Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê





Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Jiyaname
Sedam Salim Beşar
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Malik Hacî Mirad
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Salih Ilyas Salih
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şeyma Hemze
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîlan Elî Refo Mukrî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Girzirk
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şerîvan Xelef Elî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Xanesor
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Bork
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Zorava
22-09-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,558
Wêne
  110,148
Pirtûk PDF
  20,279
Faylên peywendîdar
  104,037
Video
  1,545
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,387
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,953
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,024
عربي - Arabic 
30,707
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,235
فارسی - Farsi 
9,815
English - English 
7,580
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,697
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,402
Pirtûkxane 
2,751
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,264
Cih 
1,158
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,378
MP4 
2,535
IMG 
201,503
∑   Hemû bi hev re 
235,740
Lêgerîna naverokê
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azad...
Jiyaname
Mîna Acer
Cih
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke h...
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
Di çapemeniya kurdî de werger û zimanê kurdî
Hevalên Kurdîpêdiya ji bo kurdîaxêvên xwe agahiyên girîng arşîv dikin.
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Facebook Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
Di çapemeniya kurdî de werger û zimanê kurdî
Kurtelêkolîn

Di çapemeniya kurdî de werger û zimanê kurdî
Kurtelêkolîn

=KTML_Bold=Di çapemeniya kurdî de werger û zimanê kurdî=KTML_End=

Çapemeniya kurdî ku tovên xwe di sedsala 19`an de çandin, heta niha gavên dîrokî û mezin avêtin, lê her çiqas di hindek qadan de hindek hewldan hebin jî, zimanê kurdî asta wergerê derbas nekiriye. Bêguman sedemeke sereke ya vê yekê dagirkiriya li ser Kurdistanê û tunebûna perwerdeya bi zimanê dayikê ye.
Gelê Kurd 15`ê Gulanê Cejna Zimanê Kurdî pîroz kir. Kurdan tevî zor û zehmetiyan û parçebûna welatê xwe jî dev ji zimanê xwe berneda û zimanê xwe bi pêş xist. Di sedsala 19`an de zimanê kurdî derbasî qada çapemeniyê bû û ji wê demê heta niha li pey xwe mîraseke mezin a çapemeniyê hişt.
Çapemenî ku di sedsala 21`an de bûye amûra sereke ya propagandayê, lê mixabin tevî ezmûneke dirêj a çapemeniya kurdî û derfetên rojên îro yên di destê Kurdan de jî heta niha zimanê kurdî li gorî ku tê xwestin, nebûye zimanê çapemeniyê. Çapemeniya kurdî bi piranî bala xwe daye wergera ji zimanên dîtir. Gelo sedema vê yekê çi ye, tevî ku kurdî êdî Ii dibistanan jî tê dayîn û zanîngehên bi zimanê kurdî jî hatine vekirin?
Di vê dosyayê de em ê hewl bidin balê bikişînin ser têkiliya werger û zimanê kurdî di çapemeniya kurdî de û tunebûna standartekê û çawaniya çareserkirina van pirsgirêkan.
=KTML_Bold=KURTEDÎROKA ÇAPEMENIYA KURDÎ=KTML_End=
Di 22`yê Nîsana 1898`an de li paytexta Misirê Qahîreyê rojnameya Kurdistan ji aliyê Mîqdat Mîthad Bedîrxan ve hat derxistin. Êdî 22'yê Nîsana 1898'an bû tovê destpêkê yê çapemeniya kurdî û di sala 1973’yan de li Başûrê Kurdistanê wek ‘Roja Rojnamevaniya Kurdî’ hat îlankirin.
Piştî belavbûna Împaratoriya Osmanî û avabûna Komara Tirkiyê jî fişar li ser çapemeniya kurdî zêde bûn. Di serdema Komara Tirk de destûr ji bo weşanên kurdî nehat dayîn. Lê Kurdan dev ji xebata çapemeniyê berneda û di sed sala 20’an de li Iraq, Sûriye û Beyrûtê rojname hatin çapkirin.
