هەر چیرۆکێک تەکنیکی خۆی هەڵدەگرێت
گابریل گارسیا مارکیز
لە عەرەبییەوە: #نەرمین عوسمان محەمەد#

گابریل گارسیا مارکیز چەند وۆرکشۆپێکی بۆ نووسینی سیناریۆ لە مەکسیک ڕێکخست، کە تێیدا ڕۆڵی ئەو مایسترۆیەی دەبینی ڕیتمی تیمێک لە نووسەرانی ڕێکدەخست و بیرۆکەی پێشکەش دەکرد و چاکسازی پێشنیاز دەکرد، خاڵی دەستپێکردنەکانی دەستنیشان دەکرد و ڕێڕەوی ئەو چیرۆکانەی چاک دەکرد کە پێویستە بگۆڕدرێن لە بیرۆکەیەکی ڕووتەوە بۆ سیناریۆی فیلمێکی ئامادە بۆ وێنەگرتن، لە پەڕتووکەکەیدا وۆرکشۆپی سیناریۆ کە لەسێ بەش پێکهاتووە (چۆن چیرۆکێک دەگێڕدرێتەوە ئارەزووی گێڕانەوەی پیرۆز، خانمە خەون فرۆشەکە) مارکیز زۆر بە قووڵی دەچێتە نێو سرووشتی پڕۆسەی داهێنانەکەوە و پێداویستییەکانی نووسینی چیرۆکێکی باش.
لێرەدا کۆمەڵێک بڕگەمان لە پەڕتووکەکە هەڵبژاردووە بەهیوای ئەوەی هاوکاری نووسەران (ئەوانەی لە سەرەتادان و تەنانەت نووسەرە خاوەن ئەزموونەکانیش) بکات لە هەستکردن بە ڕێگاکەیان لەنێو پڕۆژەی داهێنانەکەیاندا بەمتمانەیەکی زیاتر و دیدێکی باڵاترەوە.
گرنگترین شت داهێنانە
-سەبارەت بە هۆکارە تایبەتییەکانی سەرکەوتنی وۆرکشۆپەکانی نووسینی داهێنەرانە مارکیز دەڵێت: پێویستە ڕاوبۆچوونەکان بە ڕاستگۆییەکی ڕەها دەرببڕین چونکە کاتێک شتێکی خراپ دەبینین دەبێ بیڵێین، پێویستە فێری ئەوە بین ڕاستییەکە بە یەکتری و ڕووبەڕوو بڵێین و بەشێوەیەک کاربکەین هەروەکو ئەوەی هەموومان سەرقاڵی چارەسەری بەکۆمەڵ بین.
- سەبارەت بە داهێنانیش مارکیز دەڵێت: گرنگترین شت لەم جیهانەدا بەلای منەوە داهێنانە، ئەوە چ نهێنییەکە ئەوەی کە وا دەکات تەنیا ئارەزووی گێڕانەوەی چیرۆک ببێتە عەشقێک لەپێناویدا مرۆڤ بمرێت، یاخود لە برسێتیدا بمرێت، یان لەسەرمادا بمرێت، یاخود بەهەر هۆکارێکی دیکە بمرێت تەنیا لەپێناوی ئەو کارەدا یاخود ئەو شتەی ناتوانرێت ببینرێت یاخود دەستی لێبدرێت و لە کۆتاییدا ئەم شتەش ئەگەر بەوردی لێی بڕوانین بە کەڵکی هیچ شتێک نایەت؟ لەکاتێکدا لە وەهمێکدا دەژیام کە بە کتوپڕی نهێنی داهێنان دەدۆزمەوە ئەو چرکەساتەیەکلاکەرەوەیەی بیرۆکەی تێدا دەردەکەوێت، بەڵام ڕوودانی ئەو چرکەساتە تاوەکو دەهات قورستتر و قورستردەبوو، بۆم دەردەکەوت. چونکە هەر لە و کاتەوەی دەستم بە بەڕێوەبردنی ئەم وۆرکشۆپانە کرد گوێم لە چەندین تۆماری دەنگی بێ سنوور گرت و چەندین دەرفەتی ئەنجامی لە ژماردن نەهاتووم خوێندەوە لە هەوڵدانێکمدا بۆ ئەوەی بزانم توانای دۆزینەوەی ئەو چرکەساتە بڕیاردەرەم هەیە کە وابیرۆکەکەی تێدا دادەمەزرێت؟ بەڵام ئەو هەوڵانەم بێ ئەنجام بوون، نەمتوانی بگەمە دیاریکردنی ئەو توانایە، بەڵام لەبەرانبەردا بوومە هاندەری کارکردن لە وۆرکشۆپدا و داهێنانی چیرۆکە بە کۆمەڵەکان بوو بە جۆرێک لە ئالوودە بوون لەلام.
