Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Şîrîn Xelef Hesen
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîrîn Xedir Xedir Elî
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîrîn Heyder Seîd Xedr
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Menal Ilyas Meco
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Soniya Elî Qasim Cerdo
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Suwara Silêman Hisên Elî
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Sehîla Eto Elî Mûrd
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Semîra Hemed Temir Xelef
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Semîr Yûsiv Krnûs Elî
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Salim Elî Silêman Beşar
11-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  536,316
Wêne
  110,316
Pirtûk PDF
  20,295
Faylên peywendîdar
  104,285
Video
  1,566
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
303,300
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,295
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,074
عربي - Arabic 
31,071
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,534
فارسی - Farsi 
10,062
English - English 
7,598
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,746
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,508
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,514
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,452
MP4 
2,566
IMG 
201,950
∑   Hemû bi hev re 
236,291
Lêgerîna naverokê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Xesasiyeta Mamoste Beşikçi jibo zimanê kurdî û kilama Selahattin Demirtaş
Kurdîpêdiya projeya herî mezin a arşîvkirina zanîna (agahiyên) me ye..
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Zimanê kurdî

Zimanê kurdî
Mamosteyê hêja #Îsmail Beşikçi#, roja 06.07.2018an, li ser sitrana ku Selahattin #Demirtaş# nivîsîye û gotîye, makaleyeke nirxandinê kirîye. Ji ber ku S. Demirtaş, bi rîya medya civakî ji guhdarvanan xwestîye ku sitrana wî ecibandine an na. Loma Beşikçi jî xwestîye ku di vî derbarî da nirxandinek bike. Makaleya Beşikçi, li ser giringîya zimanê Kurdî despêdike û di tarîxên cuda da ku ew bûye şahidê hin kesayetên kurd ku tirkî diaxifin, tirkî difikirin û ji zimanê siyaseta Tirkîyê ya asimilasyonê ra xizmetê dikin, radiweste, rexne dike û wd.
Bêguman van rexneyên Beşikçi, ne rexneyên taze û nû ne. Ew dema 1971an li #Amed#ê digel girtîyên kurd di zindanê da bûye; bi îsrar û bi înat ji dostên xwe yên kurd ra gotîye ku divê ew her tim bi kurdî biaxifin, sohbet û gengeşeyên xwe bi kurdî bikin, bi kurdî binivîsin, li dadgehan bi kurdî xwe biparêzin û giringîyeke mezin bidin zimanê xwe û di vî warî da li xwendekarên kurd, li nivîskar, rojnamevan û sîyasetmedarên kurd rexneyan xistîye û kêmasîyên wan daye zanîn. Bi gotineka dî Beşikçi, 50 sal e ku li ser van mijaran nirxandinên cuda dike, rexneyên xwe dinivîse, di semîner û konferansan da wan fikrên xwe bi awayeke piralî dide xuyakirin.
Bêşikçiyê hêja ne tenê rexneyên xwe jibo kurdan gotîye; digel wan nirxandin û rexneyan çêkirîye; wî analizên abûrî, siyasi û civatîya civata kurd û sistema dewleta tirk kirîye û politika dewletê ya înkar, qedexe û asimilasyonê li ser kurdan jî çêkirîye û bi dehan kitêb di van derbaran da nivîsîye û jibo fikrên xwe û wan kitêbên xwe gelek caran hatîye hepiskirin, mehkemekirin û di encamên wan mehkemeyan da bi dehsalan cezayê hepsê xwarîye û derdora 17 sal li zindanên cuda maye. Ez kêfxweş im ku Beşikçiyekî kurdan û tirkan jî heye!
Naveroka nivîsara mamoste Beşikçi, ez dikarim weha pêşkêşî we hêjayan bikim:
” Di vî derbarî da rewşa #zanayên kurd#, sîyasetmedarên kurd pir giring e. Gelek ji wan kurdî napeyîvin, nanivsînin, hîn nabin, hînê zarûkên xwe nakin, nakevin nav hewildanan ku şertên hînkirin û axiftina Kurdî bo zarûkan çêbe, di her qadên jîyanê da dibin alîkar jibo karanîna tirkî û bi vî awayî ew dibin alîkarên politika dewletê ya asimilasyonê. Di vê pêvajoyê da deng û dîroka gel tê xirabkirin.