Heta salên 90`î gelek rojname û kovar bi zimanê kurdî, nexasim bi zaravayê kurmancî hatin weşandin. Di 1995`an de bi weşana Med TV’yê li Belçîkayê, çapemeniya kurdî derbasî qonaxeke din bû.
Lê zextên dewleta Tirk a dagirker û hêzên mêtinger Ii dijî çapemeniya kurdî nesekinîn; bi sedan televîzyon, rojname, radyo, ajans, malper û kovarên bi kurdî weşan dikirin, hatin girtin û kel û pelên wan desteser kirin.
Di salên 2000`î de piştî tecrubeyeke mezin, çapemeniya kurdî tenê di asta rojname, kovar û televîzyonan de nema û bi pêşketina teknolojiyê re jî ajans hatin vekirin û bi zimanê kurdî û gelek zimanên din li Kurdistan û Ewropayê weşan kirin.
=KTML_Bold=LI ŞÛNA KURDÎ, PERWERDEBÛNA BI ZIMANÊN DIN=KTML_End=
Bêguman li Kurdistanê ku ji aliyê 4 dewletan ve hatiye dagirkirin û li Ewropayê ji ber zextên hêzên mêtinger, meşandina xebata çapemeniya kurdî ya azad ne hêsan e.Sedema yekemîn û sereke ya vê yekê jî, qedexe bû ku Kurd bi zimanê xwe perwerde bibinîn, heta gihîşt astekê ku zimanê kurdî bû “sûc” û Kurd ji bo zimanê xwe ketin zindanan. Zarokên Kurdan neçar man ku biçin dibistanên hêzên dagirker û zimanên tirkî, erebî û farisî li şûna kurdî fêr bibin.
Hewl dan di mêjiyê Kurdan de biçînin ku zimanê kurdî bi kêrî tiştekî nayê û ne hêja ye ku mirov pê perwerde bibe û bibe zimanê çapemeniyê. Lewra li Bakurê Kurdistanê bi mentiqê tirkî, li Rojava û Başûrê Kurdistanê bi mentiqê erebî nûçe tên nivîsandin û li Rojhilat jî bandora farisî heye.
=KTML_Bold=DİVÊ ROJNAMEVAN ZİRAVİYA ZİMAN BAŞ BİZANİN=KTML_End=
Sedema duyemîn; rojnamevanên ku cihê xwe di rêveberiyên dezgehên çapemeniya kurdî de digirin, car heye li ser zimanê kurdî ne hakim in anku têra xwe bi zimanê kurdî nizanin. Lewma dema ew rojnamevan nûçeyan radigihînin, pirsgirêk derdikeve. Her wiha nûçegihan jî baş bi kurdî nizanin, lê yên ku li ser ziman hakim in jî di aliyê nûçegihaniyê de gelekî kêm in.
Nivîskar û rojnamevan Rêşad Sorgul têkildarî vê babetê dibêje: Ji bo zimanê ragihandinê hevgirtî û hevtemamker be, divê mirov mekanîzmayekê çêke.
Sedema sêyemîn; nebûna saziyeke yekitiya çapemeniya kurdî ya li ser esasê her çar parçeyên Kurdistanê û serbixwe ye, wekî ku çawa li gel ereban Yekitiya Giştî ya Rojnamevanên Ereb heye. Ev yek jî dihêle ku her parçeyekî Kurdistanê li gorî ziman û mentiqê dewleta ku welatê wî dagir kiriye, nûçeyên xwe vehûnê.
Sedema çaremîn jî; heta niha ji bo zimanê kurdî lihevkirinek di aliyê rêziman û têgihan de çênebûye, ev yek jî dihêle ku zimanê kurdî parçe bibe û her saziyeke ragihandinê neçar bimîne ku ji zimanên dîtir têgeh û peyvan çêke.
