$باژێرێ هەڤلێر$
بەرهەڤ کرن: #کامەران ئاکرەیی#
ب کوردییا ناوەڕاست #هەولێر# و ب عەڕەبی #اربیل# باژێرێکی گرنگ باشووری کوردستانێ یە و هەنووکە وەکو سەنتەرا پارێزگەها #هەڤلێر#ێ و پایتەختێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ یە. هەڤلێر ئێک ژ کەڤنارترین باژێرێن جیهانێ تێ هەژمار کرن و دیرۆکا وێ دڤەگەڕێت بو 9000 ساڵ (پ.ز). دنڤیسارێن پاشایێ سۆمەری، سلووکی ناڤێ وێ ب ئوربیلم هاتییە و د نڤیسارێن بابلی و #ئاشووری# ب ئەربائیلۆ تێ گاس کرن کو ب مانایا چار خودی یە کو دڤی سەردەمی دە پەرستگەها عەشتار بوویە.
د هێلکاریێن خەتێ بزماری دە ب (ئای کشان کلاما) یان (مالا خاتینا وێ دەڤەرێ)، ئو هەروەسا پەرستگەهێ پاشایێن ئاشووری بوویە کو پەیکەرێ پاشا پانیپاڵ و پەیکەری خودێی عەشتار کو ب برۆنز هاتبوو جێ کرن ل ڤێ دەڤەرێ هاتیە دیتن.
ژبەر گرنگیا ڤی باژێرەی پاشای ئاشووری کو ناڤێ وی سەنحاریب بوو هەستا ب کۆم کرنا ئاڤێ دناڤا تونێلان دە کوو وی سەردەمی دگوتێ (نۆین) و ژ بەرێ مەرمەر هاتبوونە چێکرن ئەڤ نۆینە ژ گوندێ نۆینەیا بەستورە دەست پێدکر هەتا دگەهشتە ناڤ باژێرێ هەڤلێرێ، درێژیا ڤێ تونێلێ بیست و دوو کیلومەترن کو لبن عەردی دهاتن لێدان، لبەر دەرگەهێ ڤێ نۆینێ پاشا سەنحاریب بەرەکێ مەزن دانایە و لسەر نڤیسییە (ئەز سەنحاریب پاشایێ ئاشووریمە کو من سێ نۆینێت ئاڤێ چێکرینە ل چیایێ خانی بو باژێری خاتینا جوان).
ل دویف ڕاپەڕینا ساڵا 1991، هەڤلێر لبەر کوو بوویە پایتەختێ هەرێما کوردستانا باشوور، بەرفرەهییەکی ئێکجار مەزن ب خووڤە بینی و وەکە ئێک ژ ب باژەرێن گرنگ دەڤەرێ ز ئالیێ ئێمناهی و بازرگانی و سیاسی کو چاڤێت وەڵاتێن چاردەورێن وێ لسەرن.
جهێ ئێماژێیە باژێرێ هەڤلێرێ پێک هاتییە ژ سەد و شێست و نەە تاخان کو ( #قەلات#، #بازار#، #تەعجیل#، #سێتاقان#، #خانەقا#، سەیداوە، #منارە#، #مستەوفی# و سەیداوە ) هەژمارەک ژ تاخێن کەڤنارێن ڤی باژێری تێن هەژمار کرن.
ل سەردەمێ عوسمانیان دا هەڤلێر قەزایەک بوویە سەر ب لیوایا مووسڵێ لێ بەلێ پشتی نەمانا وان ل ڤێ دەڤەرێ و هاتنا ئینگلیز بو ڤێ دەڤەرێ ئالوگوڕ و گوڕانکاری لسەر شێوەیا حوکمڕانی و ئیدارەدانا دەڤەرێ هاتن ئەنجامدان، هەڤلێریش دکەڤیتە ناڤا ڤان گورانکاریان و جێگرەکێ حاکمێ سیاسی بو هەڤلێرێ دێهێت دیار کرن و پشتی دەمەکێ نە زۆر درێژ ژئالیێ حکومەتا دەسهەلاتدارا وی سەردەمی ل ڕۆژا 01-11-1919 هەڤلێر ب فەرمی دبیتە پارێزگەهە نوی.
لدویف ئامارا وەزارەتا پلان دانانا هەرێما کوردستانێ ڕێژەیا ڕونشتڤانێن باژێرێ هەڤلێرێ ل ساڵا 2018 گەهشتییە (1،010،750)کەس و ڕونشتڤانێن ڤێ پارێزگەهێ ب گشتی گەهشتینە (1،986،113) کەسان.[1]