Heta nuha gelek çîrokên Selahattin Demirtaş hatin weşandin. Şiîrên (helbest) wî hatin weşandin. Çîrokên wî bi navê ”Seher” (Weşanxana Dipnot, 2007 Ankara) di kitêbek da kom bûn. Di dawîyê da jî wî bi navê ”Netirse” sitranek çêkir. Gotinên sitranê jî, muzîka wê jî, yên wî ne. Tevayîya van berheman bi tirkî ne. Sitrana Netirse jî, muzîka wê jî tirkî ne. Ez jî dixwazim hestên xwe, fikrên xwe di darbarê van berheman da bidim zanîn.
Gelek gotin û vegotin hene ku rewşa kurdan, zimanê kurdî û Kurdistanê didin xuyakirin. Wek numûne, yek ji vana jî ”gelekê (xelkekê) ku dîrok û dengê wê hatîye xirabkirin (tunekirin)” e ku ev hevok (cumle) li paşîya qapaxa kitêba ”Xewa Ejman” hatîye nivîsîn. (Haydar Karataş,- Ejman´in Rüyası- Xewa Ejman- (Notebane, îlon 2017), wergêrvan Caroline Strckert)
Dîrok û dengê gelekê çawa tê xirabkirin? Ev, babeteke nirxandinê ye û pir tê zanîn. Wekî dî, hê jî divê ev babet were nirxandin. Di vê babetê da em ji nêzîk ve politikayên dewletên ecem (faris), ereb û tirk dizanin ku çawa ew hatine bikaranîn. Em dizanin ku esasê van politikan asimilasyon (kedîkirin- pişaftin) e û esasê karanîna politika asimilasyonê jî ev e: ”Ji kurdek ra, wek tirk her tişt, wek kurd çu (qet) tiştek…” Van dewletan, bi karanîna aletên tadayîyê yên ideolijik û aletên zorbirinê bi awayeke sistematik (daîmî) û bi biryardarî pêkanîne, yên ku hewil dane jibo berxwedana li hemberî asimilasyonê, bi metodên tunekirina fizikîyê, nefîkirinê (surgunkirin) ji cîûwarên wan, bi pêkanîna paqijkirina etnikî û wd. jibo tunekirinê xebitîne.
Helbet rewş û hewildanên siyasetmedarên kurd, rewşenbîrên kurd, yên kurdan pir giring e. Wek me li jor jî got, piranîya wan kurdî neaxifin, nanivsînin, hîn nabin, ji zarûkên xwe ra kurdî hîn nakin, naxebitin ku rewşek jibo hînkirin û perwerdekirina zarûkên wan xizmetê bike, di her warî da tirkî bikar tînin û bi vî awayî ji politika dewletê ra alîkarîyeka mezin pêşkêş dikin. Dîrok û dengê gelî jî di vê pêvajoyê da tê xirabkirin.
Gelek ronakbîr. nivîskar û siyasetmedarên tirk, ji ber helwesta Selahattin Demirtaş ku ji zimanê tirkî ra, ji kultûra tirkî ra xizmetê dike; kêfxweşîya xwe nîşan didin û pesnê wî didin. Mirov dikare vê rewşê fam bike. Lê jimareke mezin ji kurdan jî jibo S. Demirtaş çepik lêdixin ku famkirina wê ne mumkun e. Helwesta ku mirov S. Demirtaş rexne bike û jê ra, ”Çima tu bi zimanê dayîka xwe nanivsînî?” bêje, gelek giringtir e. Aha ev helwest, kûrahî û firehîya-mezinîya-asimilasyonê nîşan dide.
Hin kes dikarin bêjin, ”çima ziman pir girîng e?” Helbet pir girîng e. Eger hûn bêjin, ”ziman, hew qas ne girîng e”, jibo ku mirov bikaribe bibe tirkek di dereca duyemîn da, ji bedêla ku hew qas xwe nîşandana xebat û hewildanê, hûn dikarin teslîmê fikir û ideolojiya dewletê bibin û daxwazên dewletê bînin şûnê û bibin tirkeke dereca yekemîn.
