڎ میرزای نەکوشۊ نەگېڵۊوە پەی هۆرامانی، کاتێ ئا هەواڵەشە یاوان لا گوایا فەرهاڎ میرزا دلې خێمە شاهانەکېنە کوشییان، فرە دڵوەش بییەن و دەسوەشیش جە تفەڼگچییەکا کەرڎەن و دمای ئانەی گېڵانۆ پەی هۆرامانی ئینجا زانانش ئانەی دلې خێمەکېنە کوشییان یۊ جە نۊکەرەکاش بییەن نەک فەرهاڎ میرزا، فەرهاڎ میرزا دمای ئانەی یاوانۆ (سنە) ماوەو چوار ڕوا نەلان پەی دیوانو حکومەتی و ناستەنش کەس بوینۊش، باسو ئا جەنگەیچش دلې نامێوەنە پەی ناسرەدین شای نویستەن و کیاستەن.
دمادماو ئی بابەتەینە پەنەوازەن باس جە دوې سەرئامایا بکەرمې کە قیمەتو وېشان هەن و تاکو ئیسەیچ خەڵکو هۆرامانی پېسە نیشانې ئازایی و قارەمانی خەڵکو ناوچەکەی و سووکایەتیکەرڎەیشان بە دەسەڵاتو قاجارییەکا قسېشان سەر مەکەران، سەرئامێکېچ ئینېنې:
1-کاتێ فەرهاڎ میرزا پەی جاری یەکەمی کە ئاما پەی مەریوانی یاوا بە هۆرامییەکا، یۊ جە جەنگەرانە ئازاکاشا بە نامې (حاجی عەلی کوولەکې) کە بۊقچی لەشکەرو هەسەن سانی بییەن، لغاوەو ئەسپەکەو شازاڎەیش گېرتېنەو پەنەش واتەن:
ئاییر موارۊ وېت لاڎە جە شەڕ
نەسۊزی مەنۊ، نە وشک و نە تەڕ.
بە واتاو؛ ئاییر مەوارۊ وېت لادە جە جەنگی، چوونکوم گەر جەنگ قۊمییا ئانە ئیتر نە سۆزی مەنۊ، نە وشکی و نە تەڕی، جە بارەو ئی قسې حاجی عەلی کوولەکې، شازاڎەی واتەن: ئانە سووکایەتیکەرڎەیێ گۆرەن بە من پېسە مامۊ ناسرەدین شای و هەم پېسە والی کورڎەسانی، بەڵام چا کاتەنە ناچاربېنا دڎانې بگېرو وېمەرە.
2- کاتێ دلې ساراو شېخ ئیبراهیمی ئوردو شازاڎەی پا حەیاشیەیەیە باسمان کەرد مەڕیێ، یۊ جە تفەڼگچییە هۆرامییەکا بە نامې (زۊرابە کەچەڵ) دلې باهوڵو تاییبەتو (فەرهاڎ میرزای)نە دەسێ جلې شاهانېش بەرئاردېنې و پۊشێنېش و لاسایې و یەنگې فەرهاڎ میرزایش کەردېنێ، دمای یاوای هەواڵو یەنگۆکەرڎەیەکەو زۊرابە کەچەڵی بە شازاڎەی و وەڵابییەیۆ هەواڵەکەی دلې شارو (سنە)ینە، شازاڎە فەرمانشدان پانەی هەرکەسێ بە زیڼەیی، یام بە مەردەیی زۊرابە کەچەڵی بیاونۊ دەسش، بە مەبلەغو سەڎ تمەنا و دەسێ جلې ئاوریشمیې گرانبەهێ خەڵاتش مەکەرۊن، کاتێ زۊرابە کەچەڵ پا هەواڵەیشە زانان، لوان پەی شارو سنەی، بە هەر شېوێ بییەن یاوان لاو شازاڎەی و پەنەش واتەن، جەنابت فەرمانت دان هەرکەسێ زۊرابە کەچەڵی بە زیڼەیی، یام بە مەردەیی بیاونۊ دەسېت خەڵاتش مەکەری، هەم جە یەکەم ڕۊ ئامایت پەی سنەی فەرماوانت پەی هیچ مەبەسێ و چەنی هیچ کەسێ درۋې نمەکەری، شازاڎەی واتەن بەڵې پاسەن، ئاڎیچی واتەن دەی من زۊرابە کەچەڵەنا، ئانە بە زیڼەیی ئامانا وەرو دەسات، داواکارەنا ئا خەڵاتە کە قۆلت دان بڎەیم پەنە، فەرهاڎ میرزایچ هیچش پەی نەواچیان و فەرمانشدان خەڵاتەکەشان پەنەدان. بەشێ جە ڕەچەڵەک و ڕیشەو دەسەڵاتدارەکا هۆرامانی کە دلې سەرچەمە تاریخییەکانە تۊمارکریان.[1]