Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی - کوردیی سەروو
Kurmancî - Kurdîy Serû
هەورامی
Zazakî
English
Française
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
24-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
İbrahim Güçlü
23-04-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1
17-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
13-04-2024
Sara Kamela
Jiyaname
RONÎ WAR
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
KUBRA XUDO
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jimare
Babet 517,545
Wêne 106,159
Pirtûk PDF 19,170
Faylên peywendîdar 96,557
Video 1,308
Kurtelêkolîn
Cihên geştiyarî yên parêzge...
Weşanên
Rojnameya Serbestî
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnameg...
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
عندما اصبح توفيق وهبي متصرفا للسليمانية سنة 1930
Hûnê bi rêya Kurdîpêdiya bizanin; kî!, li ku û çi heye!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: عربي
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست0
Kurmancî - Kurdîy Serû0
English0
فارسی0
Türkçe0
עברית0
Deutsch0
Español0
Française0
Italiano0
Nederlands0
Svenska0
Ελληνική0
Azərbaycanca0
Fins0
Norsk0
Pусский0
Հայերեն0
中国的0
日本人0

توفيق وهبي

توفيق وهبي
هيوا حميد شريف
اثار اعلان المعاهدة العراقية البريطانية لسنة 1930 على عهد رئيس الوزراء نوري السعيد موجة من الاحتجاجات الشعبية في كل انحاء العراق.وتصاعدت حدة المواجهة بين الكرد و الحكومة العراقية، عندما نشر خبر عقد المعاهدة الجديدة بين الحكومتين العراقية و البريطانية في 30 -06- 1930، حينها ازدادت مخاوف الكرد وقلقهم على مستقبلهم السياسي،

