ناونیشانی بابەت: خورییەکان بەشی دووەم
ئامادەکردن: #سارا سەردار#
$لایەنی ئابووری و شارسازی لایەنی شارسازی لای خورییەکان$
بابەتێکی پڕ بایەخ و گرنگ بووە، بۆ نموونە ئەو شارانەی لە سەردەمی ئەوان درووستکراون، شاری (نوزی/ گاسوور، #ئەڕاپخا# / #کەرکووک#، شاری ئەربیلیوم/ #هەولێر#، شاری نەینەوا/ #مووسڵ# و شاری شوێنەواری شمشارە) بوون.
مەڵبەندی سەرەکیی خورییەکان شاری (ئورکیش(نزیک بە #قامیشلۆ#ی ئێستە بووە کە وەک پایتەخت بەکار هاتووە و دەکەوێتە #ڕۆژاوای کوردستان#.
بەپێی دوایین هەڵکۆڵین و توێژینەوەی شوێنەواری کە لە شوێنەواری (باستکێ) لە شاری #دﮪۆک# لە 2017 کراوە، دەرکەوتووە ئەم شوێنەوارە شارێکی سەردەمی خورییەکانە بە ناوی (مەردەمان) کە لە ﮪەزارەی سێیەمی پێش زایین دامەزراوە.
لە ئەنجامی ئەم کارە هاوبەشە کە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری دﮪۆک و تیمی شوێنەوارناسی زانکۆی توبنگنی ئەڵمانی بەسەرپەرشتی پڕۆفیسۆر (پیتەر) کراوە، زیاتر لە 90 پارچە تابلێتی شوێنەواری دۆزراونەتەوە کە لە پاش خوێندنەوە و توێژینەوە لەسەریان دەرکەوت ئەم شوێنەوارە شارێکی کۆنی سەردەمی خورییەکانە.
بەڵگە بۆ ئەم زانیارییانە هەبوونی دوو پارچە تابلێت لەناو تابلێتە دۆزراوەکانە کە بە زمان و خەتی (خوری)نووسراون.
ئەو شارە لە ڕووی بازرگانییەوە گرنگییەکی تایبەتی هەبووە، شاری مەردەمان پردی بازرگانی نێوان (میزۆپۆتامیا و سووریا و ناوچەی ئەنادۆڵ) بووە، بۆیە بە بەردەوامی کەوتووەتە ژێر ڕکابەری دەوڵەتەکان، بۆ ئەوەی فەرمانڕەوایی بکەن.
پسپۆرانی مێژوو و شوێنەوار، باس لە گرنگی و مێژووی ئەم شارە دەکەن و دەڵێن: لە نزیکەی (2240 پ. ز) لەلایەن (نەرامسین) پاشای ئەکەدییەوە وێران کراوە و میلی سەرکەوتنی (باستکێ) تومار کراوە.
لە پاش ئەکەدییەکان ئەم شارە سەربەخۆ بووە، پاشان لە سەردەمی (شەمشی ئەدەد)ی پاشای ئاشووریدا شانشینێکی خورییەکانی لێ بوو و پاشاکەی ناوی (تیش - ئولمی) بوو. توروکووەکان لە ناوچەکانی قەڵادزێ و ورمێ-وە هێرشیان کردووەتە سەر ئەو شارە و وێرانیان کردووە، پاشان میتانییەکان بوون بە فەرمانڕەوای ئەم ناوچەیە و دواتر دەوڵەتی ئاشووری ناوەڕاست ئەم ناوچەیەی داگیر کرد.
پێش دەرکەوتنی ئەم تابلێت و پارچە شوێنەواریانە، شوێنەوارناسان پێیان وابوو ئەم شارە لە کوردستانی ڕۆژاوایە لە نزیک ڕووباری خاپوور، بەڵام لە پاش هەڵکۆڵین و خوێندنەوەی تابلێتەکان دەرکەوت مەبەست لە شاری (خابورا) شارێکی نزیک ڕووباری خاپووری زاخۆیە کە تا ئێستا نەدۆزراوەتەوە و لە سەرچاوەکان وەک دراوسێی مەردەمان ناوی هاتووە.
[1]