-هەروەها مارکیز جەخت لە گرنگی پاراستنی پراکتیزەکردنی هەستی دەکات لە کاتی نووسیندا بۆیە دەڵێت:
پێویستە لەسەر هەر یەکێکیمان زۆر نیگەران نەبێت ئەگەر هاتوو گرتەیەکی بێکەڵک یاخود داڕماو هەبوو، کەواتە دەتوانین چی بکەین؟ پێویستە لەسەرمان بەدوای گرتەیەکی دیکەدا بگەڕێین، ئەوەی جێگای فزوڵە ئەوەیە نووسەر بەردەوام و هەمیشە گرتەیەکی دیکەی باشتری دەست دەکەوێت و ئەگەر یەکێکمان ڕەزامەندی خۆی بۆ گرتەی یەکەم دەربڕی ئەوا بە دۆڕاوی لە مەسەلەکە دەچێتە دەرێ و گرفتە ڕاستەقینەکە ئەو کاتە دەردەکەوێت کە یەکێکمان گرتە باشترەکە هەر لە سەرەتاوە دەدۆزێتەوە ئەو کاتە هیچ شتێک ناکرێت.
-چۆن دەزانیت لێبوویتەتەوە لە نووسینی دەقەکەت؟
مارکیز دەڵێت:
چۆن ئەوە بزانین؟ هەروەکو چۆن دەزانین کەی شۆرباکەمان ئامادە دەبێت، بە و شێوەیەش کەسێک ئەو کارەی تاقی نەکردبێتەوە ئەوا نایزانێت.
-سەبارەت بە بیرۆکە لێکچووەکان لەنێوان نووسەراندا مارکیز دەڵێت:
(پێویستە نەهێڵین لێکچوونەکان بمانترسێنێت تا ئەو مەودایەی گرێدراو نەبێت بە دیاردە ناوەکییەکانی چیرۆکەکەوە، چونکە ڕاستییەکە ئەوەیە کە چەندین چیرۆکی جیاواز هەن بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا زۆرێک لە بابەتی هاوبەشیان تێدایە) .
-سەبارەت بە توانای دەروونی نووسەر لە لابردنی هەندێک بڕگە و گرتە و سڕینەوەی چەند بەشێک لەوەی کە دەینووسێت مارکیز دەڵێت:
پێویستە فێری لابردن ببین، چونکە نووسەری باش ئاگای لە ڕێژەی بڵاوکردنەوەی بابەتەکانی نییە بەڕێژەی ئاگاداربوونی لەوەی کە فڕێی دەداتە نێو خاشاکەوە، کەسانی دیکە ئەوە نازانن، بەڵام خۆمان ئێمەی نووسەر هەر یەکێکمان باش دەزانێت چی فڕێ دەداتە نێو خاشاکەوە و چی لادەبات و کەڵک لە چی وەردەگرێت و ئەگەر هاتوو نووسەر سەرقاڵی لابردنی چەند بەشێک بوو ئەوە واتای ئەوەیە کە نووسەر بە ڕێڕەوێکی تەندرووستدا تێدەپەڕێت لە نووسیندا.
پێویستە وەکوو نووسەر زۆر بەرز بڕوانین
-سەبارەت بە گرنگترین تایبەتمەندییە دەروونییەکانی نووسەر مارکیز دەڵێت:
پێویستە یەکێکمان کە دەنووسێت قایل بێت بەوەی کە ئەو لە (سێرڤانتس) باشترە، بەڵام ئەگەر هاتوو باوەڕی نووسەر پێچەوانەی ئەوە بوو ئەوا ئەو نووسەرە کۆتایی پێ دێت لەبەرئەوەی خراپتر دەبێت لەوەی کە لەڕاستیدا هەیە.
