لە ئاینی یارسان دا کە (کاکەیی و ئەهلی هەق)یش پێدەگوترێت و تێکستەکانی بە زمانی هەورامین، بەتایبەتی لە دەفتەری پیرۆزی (سەرەنجام) دا، چۆن باس لە خۆناسی و ئایین ناسی کراوە و تا چەندە دروستە ئایین بۆ بەرژەوەندی بەکارببرێت؟
ئاینی یارسان یان کاکەیی و ئەهلی هەق یشی پێدەگوترێت یەکێکە لە ئاینە کەوناراکانی کورد لەهەورامان و #شارەزوور# و #لوڕستان# بڵاوبووەتەوەو گەشەی کردووە، یەیڕەوانی ئەم ئایینە لە ئێراندا لەناوچەکانی(#کرماشان#، هەمەدان، تەورێز، ئازەربایجان، تاران، زنجان و باکوری ئێران) ن، لەعێراقدا لەناوچەکانی(#هەڵەبجە#، #خانەقین#، #کەرکووک#، موسڵ، بەغدا، #هەولێر#) ن، لەتورکیاش لە(#دەرسیم#، سیواس، سەمسور) ن، لەروسیاش یارسان لە(قارس) ی ناوچەی(ئەلیزابت پول سەر) هەن و بەناوی (کوردی ڕەسەن) ناسراون.
لە هیندستان و پاکستان و ئەفغانستان پەیڕەوکاری یارسان هەن و خۆیان بە (بنەماڵەی یادگاری) یەوە دەبەستن و پییان دەڵێن(زکری)و لەشارەکانی (مەزار شەریف، توربەت، موشکی، گریشە، دوشی، پول خومر) ن و چیای(موراد) لە (توربەت) بەشوێنی پیرۆزی خۆیان دەزانن.
ئەم ئایینە لەناوخۆدا کەمترین ئاوڕی لێدراوەتەوە و جۆرێک لەتەموومژی لەسەرە، زۆرێک لەو کەسانەی کەلەسەر ئەم ئایینەیان نووسیوە پێناسەی جۆراوجۆریان بۆ پەیڕەوانی ئەم کۆمیۆنیتە ئایینییە داناوە وەک(عەلەوی و ئەهلی هەق و یارسان و کاکەیی و عەلی ئیلاهی، لەهەندێک ناوچەدا بەتایبەت لەناو فارس و ئازەرییەکاندا بە (کورد بەچە و خروس کوش ناو دەبرێن.
یارسان لە دوو وشەی لێکدراوی(یار) و (سان) هاتووە کە یەکەمیان بە مانای هاوەڵ و شوێنکەوتوو و لەشێوازی سۆفیانەشدا بەمانای(مەحبووب و مەقسوددێت و دووەمیان بەمانای پێشەواو ڕابەر دێت کە ئاماژەیە بە
(سوڵتان ئیسحاقی بەرزنجەیی) و بە سوڵتان لە هەوراماندا دەگوترێت (سان) و کۆی وشەکە مانای یاران و شوێنکەوتوانی سوڵتان ئیسحاق دێت.
لەنێو یارسانەکاندا وشەی (یار)، (سوڵتان) مانای (ئافرێنەر) و(خاوەندکار) یش دەدات کە هەردوکیان ئاماژەن بۆ ناوی خوداوەند، دیارە خوداش بەپێی ئاڵوگۆڕی ئایینەکان ناوەکەی دەگۆڕدرێت،
سوڵتان خودایوەن زاتش یەگانە
کاوەی حوجاجان جە هەورامانە
هەر ئایینەو بەجۆرێک لەم ناوە دواوەو وێنای کردوە بەڵام کرۆکی مەسەلەکە هەر یەک شتە، وەک ئەوەی شێخ بەهایی دەڵێت:
هرکس بە زبانی سخن از وصف تو گوید
بلبل بە غزلخوانی و قمری بە ترانە
ئایینی یارسان ڕیشەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ئایینەکانی ڕۆژهەڵات و زۆرتر لە بونیادی باوەڕیدا لەبنەماکانی ئایینی (میترائیسم) نزیکەو پاش ئەویش ئاینی زەردەشتی، دیارە ئاینی زەردەشتیش زۆر لە بنەماکانی ئایینی میترائیسمی لەخۆیدا کۆکردوەتەوە.
یارسانەکان باوەڕیان وایە دیرۆکی ئایینەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ ئەزەڵ و حەقیقەت لەگەڵ ئافراندندا و ئەم ئایینە ئاینی خاوەندکارە.
لەدەفتەری سەرەنجامدا و لەزوربەی دەورەکاندا ئامۆژگاری یاران کراوە پابەندی ئایینەکەیان بن و ئایین بۆ بەرژەوەندی بەکار نەهێنن، لە بنەما پرەنسیبەکانی ئایینەکە لانەدەن و لێی شارەزا بن.
شێخ ئەمیر لەبارەی بنەماکانی ئەم ئایینەە دەڵێت:
یاری چوار چێوەن باوەریش وەجا
راستی و پاکی نیستی و ڕدا
بەپێی بنەمای ئایینی یارسان مرۆڤ دەبێت سەرەتا لەگەڵ خۆی و ئایینەکەی ڕاست بێت جا دەتوانێت لەگەڵ خەڵکیدا چاکەو فیداکاری بکات.
بەبڕوای شێخ ئەمیر کەسی یارسانی دەبێت لەدڵەوە باوەڕی خۆی هەبێت و ئەگەر گومانی لە ئایینەکەی هەبێت ئەوا نەزان و بێخەبەرە.
هەرکەس دەس و دڵ چەنەش یار نییەن
نەدوکانی یار خەوەردار نییەن
بناغەی ئەم ئایینە خۆناسی مرۆڤخوازییە، کەوابێت دەبێت تاکی یارسانی سەرەتا خۆی بناسێت و گەوهەری خۆی و ئایینەکەی بناسێت، کە ئەم کارەی کرد ئەوکات ناکەوێتە هەڵەوە، ئەوەتا بەڕونی لە کەلامی شێخ ئەمیردا دەیبینین:
دەس و دڵی وێت بکەرە شەرە
هەر کارێ بەدا ئانە مەکەرە
کەسی یارسانی نابێت لەژێر هیچ کاریگەرییەکدا بیروباوەڕی نارەواو بێ بنەما وەربگرێت، نابێت هەرگیز گومانی لەباوەڕی خۆی هەبێت، کاتێک ئەم گومانەی لەدڵدا نەما بێگومان کارێک ناکات پێچەوانەی حەقیقەتی یارسان بێت، لە دەورەی (باباناوس) بەندی (57) دا، باوە شەمش مەرەمۆ:
یارانت ئەو هەم ناچان توهمەتە
زاڵم نەوانی نەڕای زیللەتە
ئەگەر وانەبو بێگومان ڕێگەی حەقیقەت ون دەکات و بەرەو زیللەت و سەرلێشێوان هەنگاو دەنێت، لە بەندی (63) ی دەورەی بارگەبارگەدا، پیر نەجمەدینی پارسی مەرەمۆ:[1]
جەوزشان وەدەستەن سەرچشمەی نێڵێ
یاری نەکەران وەفەندو فیڵێ
نوسینی: نامق هەورامی