Têkildarî mijarê ji edîtorên beşê kurmancî ya ANHA’yê Elî Arslan balê dikişîne ser kêmasiya rêberên nivîskî yên ragihandinê û wiha diaxive: “Rojnamevanî û xebatên ziman têkiliyeke xwe ya xurt heye. Nemaze ev yek di kurdî de pir eyan e, ji ber ku pêşveçûna kurdî zêdetir di ser çapemeniyê re pêk hatiye. Îcar heke rojnamevan têra xwe bi kitekitên ziman nezanin, li şûna ku baş bikin, xirab dikin. Em rojnamevanên Kurd, xwedî akademî yan jî saziyên ragihandinê nîn in. Ev yek dihêle em bi xebatên beriya xwe nezanin û wan ji xwe re bikin bingeh, pê re jî wan bi pêş ve bibin û li gorî hewcedariyên demê tekûz bikin. Helbet carinan mijara standartbûnê bi xwe re hin arîşeyan jî çêdike lê belaviya jargon û termînolojiya me, me mecbûrî standartekê dike ku ji bo wê jî divê hevkariyeke xurt di navbera rojnamevanên Kurd de hebe.”
=KTML_Bold='NASANDIN, DIVÊ BI ZIMANÊ KURDÎ BE'=KTML_End=
Sedemeke pêncemîn jî, ne fikirandina mentiqê kurdî û li beramberî wê jî fikirandina bi zimanên dîtir e. Rojnamevan û edîtorê Ajansa Mezopotamyayê (MA) Abdurrahman Gok vê sedemê jî wiha şîrove dike: Gelek nûçegihanên ku ji bo nûçegihaniya kurdî têne perwerdekirin bi xwe jî, bi argumanên serdestiyê, nûçegihaniya tirkî rewa dibînin û dikin. Mînak; em dibêjin Ji bo derdê me bê fêmkirin em bi tirkî dinivîsin û diaxifin, Xwînerên kurdî kêm in, divê mebest ew be ku em xwe bidin nasandin û her wekî din. Ev arguman bi xwe jî nîşaneya dagirkirina mêjiyê me ne.
Sedema şeşemîn ku ew jî derdê hemû Kurdan e, nelihevkirinên hêz û partiyên siyasî yên Kurdistanê ye. Ev yek jî bandoreke yekser û sereke li civata kurdî û çapemeniya kurdî dike ku her yek saziyeke ragihandinê bi awayekî cuda karê çapemeniyê bike.
=KTML_Bold='PARÇEBÛNA HÊZÊN SIYASÎ YÊN KURD BANDORÊ LI ZIMANÊ RAGIHANDINÊ JÎ DIKE'=KTML_End=
Rojnamevan Meryem Elî ku li Başûrê Kurdistanê dixebite, vê sedemê wiha şîrove dike: Parçebûna di nava hêzên siyasî yên Kurd de bandor li zimanê perwerde û zimanê ragihandinê jî kiriye. Mînak; mirov nikare bibêje ku li Başûrê Kurdistanê zimanekî standart ê kurdî tê esasgirtin. Zimanê li Başûrê Kurdistanê tê bikaranîn, bi temamî di bin bandora fikr û nêrîna partiyan de ye û zêde nehatiye polîtîzekirin.
Bêguman tevî hemû astengî, êriş, zext û pişaftinê jî, Kurdan xebata xwe ya çapemeniyê qet ranewestand û gihaştiye asteke bilind.
Lê piştî avakirina bi dehan kanalên kurdî, çêbûna bi sedan ajans, malper, kovar, rojname û radyoyên bi zimanê kurdî û derfetên niha di destê Kurdan de, çima heta niha zimanê kurdî di çapemeniya kurdî de tenê di asta wergerê de maye? Bi gotineke din; derfet di sedsala 21`an de di destê Kurdan de gelek in ku li pêşxistina zimanê kurdî di çapemeniyê de û zimanê kurdî kirina zimanekî çapemeniyê, bixebitin. Heke mirov di vir de du mînakên biçûk bide; li Rojava û Başûrê Kurdistanê çapemeniya kurdî bê asteng karê xwe yê çapemeniyê dike.
=KTML_Bold=KÊMBÛNA NÛÇEGIHANÊN KURDÎ=KTML_End=
Rojnamevan Abdurrahman Gok ku li Bakurê Kurdistanê û Tirkiyê xebata çapemeniyê dike, dide zanîn ku di ragihandina kurdî de li her çar parçeyan û li dîasporayê nûçe bi gelemperî werger in, sedema vê yekê kêmbûna nûçegihanên kurdî ye.