پێویستە وەکوو نووسەر زۆر بەرز بڕوانین و هەوڵ بدەین زۆر دوور بڕۆین، پێویستە خاوەنی دیدی خۆمان بین، بێگومان پێویستە ئازابین تاوەکو بتوانین ئەوە بسڕینەوە کە پێویستە بیسڕینەوە و گوێ لە بۆچوونەکان بگرین و بەجدی بیریان لێ بکەینەوە، یەک هەنگاوی دیکە و دەتوانین لە دۆخێکدا بین ڕێگەمان پێدەدات، تەنانەت لە و شتانە بکەین کە باش دێنە بەرچاومان و بیانخەینە ژێر تاقیکردنەوە وە بەڵکوو زیاتر لەوەش، تەنانەت ئەگەر ئەو شتانە لەلای گشت کەسێ باش دەربکەوێت پێویستە لەسەر هەر یەکێکمان خاوەنی ئەو توانایە بێت کە بیخاتە ژێر گومانەوە، کارەکە ئاسان نییە، چونکە ڕیئاکشنی یەکەم کە بەمێشکی هەر یەکێکماندا دێت ئەو دەمەی گومان لە پێویستی دڕاندنی بابەتێک دەکات تەنیا ڕیئاکشنێکی بەرگریکارییە، چۆن ئەمە بدڕم؟ لەگەڵ ئەوەی زۆر بەدڵمە؟ بەڵام هەر یەکێکمان بەوردی دەڕوانێتە شیکردنەوەکە و ئاگاداری ئەوە دەبێت ئەم کارە ڕێک نابێتەوە بەکردەیی لە چوارچێوەی چیرۆکەکەدا و بوونیادی چیرۆکەکە دەشڵەژێنێت و دژی سرووشتی کارەکتەرەکە دەبێت و بە ڕێگایەکی دیکەدا دەڕوات، پێویستە بدڕێت هەرچەندە ئەم کارە لەنێو ڕۆحماندا ئازاربەخشە لە ڕۆژی یەکەمدا و لە ڕۆژی دواتردا ئازارەکە کەمتر دەبێت و بۆ دوو ڕۆژی دواتر ئازارەکە کەمتر دەبێت و سێ ڕۆژی دواتر کەمتریش دەبێت و لە دوای چوار ڕۆژی دیکە هیچ کەسێکمان هیچمان لە یاد نامێنێت.
-مارکیز هۆشداری دەدات لە ڕاهاتن لەگەڵ هەڵگرتنی بەشە لابراوەکانی بابەتە نووسراوەکە لە جیاتی دڕاندنیان و دەڵێت:
وریابن، وریابن لە ڕاهاتن لەسەر پاراستنی شتەکان لەجیاتی فڕێدانیان لەبەر ئەوەی لە دۆخی مانەوەی بابەتە لابراوەکە لەبەردەستدا مەترسی ئەوە لە ئارادا دەبێت کە یەکێکمان هەوڵبدات دەریبهێنێت تاوەکو بزانێت شیاوە لە کاتێکی دیکەدا بەکاری بهێنێت؟
-سەبارەت بەوەی نووسەر ڕێڕەوە تایبەتەکەی خۆی ون دەکات لە ڕێگای نووسینەوە، وێڕای بوونی بیرۆکەی تەواوکراوی چیرۆکەکە مارکیز دەڵێت:
پێمانوایە هەموو شتێک چارەسەرکراوە، بەڵام هەر ئەوەندەی دەست بە نووسین دەکەین تاوەکو دەست بە هەڵە دەکەین لە تۆنی نووسینەکە یاخود لە شێوازەکەیدا، و لەوانەیە ئەوەشمان لێ ڕووبدات خۆمان لە ڕێگایەکی داخراودا ببینێتەوە و خۆشبەختانە لەناو هەریەکێکماندا پیاوێکی بچکۆلانەی تێدایە کە پێمان دەڵێت پێویستە چی بکەین.
-سەبارەت بەبێ بایەخی بوونی پلانێک بۆ نووسین، مارکیز دەڵێت: هەر چیرۆکێک لەگەڵ خۆیدا تەکنیکێکی تایبەتی خۆی هەڵدەگرێت و خاڵی گرنگ بۆ نووسەر بریتییە لە دۆزینەوەی ئەو تەکنیکە شایەنی باسه.‌
کۆی ئەم بابەت و ڕێنماییانە لە دووتوێی پەڕتووکێکدا بەقەوارەی (584) لاپەڕە بڵاوبۆتەوە بە زمانی عەرەبی لەلایەن ساڵح عەلمانییەوە لە زمانی ئیسپانیەوە وەرگێڕدراوە.[1]