حيث كانوا يخشون من ان تعهد الحكومة البريطانية بادخال العراق الى عصبة الأمم دون قيد أو شرط، مما قد يؤدي الى إهمال الضمانات المنصوص عليها بحقهم في المعاهدات السابقة وكذلك التي أوصت بها عصبة الأمم، لذلك اتخذ الكرد موقفاً مناهضاً وحذراً تجاه المعاهدة منذ بدايتها، ثم تطور الامر الى اضطراب الاوضاع في مناطقهم ولا سيما في السليمانية.
ومن أجل تهدئة الأوضاع أقدمت الحكومة العراقية على اتخاذ عدة خطوات، منها قرارها بجعل اللغة الكردية لغة رسمية في المناطق التي يوجد فيها الكرد، وفي مجال المعارف تم فصل معارف لواء اربيل عن معارف لواء الموصل، ومعارف لواء السليمانية عن معارف لواء بغداد، واسست دائرة خاصة للمعارف الكردية داخل مركز كركوك.
ومن الإجراءات الاخرى التي اتخذتها الحكومة العراقية في هذا السياق، هو تعيين توفيق الشخصية العسكرية وامر الكلية العسكرية المشهور وهبي متصرفاً للسليمانية، وذلك بعد أن اتخذ مجلس الوزراء في اجتماعه المصادف 28 نيسان 1930 قراراً بهذا الشأن، ثم صدرت بذلك ارادة ملكية تحمل الرقم (105) في 30 نيسان من العام نفسه وجرى تنفيذ هذه الارادة من لدن وزارة الداخلية في06-05- 1930.
وقد قوبل تعين وهبي بترحاب كبير وفرح غامر في الأوساط الكردية ولا سيما في مدينة السليمانية، ونشرت عدد من الجرائد والمجلات خبر تعيينه بفرح وسرور. وتوجه وهبي مع عقيلته (آسيا خان) ليلة العاشر من شهر مايس من بغداد الى السليمانية، فحضر لإستقباله جمهور كبير من أهالي السليمانية حتى ان قسماً منهم وصلوا الى كركوك. وقد عبر وهبي ايضاً عن سروره وفرحه بتعينه هذا، وذلك في خطبته التي القاها لمستقبليه في طريق وصوله الى السليمانية، والتي وصل اليها في 10-05- 1930.
وبغض النظر عن ردود الفعل الإيجابية التي عبر عنها الكرد تجاه تلك الخطوات والاجراءات، إلا أن الحكومة العراقية لم يكن بوسعها أن تجلب بها مساندة الشخصيات الكردية المعارضة، اذ انهم كانوا بانتظار الحصول على المكاسب السياسية، لا سيما في دعوتهم ايضاً الى أن لاتشمل هذه الاجراءات السليمانية فحسب، بل جميع المناطق الكردية الأخرى، وظهر ذلك واضحاً في احدى البرقيات التي أرسلت من قبل مجموعة من الشخصيات الكردية، الذين شكلوا فيما بعد جمعية باسم (الهيئة الوطنية) الى الحكومة العراقية.
وفي الواقع أن تعيين #توفيق وهبي# بهذا المنصب وماشهدته السليمانية في فترة عهده، لم تكن لتطمع اليه الحكومة العراقية. حيث بلغت الاحتجاجات والمطالبة بحقوق الكرد أوجها، وكان أحد أسبابها، دون شك، ترجع الى تلك الأجواء الحرة التي سادت السليمانية في عهده، وكان ذلك يتفق تماماً مع أفكاره الديمقراطية وايمانه بحرية التعبير، كما أشرنا اليه من قبل، فضلاً عن أسباب أخرى، منها الأوضاع المستجدة ووقوع أحداث مهمة ومتعلقة بمصير الكرد في المدة المذكورة، ومن أهم تلك الأحداث التوقيع على المعاهدة العراقية – البريطانية في 30 حزيران 1930، التي أدت الى موجة من الاحتجاجات لم تر مثيلاً لها من قبل، لا سيما ان نصوص هذه المعاهدة لم تكن تتضمن أية اشارة الى الكرد أو الى أية ضمانات رسمية تحفظ حقوقهم.
وفي خضم هذه الأوضاع وبهدف تهدئة الناس وطمأنتهم على حقوقهم المحفوظة، زار كبار المسؤولين في الحكومة العراقية وبرفقتهم عدد من المسؤولين البريطانيين المناطق الكردية ففي 16 -07- 1930، وصل ولي العهد الامير غازي الى السليمانية، ثم زارها الوفد المشترك من الوزراء العراقيين وفي مقدمتهم جعفر العسكري (وزير الدفاع) ووكيل المندوب السامي البريطاني (الميجر يونغ) في 10 آب من العام نفسه، وقد واجهت تلك الزيارات مظاهرات مناهضة من الاهالي.
ان وقوع تلك الموجة من المعارضة وتصاعدها ووجود وهبي على رأس السلطة هناك قد ولّد شكوكاً لدى السلطات العراقية، لذا نرى أن وجهة نظر الحكومية تجاه وهبي قد تغيرت تماماً. ويظهر ذلك بوضوح من تلك الرسالة التي أرسلها رئيس الوزراء العراقي (نوري السعيد) الى المندوب السامي البريطاني، حيث وضع المسؤولية عن مجمل الاحداث التي وقعت في السليمانية على عاتق وهبي، ووصفه بالمسبب الحقيقي في اثارة القلاقل هناك، ولم تقف شكوكهم تجاه وهبي الى هذا الحد، بل وصل الى درجة، انهم نظروا الى كل تحركاته نظرة شك وريبة. فمثلاً عندما ذهب الى حلبجة لمتابعة عدد من الاعمال الادارية، فسرتها الحكومة العراقية، بالتحرك لصالح القضية الكردية وتشجيع أهالي المنطقة ضد الحكومة العراقية.
نتيجة لما وصلت اليه التطورات والأحداث في منطقة السليمانية، وبالتحديد بعد توقيع المعاهدة 1930 –كما اسلفنا- وتمهيداً لاجراء الانتخابات المقررة تمت إقالة وهبي من متصرفية السليمانية وذلك بموجب قرار من وزارة الداخلية في 18 آب 1930. إلا أن إقالته وسحبه الى بغداد أثرت كثيراً في الأوضاع. فقام أهالي السليمانية بارسال عشرات من البرقيات والمذكرات الى السلطات العراقية والمندوب السامي البريطاني تندد بقرار تنحيته وتدعو الى عودته الى منصبه من جديد. ولم يكن ارسال البرقيات هذه من قبل أهالي السليمانية فحسب، بل قامت مناطق أخرى وفئات مختلفة بارسال برقيات مماثلة، فقد أشارت وثيقة عراقية الى نماذج من تلك البرقيات التي أرسلت من رؤساء العشائر (بشدر) والشيخ حسام الدين النقشبندي وجعفر السلطان ومحمود دزلي الى السلطات العراقية التي دعت باجمعها الى عودة وهبي الى منصبه السابق.
ومن الحقائق الاخرى التي ينبغي ان نتوقف عندها، هي ما يرويه وهبي نفسه عن ذلك، ولهذه الروايات أهمية واضحة لأن من شأنها ان تعطي الباحث امكانية أكبر لتحديد الدور الحقيقي لوهبي ضمن تلك الاحداث. وبهذا يقول توفيق وهبي: ((ففي هذه الفترة القصيرة التي كنت متصرفاً للسليمانية، أوليت عناية كبيرة بنشر الثقافة، واتصلت بالمثقفين من اجل العناية بالتعليم ونشر الثقافة)). ويضيف: ((وفي الحقيقة لم يكن لي هذا الدور التي اتهمت به من قبل الحكومة العراقية، ولم يعد لي أي دور في تحريض وتشجيع الأهالي لارسال برقيات الى عصبة الأمم والمندوب السامي والمطالبة بتاسيس الحكومة الكردية، بل كان الاهالي قد أدركوا تلك المسائل بانفسهم، ووجدوا بأن المعاهدة الجديدة –أي معاهدة 1930- انكرت حقوقهم وأهملت مطالبهم دون أية ضمانات رسمية، وشعروا ايضاً بأن دخول العراق عصبة الامم دون قيد أو شرط، سيضر بمصالحهم القومية)). ثم يتابع قائلاً: ((وبعد فترة من وقوع حادثة 6 أيلول 1930 -التي يشار اليها لاحقاً- حضرت حفلة الزواج لشقيق (جمال بابان)، وكان (جميل المدفعي) رئيس الوزراء آنذاك من المدعويين أيضاً، ففي الحديث التي دار بيني وبين المدفعي، قال لي: أنت رجل طيب، ونحن طيبون أيضاً، لولا تحقيقاتنا الدقيقة، لكنت مقتولاً آنذاك)).
[1]
عن رسالة (توفيق وهبي حياته ودوره السياسي).
Ev babet bi zimana (عربي) hatiye nvîsandin, klîk li aykona bike ji bu vekirina vî babetî bi vî zimana ku pî hatiye nvîsandin!
دون هذا السجل بلغة (عربي)، انقر علی ايقونة لفتح السجل باللغة المدونة!
Ev babet 541 car hatiye dîtin
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | عربي | www.almadasupplements.com 25-11-2018
Gotarên Girêdayî: 7
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: عربي
Dîroka weşanê: 25-11-2018 (6 Sal)
Bajêr: Silêmanî
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Welat- Herêm: Başûrê Kurdistan
Ziman - Şêwezar: Erebî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 97%
97%
Ev babet ji aliyê: ( Hejar Kamela ) li: 05-03-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Ziryan Serçinarî ) ve li ser 07-03-2023 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Hejar Kamela ) ve li ser 07-03-2023 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 541 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
Kurtelêkolîn
Destpêka Nivîsandina Kurdan
Wêne û şirove
Ev wêne di sala 1973 an de li Qelqeliyê ya ser bi Wanê ve kişandiye
Jiyaname
Viyan hesen
Wêne û şirove
Kurdên gundê Meydan Ekbezê, Çiyayê Kurmênc- Efrînê
Jiyaname
Necat Baysal
Jiyaname
RONÎ WAR
Kurtelêkolîn
Rojnamegerî û Kovargerîya Kurdî di Navbera Salên 1918-1923an de
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 39
Wêne û şirove
Di sala 1980'î de çemê Banos li bajarê serêkaniyê
Kurtelêkolîn
Cureyên helva Urmiyê yên herî baş û bi navûdeng
Kurtelêkolîn
Çanda xwarinê ya Kurdan
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Ji xanên bajarê Silêmaniyê
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Wêne û şirove
Bav û diya nivîskar: Wezîrê Eşo, Tbîlîsî 1930
Jiyaname
İbrahim Güçlü
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
AYNUR ARAS
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
KUBRA XUDO
Jiyaname
Kerim Avşar
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1