Pêvajoya teslîmsitandinê ji alîyê dewletê ve ku ewil car dibêje, gotîye, bêguman wê di derbarê zimanê kurdî da be. Di vê pêvajoyê da dewletê ji kurdan ra; ”vî zimanê paşdamayî berdin, tirkî bipeyîvin, bibin alîkar ku zarûkên we tirkî bipeyîvin…” gotîye û dibîje. Dewlet, ji nêzîk ve dizane girîngîya zimên çîye. Ev rewşeke taze nîne ye, ji dema Îttîhat Terakkîyê vir ve, heta ji dema Osmanîyên Nû virve, ji dema Namik Kemal virve, ev weha ye. Înkarkirina kurdî, qedexeyên li ser kurdî, gotine ku perwerdeya bi kurdî ne mumkun e, van hemî tiştan girêdayê girîngîya zimên bi xwe ye. Rewşeke gelek ecêbmayî heye ku hê jî digel dayîna hew qas bedêl û têkoşînê, piranîya kurdan hê jî wê fam nekirine û di wê zanînê da nînin. Ev rewşeke ku mirov heyîr dimîne.
Li jor hat gotin ku berhemên Selahattin Demirtaş wek sitran, helbest, çîrok hemî bi tirkî ne. Dîsa hat gotin ku ev xizmetek e jibo zimanê tirkî û kultûra tirkî. Dewlet jî ji vê pêvajoyê kêfxweş e. Lê ji ber ku dewlet dixwaze zêdetir kurd têkevin nav vê xizmetê, ew bi awayeke eşkera vê kêfxweşîya xwe nadin xuyakirin. Lê ev tişteke zelal e ku S. Demirtaş ji ber ku kurd e, li zindanê ye, ji ber ku ew rêvebirê partiyek e ku xwedêgiravî çareserîyê ji doza kurdî ra dixwaze, ew li zindanê didin rawestandin. Rewşa gelwekîlên dî jî ku li zindanan in, kêm zêde weha ne.
Eger were dîqetkirin, mafê ku li vir tê xuyakirin, yanê bi karanîna kurdî û jîyandina wê jibo qadên têkilîyên siyasî û civatî, daxwazeka radikal nîne. Ev daxwazeka gelek xwezayî ye. Ji ber ku ev di nav kurdan da bûye problem, helbet divê li politika dewletê û karanîna wê, were rexnekirin, Lê di pilana yekemîn da tiştên were rexnekirrin, ev seqetîya kurdan di derbarê zimanê wan da ye ku rûdaye. Îro lazimîya qada rexneyê ya herî zêde jibo kurdan ev e …
Di bernameya Partiya Demokratik a Gelan (HDP) da pêşnîyarên xizmetê jibo kultûr û zimanê kurdî hene. Ez wek şexis nizamin ku ev xizmet pêk hatîye an na û çawa pêkhatîye. Lê, HDP hem li merkezê (navendê), hem li derên dî yên ku bi rêxistinî ye û bajarên kurdî ne, di her qadî da tirkî bikar tîne û her weha dibe alîkarê politika asimilasyonê ya dewletê, yanê kurdên ku bi asimilasyonê dibin tirk, ji wê ra xizmeteka mezintir dikin. Ev, pêvajoyeke vekirî tê dîtin.
