Türkiye Üniversitelerinde Kürt Çalışmaları Alanında Yaşanan Akademik Hak Ihlalleri
İsmail Beşikci Vakfı

Bu rapor İsmail Beşikci Vakfı (İBV) tarafından Etkiniz AB Programı desteğiyle yürütülen
Türkiye üniversitelerinde Kürt Çalışmaları alanında ortaya çıkan ifade özgürlüğü ve
akademik özgürlüklere ilişkin hak ihlallerinin izlenmesi ve raporlanması konulu araştırma
çalışmasının sonuçlarına dayanıyor. Kürt Çalışmaları esas olarak yaşadıkları bütün
alanlarda Kürtlerin tarihinin, kültürünün, toplumsal yapısının, siyasetinin incelenmesine
adanmış disiplinlerarası akademik bir alandır. Bu alan edebiyat, sosyoloji, tarih,
antropoloji, siyaset bilimi, sinema, kültürel çalışmalar, psikoloji, eğitim gibi beşeri ve
sosyal bilim disiplinlerini içerir. Öte yandan Kürt Çalışmaları olarak adlandırılsa da bu alanı
Ermeni, Süryani, Êzîdî, Alevi Çalışmaları gibi etnik ve dinsel topluluklara
dair çalışmalardan bağımsız olarak ele almak mümkün olmadığı gibi; bu
alanı Türk, Arap ve Fars Çalışmaları’yla ilişkilendirmeden ele almak da
mümkün değildir. Dolayısıyla Kürt Çalışmaları, Kürtlerin etkileşim içinde olduğu diğer birçok etnik ve dini gruba dair yürütülen çalışmalarla
yakından ilişkilidir. İsmail Beşikçi Vakfı’na ismini veren Dr. İsmail Beşikçi, Türkiye’de devletin resmî ideolojisinin inşasında önemli bir yere
sahip olan Türk Tarih Tezi ve Güneş-Dil Teorisi’ni Kürtler bağlamında eleştiriye tabi tutan ilk akademisyendir. Eleştirel akademik çalışmaları
nedeniyle 1970 yılında çalıştığı üniversiteden ihraç edilen Beşikci; yayımladığı kitapları, makaleleri ve mahkemelerde verdiği savunmaları
nedeniyle 1970’li yılların başından 1990’lı yılların sonuna kadar geçen dönemde, hayatının 17 yıl 2 ayını cezaevlerinde geçirmiştir. Bu açıdan
Beşikci, dünyada yürütülen ifade özgürlüğü ve akademik özgürlük mücadelesi açısından da tarihsel bir aktördür.

Türkiye üniversitelerinde Kürtlere dair “Kürt” kavramı kullanılarak gerçekleştirilen akademik çalışmalar, Beşikci’nin bu akademik mücadeleyi
başlatmasından yıllar sonra 1990’larda gelişti ve özellikle 2000’li ve 2010’lu yıllarda göreli ve kısmi olarak yükselişe geçti. Kürt Çalışmaları
özellikle 2015 yılından sonra büyük bir darbe aldı ve önemli bir gerileme yaşadı. Ağır baskıcı politik ve toplumsal koşullar altında 2020 yılında
yürütülen bir araştırmaya dayanan bu rapor, Türkiye üniversitelerinde yürütülen Kürt Çalışmaları alanında yaşanan hak ihlallerine dair
bildiğimiz kadarı ile hazırlanmış ilk rapor olup, bu yönüyle sembolik bir değere sahiptir. Bu raporun dayandığı araştırma önerisi, araştırmanın
genel çerçevesi ve izlenecek yöntemler ilk defa 2019 yılında Dr. Derya Bayır tarafından geliştirildi. Araştırma projesinin uygulaması 2020’nin
Bahar aylarında İBV İdari Koordinatörü Ayşe Tepe Doğan, İBV Yönetim Kurulu Üyesi Tofan Sünbül ve bağımsız araştırmacı Dr. Güllistan Yarkın
tarafından gerçekleştirildi. Bu araştırmayı yürüten proje ekibi olarak ankete katılan ve bizimle görüşmeyi kabul eden bütün akademisyenlere çok
teşekkür ederiz. Onların desteği ve katkısı olmasaydı bu raporun yazımı gerçekleştirilemezdi...[1].