Çiyayê Kurdan” Dergehê Kurdistana Azad e li Ser Derya
Salar Salih
Çiyayê Kurdan li #Rojavayê# Sûriya yê, giringtirîn devera istratîji ye sebaret Rojavayê Kurdistanê, çiku li ser Derya Sipî ya naverast dikeve, li parêzgeha Laziqiyê li tenişta rêka serekî ya navbera Helebê û Laziqiyê dûrî şarê Laziqiyê bi 50 – 55 kîlomitran, û ji rexê dergehê gundê Eko ve serpereştiyê li ser deşta Xabê ya zengîn dike, herweha ji layê Rojhilat ve gundên Idlibê û çiyayê Zawiyê ye, li wê deverê jî gundên Kurdan berdewam in wek zincîrekê ji çiyayê Kurdan û ta Kurdaxê (Efrînê), di navbera wan de Ereb û Turkman jî hene, bilindahiya çiyayê Kurdan ji 300 mitrî destpê dike û ta 1600 mitrî, jiber vê yekê jî rêjîma Ba’as nikare devera çiyayê Kurdan desteser bike û tenê ji dûr ve ew bi balafiran û mûşekan topbaran dikir.
İstratîjiya cihê devera çiyayê Kurdan sebaret miletê Kurd ku dê bibe dergehê Rojavayê Kurdistanê li ser Derya Sipî ya naverast, herwisa di paşerojê de dê bibe dergehê Kurdistana azad li ser Derya Sipî ya naverast, û ev yek giringtirîn armanc e ji layê istratîjî ve, ku dergehê Kurdistana azad li ser derya vebe.
Çiyayê Kurdan ji layê rêveberî ve girêdayî ye parêzgeha Laziqiyê, û di navbera du nahiyan de parve dibe:
Nahiya Selma: gelek gund tê de ne, wek: Selma,Dorîn,Kom,Maroniyat û Bisofa.
Nahiya Kenseba: û gundên wê jî pirr in, wek Kenseba, Şilf, Îdo, bille, Ara, Broma, Eko, Nehşeba, Geliyê şêxan, Berze û Kebatê.
Piraniya akenciyên çiyayê Kurdan Kurd in, ji çaxa Selah Eddîn Eyûbî de, li wê deverê niştecîbûne, hejmara wan zêdetirî 200,000 kes heye, Kurdên çiyayê Kurdan di navbera çar êlên Kurdî ên mezin de parve dibin, êlên Mûşan û Ûcan û Kîxya û Şêxan, piraniya Kurdên wê deverê zimanê dayikê yê Kurdî jibîr kirine û bi zimanê Erebî di-axivin, ew jî bi egera siyaseta Erebkirinê ya ku rêjîma Ba’as a şofînî himberî milletê Kurd li Sûriya dişopand, lê ji layekî dî ve Kurdên devera çiyayê Kurdan nasnameya xwe ya netewî Kurdî jibîr nekirina, û ta nuha dibêjin em Kurd in.
Ji destpêka şoreşa Sûriya ve, şoreşa azadiyê û rûmetê li dijî rêjîma Ba’as, milletê Kurd li devera çiyayê Kurdan beşdarî şoreşê bûn, û dixwestin ku rengê Kurdî di şoreşa wan de diyar bibe, herwisa welatiyekî Kurd ji çiyayê Kurdan daxwaz ji partiyên siyasî Kurdî kiribû, ku hezar bedle ( cil ) ên pêşmerge ji wan re bihinêrin çiyayê Kurdan, daku bi cilên Kurdî beşdariyê di şoreşê de bikin, çiku daxwaza wan ew e ku nasnameya Kurdî ya çiyayê Kurdan biparêzin.
Bi sedema lawazbûna partiyên siyasî Kurdî li devera çiyayê Kurdan, qelisbûna çalakiyên wan, ji ber siyaseta erebkirinê ya ku rêjîma Ba’as a şofînî li dijî milletê Kurd bikar anî, qedexekirina ziman û rewşenbîrî û nasnameya Kurdî, Kurdên çiyayê Kurdan zimanê dayikê jibîr kirin ji bilî hindek pîremêran ên ku hîn bi zimanê Kurdî di-axivin, lê ewan nasnameya xwe ya Kurdî jibîr nekirine û ta nuha dibêjin em Kurd in, lewra di vê qonaxê de û jiber giringiya devera çiyayê Kurdan sebaret Rojavayê Kurdistanê, û herwisa Kurdistana azad di paşerojê de, divêt partiyên siyasî Kurdî istratîjiyeke nû derbarî çiyayê Kurdan bişopînin, nexasim di warê ziman û rewşenbîriya Kurdî, û herwisa di warê parastinê de, û avakirina bingehên rêkxistinên siyasî Kurdî li wê deverê, daku çiyayê Kurdan û milletê Kurd li wê deverê vegere himbêza xwe ya suriştî, û bibête pirê dan û standina Kurdistana azad bi Cîhanê tev dî re di paşerojê de.[1]