Li Rojhilata Navîn, miqayesekirina têkoşîna kurdan û erebên Filistînî, jibo me di derbarê şolên (pirsên) erebî û kurdî da, di derbarê şola Filistinê da haydarîyên giring dide û zanîna me pirtir dike. Mesela, Pêşevayê FKO Yasser Arafat (1929-2004) ango rêvebirekî erebên Filistinî ku dev ji erebî berdabe û bi zimanê îbranî helbestan nivisîbe, sitran û melodîyan çêkiribe, bifikirin. Pêvajoyeke weha, wê di nav erebên Filistinî da tesîreke çawa bike?.. Divê ev, bi dirêjayî were fikirandin. Dikare were gotin ku şola kurdan pir cuda ye. Helbet pir cuda ye. Ferq (cudayî), di derbarê xirabkirina dîrok û dengê kurdan da ye. Di derbarê xirabkirina dîrok û dengê kurdan da politika dewletê û dewletan û hewildanên wan çi ne? Li hember van politika û hewildanan, helwestên kurdan çi ne? Nirxandina van pêvajoyan di nav wext û cîyan da divê giring be. ”Ji kurdan ra dewlet ne hewce ye!” were gotin û bi israr jibo erebên Filistinî dewleteka serbixwe were parastin, berberî û nakokîya vê dîtinê û sextekarîya wê, di vê çarçoveyê da baştir tê famkirin.
”Di 2013an da li Amedê ”Civîna Çareserîyê” çêbûbû. Ji Weqfa Îsmail Beşikçi (WÎB) digel hevalek em jî beşdar bûbûn. Tişteke suruştî (tebîi) bû ku yên civînê amade kiribûn û yên beşdarvan kurd bûn. Dikare çend tirkên beşdarvan û axifvan hebin. Lê jimareke pir mezin kurd, ermenî, asurî, êzîdîyên kurd wd. bûn. Ji HDP hevalek, zulma ku li Roboskîyê qewimîbû, şikenceyê û wd. dabû zanîn. Ew dewletê sucdar dikir, rexneyan li zulm û teda dewletê dixist. Lê van tiştan bi zimanê tirkî dabû xuyakirin ku ev min gelek heyîrmayî hiştibû.
Bi qeneeta min, hêvî û hest û fikrên dewletê ev e: ”…Tu çawa bixwazî min sucdar bike, rexne li min bixe… Lê tu bûyî kesê ku ez dixwazim. Ev pir baş e… Ez çi dibêjim, ”Dev ji vî zimanê xwe yê paşdamayî berdin, tirkî biaxifin, hûn tenê dikarin bi zimanê tirkî bi dinyayê ra bibin yek…” Ez van tiştan dibêjim û tu jî wek ku ez dixwazim bi tirkî diaxifî… Li min rexne bixe, sucdar bike, ji wê tiştek dernakeve. Ya giring ew e ku tu bi tirkî diaxifî… Ez jî wê dixwazim…”
Hêvîya dewletê ji kesê ku li ser bûyera Roboskîyê bi tirkî axifî, weha ye: ”Te di despêka axiftina xwe da çend gotin bi zimanê xwe got, di pêşda zarûkên te wê wan çend gotinan jî nebêjin. Nebîyên te, nebîyên nebîyên te û wd. dê nizanibin ku ew kurd in, dê bêjin, ”bapîrên me kurd bûne…”
”Dîsa di van salan da, di 2016an da li Dêrsimê, civînek pêkhatibû. Ji Ocaxa Aguçanê 22 Pîrên Dêrsimî di temuza 1938an da, li malên xwe hatibûn komkirin û şewitandin. Xênî digel însanan hatibûn şewitandin. Axifvan, nevîyên îroyîn ên Ocaxa Aguçan bûn, diaxifîn ku çawa ew pêvajo jîyaye. Di wan rojan da li Hozatê hewildan hebûn da ku gorên komî ku li Çîyayê Sekesorê hatibû dîtin, bên vekirin, hestîyên wan Pîran werin dîtin û jibo wan goristan werin çêkirin. Ji Cizîrê jî çend jin beşdarî wê civînê bûbûn. Van jinan jî teda û zulma ku di 2015an da di dema ”Şerê Xendekan” da li Cizîrê qewimîbû, dabûn xuyakirin. Xanimek ku wê zulmê jîyabû, axiftina xwe weha despêkiribû:
”Min bibexşînin ku ez nikarim bi tirkî xîtabê we bikim, ez şerm dikim ku mecbûr mame bi zimanê xwe bipeyîvim…”
Ev axiftin jî min gelek ecêbmayî hiştibû. Ji ber ku ji bil çend kesên guhdarvan ango axifvan, piranîya beşdarvanên civînê kurd bûn. Di HDP da hunandina Şaxên Jinê, Şaxên Cuwanîyê hene û xebatên wan ên perwerdeyê jî hene. Ev xanima ku min behsa wê kir jî di Şaxa Jinê da dixebite. Gelo ev xanim perwerdeyeke çawa dît ku hew qas ji zimanê xwe ra xerîb bûye, dixwaze bi zimanê zalimên ku li wê zulûm kirîye, bipeyîve û ji ber ku nikare bi zimanê wan bipeyîve, doza lêborînê dike.
