Güney Kürdistan’ın Duhok kentindeki Çarstûn Mağarası’nın tarihi 3 bin yıl gerisine gidiyor.
Duhok kentine 2 km mesafedeki Çiyayê Spî (Beyaz Dağ) eteklerindeki Çarstûn Mağarası’nda Zerdüşt inancı dönemine ait kalıntılar bulunuyor. Bazı Tarihçilere göre ise mağara, Hitit dönemi tanrıçası Anahita atfen inşa edilmiş bir tapınak.
Çarstûn Mağarası’nın yakınında eski döneme ait olduğu tahmin edilen bir de mezarlık bulunuyor. Mezarlıktan biraz aşağıda ise demir ile çeşitli madenleri ertimek ve dövmek için kullanılmış bir taş yer alıyor.

Mağaranın yakınında ayrıca ateşgeh olarak kullanılan bir kaya parçası bulunuyor.
15 metrekare genişliğinde ve 2 metre yüksekliğindeki Çarstûn Mağarası’nın ismini mağarada dört sutun üzerine kurulmuş odalardan alıyor. İki su kaynağının arasındaki bir arazide yer alan mağaranın uzun süre yerleşim ve ibadethane olarak kullanıldığı belirtiliyor.

Mağaranın M.Ö 1000’li yıllarda Zerdüşt tapınağı olarak hem yaşam ve hem inanç merkezi olduğu tahmin ediliyor.
Mağarada ateş yakmak için bir ateşgeh ve ayine katılacak inanları alacak genişlikte bir alan ve mağara duvarının yontulmasıyla oluşturulmuş oturma bölümleri bulunuyor. Ateşgehin siyah renge bürünmesi mağarada çok sayıda ayin düzenlendiğine işaret ediyor.

Mağaraya doğal ışığın gelmesi için dışarıya açılan muntazam şekilde oyulmuş dört köşe bir penceresi var.
Çarstûn Mağarası Kürdistan Bölgesi hükümetinin girişimiyle, biri 1999 biri 2013 tarihlerinde olmak üzere iki kez restorasyondan geçirildi.[1]