Gok di berdewama nirxandina xwe de, balê dikişîne ser rewşa zimanê dayikê li Bakurê Kurdistanê û dibêje: Sedema yekemîn serdestiya zimanê tirkî ye. Lewre em tev di dibistan û tedrîsata tirkî re derbas dibin. Ev yek bi demê re dibe sedem ku em ji zimanê rojane jî dûr bikevin.
=KTML_Bold=‘JI BER KU NÛÇEYÊN ME WERGER IN, BÊ RUH IN’=KTML_End=
Abdurrahman Gok destnîşan dike ku ew li Bakur, bi zimanê tirkî nûçeyên xwe dinivîsin û piştre wergerî zimanê kurdî dikin û wiha didomîne: Ev dibe sedema bêtamiya nûçeyên kurdî. Tiştên bêtam jî mirov nêzî wan nabe. Ji ber ku nûçeyên me jî ji ber werger in, bê ruh in, rijî û kêmxwê ne.
Gok dibêje: Bi dehan sazî, dezgeh û partiyên kurd hene. Lê hemû daxuyaniyên xwe bi tirkî dinivîsin, berdevkên wan dema derdikeven pêşberî kamerayê tenê rojbaş û bi xatirê we bi kurdî dibêjin. Bêguman ger nûçegihaniya kurdî hatibûna asteke baş, dê siyasetmedar û nûnerên saziyan jî ji bo zimanê kurdî neçar bikirana. Lê mixabin di warê qelskirina ziman de hemû sazî di nava lihevkirineke nebinavkirî de ne.”
=KTML_Bold='XWENDINA BI KURDÎ PIR KÊM E'=KTML_End=
Gok anî ziman ku li Bakûr bi zimanê kurdî bi hezaran pirtûk hatine çapkirin, bi taybetî li zindanên Tirkiyê bi dehan girtî di warê zimanê kurdî de gelek berhemên hêja dinivîsin, lê xwendin û tora belavkirina van pirtûkan pir kêm e. Gok di dawiya nirxandina xwe de, wiha lê zêde dike: Ger em bixwazin nûçegihaniya kurdî bi hîm û sitûn be, divê nûçegihanên kurdî bendeke sitûr bixin navbera xwe û tirkî. Divê dezgehên çapemeniyê yên xwerû kurdî hebin û xwedî nûçegihanên kurdî bin.
=KTML_Bold='XEBATKARÊN KU TÊNE QADA ÇAPEMENIYÊ TENÊ DIZANIN BI KURDÎ BIAXIVIN'=KTML_End=
Edîtora JINNEWS’ê a beşa kurdî Munevver Karademîr diyar dike ku xebatkarên ku têne qada çapemeniyê tenê dizanin bi kurdî biaxivin, gelek ji wan jî di axaftinê de zehmetî dibînin û wiha dewam kir: Xebatkarên ku dest bi xebata ragihandinê dikin, hewl didin xwe bi pêş bixin, lê him xwe fêrî nivîsandinê dikin û him jî xwe fêrî rojnamegeriyê dikin. Ev jî bandorê li pêşketina çapemeniyê dike anku pêşketina wan bi derengî dixe.
=KTML_Bold='PIRBÛNA ZARAVAYAN DEWLEMENDIYA ZIMAN E'=KTML_End=
Munevver Karademîr balê dikişîne ser xaleke girîng ji bo zimanê kurdî ku ew jî pirbûna zaravayên kurdî ye: Zaravayên kurdî li dijî pêşketina ziman û belavbûna ziman nabin asteng, berovajî, dewlemendiya ziman in. Kesên ku zaravayê pê diaxivin baş bizanibin, pir hêsan dikarin zaravayên din jî hîn bibin û dikarin sûdê ji zaravayên din wergirin.