Loma fêde ye ku di vê çarçoveyê da nirxandin li ser Hilbijartinên Giştî yên 24ê hezîrana 2018an û ya Serokkomarîyê were kirin. Di encamên hilbijartinan da HDP li TBMM 76 Gelwekîl ve temsîl dibe. Ez di wê bawerîyê da me ku jibo xwendina pêşerojê van pirsan werin kirin. Çend ji wan gelwekîlan kurd in? Çend ji wan gelwekîlan dikarin kurdî bipeyîvin, binivsînin? Ji van pirsan jî girîngtir pirs ev e: Çend zarûkên van gelwekîlan dikarin kurdî bipeyîvin, binivsînin? Pirseka dî ya qasî wan girîng ev e: Çend ji wan gelwekîlan, dema êvarê tên mal, bi zarûkên xwe ra, bi jina xwe ra li ser sofra xwarinê, li salonê kurdî dipeyîve? Jibo pêşerojê, wê çi bi xwe ra bîne, pêwist e li ser van pirsan were rawestandin û fikirandin.
Êdî ronakbîrên tirk jî hevoka ”xelkekî ku dîrok û dengê wê hatîye xirabkirin” dixebitînin. Lê piranîya ronakbîrên tirk, siyasetmedar û nivîskarên tirk, ji kurdan ra ”dengê xwe bibînin, dîroka xwe bi xwe binivîsin” nabêjin; ”wê enternasyonalizm her tiştî çareser bike” dibêjin û wê dîtinê bi kurdan didin pejirandin. Dewletên ecem, ereb û tirk, xwedîyê hemî îmkanan in; di vî derbarî da tu îmkanên kurdan tun in û ji alîyê wan dewletan ve hewildan çêdibin ku jibo kurdan ew îmkan çênebin, nirxandina kurdan di eynê pêvajoyê da tê wê maneyê ku kurd ji xwe dûr bikevin û di nav çerxa asimilasyonê ya van dewletan da bên helandin, ji bil wê tu encameke dî çênabe.
Bûyîna enternasyonalê, bi despêkirina xwe bi xwetîyê ve çêdibe. Şertê bingehê xwe bixwetîyê jî xwedîlêderketina li zimanê xwe ye, jîyandina bi zimanê dayîkê ve ye, bi hindikayî wendabûna wê, bi xwe ra kêmasîyeke mezin çêdike, di vê zanînê da divê xebat çêbe ku di wê amancê da bi serkeve. Berewajê wê ev e ku ji kurdîtîyê û têkoşîna wê dûrketin bi xwe ye. Tiştên ku divê kurd biparêzin, dîtinên ku dibêjin wek ”biratî”, ”biratîya gelan” ên sexte nîne ye. Divê kurd jibo wekhevîtîyê bixebitin. Wekhevîtî, digel wekhevîtîya huqûqî û civatî ve wekhevîtîya siyasî jî hembêz dike.
Kurdên ku zimanê kurdî najîn, zimanê kurdî naparêzin, hewildanên wan ên ku çepên tirk dibin TBMM: wek ku Mucahit Bilici û Adil Yalman dibêjin, ji bil hemalîyê tişteke dî nîne ye. Ji ber ku barê ku kurdan hildaye, ne barê wan e. Ew barê kesên dî ye. Çepê tirk, divê bînin bîra kurdan ku ew barê wan nîne ye.