Rast
Kurtelêkolîn
Cihên geştiyarî yên parêzgeha Îlamê – Beşa 1em
07-04-2024
Aras Hiso
Cihên geştiyarî yên parêzgeha Îlamê – Beşa 1em
Weşanên
Rojnameya Serbestî
24-04-2024
Burhan Sönmez
Rojnameya Serbestî
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
24-04-2024
Burhan Sönmez
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Şekroyê Xudo Mihoyî
Babetên nû
Jiyaname
Şekroyê Xudo Mihoyî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
26-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
24-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
İbrahim Güçlü
23-04-2024
Burhan Sönmez
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1
17-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
15-04-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
13-04-2024
Sara Kamela
Jiyaname
RONÎ WAR
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jiyaname
KUBRA XUDO
13-04-2024
Burhan Sönmez
Jimare
Babet 517,545
Wêne 106,159
Pirtûk PDF 19,170
Faylên peywendîdar 96,557
Video 1,308
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 40
Kurtelêkolîn
Destpêka Nivîsandina Kurdan
Wêne û şirove
Ev wêne di sala 1973 an de li Qelqeliyê ya ser bi Wanê ve kişandiye
Jiyaname
Viyan hesen
Wêne û şirove
Kurdên gundê Meydan Ekbezê, Çiyayê Kurmênc- Efrînê
Jiyaname
Necat Baysal
Jiyaname
RONÎ WAR
Kurtelêkolîn
Rojnamegerî û Kovargerîya Kurdî di Navbera Salên 1918-1923an de
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 39
Wêne û şirove
Di sala 1980'î de çemê Banos li bajarê serêkaniyê
Kurtelêkolîn
Cureyên helva Urmiyê yên herî baş û bi navûdeng
Kurtelêkolîn
Çanda xwarinê ya Kurdan
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Wêne û şirove
Ji xanên bajarê Silêmaniyê
Pirtûkxane
Di ziman de xêv û morfolojî
Kurtelêkolîn
Bi minasebeta roja rojnamegerîyê, kurteyek li ser rojnamegerî û kovargerîya Kurd di serdema Osmanî de
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Pirtûkxane
Di Welatê Zembeqê Gewir de
Jiyaname
Dîlan Yeşilgöz-Zegerius
Wêne û şirove
Bav û diya nivîskar: Wezîrê Eşo, Tbîlîsî 1930
Jiyaname
İbrahim Güçlü
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Elî Îlmî Fanîzade
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
AYNUR ARAS
Jiyaname
Firîca Hecî Cewarî
Jiyaname
KUBRA XUDO
Jiyaname
Kerim Avşar
Pirtûkxane
FEQIYÊ TEYRAN 1

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.42
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.375 çirke!