Munevver di dawiya nirxandina xwe de got: Di çapemeniya kurdî de wekî tê xwestin girîngî bi zimanê kurdî nayê dayîn. Lê ji bo ku kurdî di qada çapemeniyê de cihê xwe bigire, divê kesên bi tirkî rojnamegeriyê dikin, bi kurdî jî bizanin û nûçeyên xwe bi kurdî jî çêkin.
Elî Arslan jî têkildarî vê mijarê wiha dibêje: “Li tevahiya cîhanê dema rojnamevan dest bi karê xwe dikin, di paşxaneya wan de kêm zêde lîteraturek heye. Lê dema em dest pê dikin, ji ber ku me perwerde bi kurdî nedîtiye, gelek caran me qet bi kurdî nexwendiye jî. Heke em hakimî zimanê wêjeyê nebin, mixabin em nikarin zimanê rojnamevaniyê jî xurt bikin. Lewma jî hemû rojnamevanên Kurd qet nebe divê di asta dibistana amadehiyê de bi rêziman û wêjeya kurdî bizanin.”
Rojnamevan Karwan Hewramî jî rewşa çapemeniya kurdî li Rojhilatê Kurdistanê wiha dinirxîne: Çapemenî niha li Rojhilatê Kurdistanê bi awayekî berfireh bi pêş ketiye. Ajans û saziyên din ên ragihandinê ên girêdayî rejîma Îranê vebûne û bi zimanê kurdî jî weşanê dikin. Mixabin ji ber nebûna ragihandina azad, kesên welatparêz an serbixwe di vê mijarê de, xebata çapemeniyê pêş bixin. Ên ku bixwazin gavan biavêjin jî rastî girtinê tên û bi salan di zindanê de têne girtin. Lê zimanê sereke yê çapemeniyê li Rojhilat farisî ye, lê li kêleka wê jî zimanê kurdî jî ku piraniya xwe bi zaravayê soranî ye, tê bikaranîn.
=KTML_Bold='ZARAVAYÊ SORANÎ LI ROJHILAT BÛYE ZIMANÊ RAGIHANDINÊ'=KTML_End=
Karwan Hewramî der barê bikaranîna zaravayên kurdî di çapemeniya li Rojhilatê Kurdistanê de ev agahî dan:Li Rojhilatê Kurdistanê zaravayê soranî, zimanê sereke yê kurdî ye. Lê di salên borî de zaravayê kelhorî jî bi pêş ketiye, her wiha zaravayên kurmancî, lekî, lorî, hewramî û bextiyarî jî bi pêş ketin. Lê tevî ku hejmara kesên bi zaravayê soranî li hemberî zaravayê kelhorî diaxivin kêm e jî, lê zaravayê soranî bûye zimanê ragihandinê.
Başûrê Kurdistanê rewşa xwe ji ya parçeyên dîtir cudatir e, li wir herêmeke federal a Kurdan hatiye avakirin û perwerde bi zimanê dayikê ye. Rojnamevan Meryem Elî têkildarî mijarê ev nirxand kir: Ji sala avabûna Hikumeta Federal a Herêma Kurdistanê heya niha perwerde bi tîpên aramî li Başûr tê dayîn. Heya niha ne di çapemeniya Başûrê Kurdistanê ya nivîskî, bîserî (bihîzbarî) û dîtbarî de ne jî di sîstema perwerdeyê de cihekî pêwîst ji bo pêşxistina van zaravayan nehatiye dayîn. Hewramî û kelhorî bi rêya ragihandina azad (Stêrk TV, Aryen TV) xwe didin jiyandin.
Meryem Elî bi bîr dixe ku zimanê sereke yê ragihandina Başûrê Kurdistanê kurdî ye û piranî bi soranî û kurmancî ye û wiha pê de diçe:Kurmancî hem bi devoka behdînî tê dayîn, hem jî kurmanciya parçeyên din ên Kurdistanê li gorî xwe şekleke nû danê û bi kar tînin. Her wiha di weşanên nivîskî de erebî û îngilîzî jî pir tên bikaranîn. Hinek zimanên din ên biyanî jî tên bikaranîn, lê ne bi qasî tirkî, erebî û îngilîzî.