Ez hîs dikim ku di vê nuqtayê da di derbarê neteweperestîyê da çend hevok binivîsim. Di salên 1960, 1970 û 1980 û wd. da dema kurdan kurdî dipeyîviyan, dixwestin ku kurdî bipeyîvin; çepên tirk jî, enternasyonalên ummetver jî, jibo wan ”divê em neteweperestîyê nekin” digotin û bala kurdan dikişandin ser bi tirkî axiftinê. Ev balkişandin li ser kurdan gelek tesir dikir. Ji ber ku kurd li hemberî rexneyên weha nemînin, hewil didan xwe ku ji kurdî dûr bikevin. Zimanê kurdan ku di bin teda û zulmê da bû, yên dixwestin wê derxînin ronahîyê, bi semedê neteweperestîyê li hemberî wê diketin nav hewildanan.
Îro jî rewş, ne cuda ye… Tişteke suruştî ye ku çepên tirk jî, rastên tirk jî tirkî dipeyîvin. Wê çaxê rastên tirk, çepên tirk, çima li hemberî daxwaza wekhevîyê jibo zimanê kurdî derdikevin û ”neteweperestî ye ev” dibêjin. Wekî dî, bêguman divê kurd neteweperwer bin. Ji ber ku zimanek heye ku di bin tedayê da ye, zimanek heye ku hatîye qedexekirin. Hewildanên ku wê derxînin ronahîyê, berewajê wê lêgerîneke azadîyê yê navdewletî ye, li dijî teda û zulmê berxwedanek e… Lê piranîya rastên tirk jî, çepên tirk jî di wê zanînê da nînin ku cudayîya ku xwedîyê wê ne. Barış Ünlü, vê rewşê di di xebata xwe ya pir hêja bi navê ”Türklük Sözleşmesî”yê da (Dipnot, 2018), bi awayeke pir vekirî, bi piralî eşkera dike.”[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 1,928 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | کوردیی ناوەڕاست | http://portal.netewe.com
Gotarên Girêdayî: 26
1. Dîrok & bûyer 05-02-2021
2. Pirtûkxane Ji Unescoyê re name
8. Kurtelêkolîn Resen û pakmayîna kurdî
10. Kurtelêkolîn Rûdawkî…
14. Kurtelêkolîn Axîna Zimanê li ber mirinê
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 05-02-2021 (3 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Ziman zanî
Kategorîya Naverokê: Rexneya Siyasî
Kategorîya Naverokê: Raport
Welat- Herêm: Tirkiya
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Sara Kamela ) li: 26-10-2022 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Aras Hiso ) ve li ser 29-10-2022 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 21-07-2023 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 1,928 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 45
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Cihên arkeolojîk
Temteman
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
Narin Gûran
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 44
Jiyaname
Erdal Kaya
Kurtelêkolîn
Kurdekî Hezarfen Mela Mehmûdê Bazîdî
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
Rojîn Hac Husên

Rast
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Babetên nû
Jiyaname
Şîrîn Xelef Hesen
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîrîn Xedir Xedir Elî
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîrîn Heyder Seîd Xedr
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Menal Ilyas Meco
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Soniya Elî Qasim Cerdo
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Suwara Silêman Hisên Elî
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Sehîla Eto Elî Mûrd
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Semîra Hemed Temir Xelef
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Semîr Yûsiv Krnûs Elî
11-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Salim Elî Silêman Beşar
11-10-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  536,316
Wêne
  110,316
Pirtûk PDF
  20,295
Faylên peywendîdar
  104,285
Video
  1,566
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
303,300
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
90,295
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,074
عربي - Arabic 
31,071
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,534
فارسی - Farsi 
10,062
English - English 
7,598
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,746
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,967
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,211
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,508
Pirtûkxane 
2,752
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,514
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
323
PDF 
31,452
MP4 
2,566
IMG 
201,950
∑   Hemû bi hev re 
236,291
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 45
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Cihên arkeolojîk
Temteman
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
Narin Gûran
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 44
Jiyaname
Erdal Kaya
Kurtelêkolîn
Kurdekî Hezarfen Mela Mehmûdê Bazîdî
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Jiyaname
Rojîn Hac Husên

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.75 çirke!