=KTML_Bold='PERWERDE BI KURDÎ YE LÊ SADEBÛN DI ZIMANÊ RAGIHANDINA BAŞÛR DE ÇÊNEBÛYE'=KTML_End=
Meryem destnîşan dike ku li Başûrê Kurdistanê ku demeke dirêj di bin dagirkeriya rejîma Baasê de maye û ji ber bandora îslamiyetê, hîn jî bandora zimanê erebî li ser heye, hin jî gelek peyv, têgîn, navên mehan, roj û hwd ên erebî di nava soranî û devoka behdînî ya li Dihokê tê bikaranîn de heye û got: Her çend perwerde bi zimanê zikmakî jî be, hîn ev sadebûn di zimanê ragihandina Başûr de çênebûye û zimanekî standart ê ku her kes qebûl bike, rûneniştiye.
Rêşad Sorgul bi bîr dixe ku di qada çapemenî û ragihandina kurdî de gelek gavên girîng hatine avêtin û wiha didomîne: Bêguman hin pirsgirêk hene. Hemin ev pirsgirêk hebûna wan asayî ye. Lê di heman demê de divê mirov ji bo jiholêrakirina wan jî bixebite. Mînak zimanê ragihandinê di nava xwe de ne li hev e.
=KTML_Bold=‘PIRSGIRÊK ASAYÎ NE Û DIKARIN WERIN ÇARESERKIRIN’=KTML_End=
Têkildarî pirsa me ya ‘gelo çima heta niha zimanê kurdî nebûye zimanê sereke yê çapemeniya kurdî?’ nivîskar û rojnamevan Sorgul vê nirxandinê dike: Bi ya min zimanê kurdî (kurmancî) bûye zimanê ragihandin û çapemeniyê. Wekî min got, pirsgirêkên xwe hene û ev pirsgirêk jî asayî ne. Di demên destpêkê de me jî bi wergerê dest pê kir û niha jî em bi xwe bi zimanê xwe yekser nûçeyan û dosyeyan çêdikin. Pirsgirêk ew e ku nûçekar zimanê xwe baş nizanin û bihêlin ji heq zimanê nûçeyan bê. Ji bilî zanebûna ziman jî têgihîştina li ziman bi pirsgirêk e. Dema we xwe di warê têgihîştin û serwextiyê de baş perwerde nekiribe wê ev yek xwe di nêzîkbûna we ya ziman de jî nîşan bide.
Têkildarî çareseriya pirsgirêkên heyî Elî Arslan jî wiha dibêje: “Em gelek caran zimanê çapemeniyê rexne dikin lê nabe ku em hewl û keda tê dayîn jî paşguh bikin. Helbet pirsgirêk hene û dê hebin jî, lê heke em baştir xwe bidinê, em ê di demeke kurt de van pirsgirêkan jî derbas bikin. Ji ber ku çapemeniya kurdî di gelek qonaxên sext re derbas bûye û bi zehmeteke zêde û di nav bêderfetiyeke mezin de xwe gihandiye van rojan. Her cara ku hêzên mêtinger xwestiye tepeser bikin, ji xwe re derfet afirandine û lîteratureke berfireh ji me re kiriye mîrate.”
=KTML_Bold='DIVÊ ZIMANÊ KURDÎ BIBE ZIMANÊ YEKEMÎN Ê ÇAPEMENIYÊ'=KTML_End=
Di dawiya nirxandina xwe de Rêşad Sorgul wiha îşaret bi çareserkirina vê pirsgirêkê dike: Divê her kes zimanê xwe baş hîn bibe. Divê zimanê kurdî bibe zimanê yekemîn ê endamên ragihandinê. Divê di beraqilî û mentiqê kurdî de nêzî mijaran bibe. Divê endamên çapemenî û ragihandina kurdî, çi kevn û çi nû, divê giş di warê ziman û ragihandinê de perwerde bibin.[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 1,861 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | Kurmancî | https://hawarnews.com/ - 16-05-2023
Gotarên Girêdayî: 84
1. Dîrok & bûyer 04-06-2020
13. Kurtelêkolîn Roja Zimanê Zikmakî û Kurd
14. Kurtelêkolîn Kurd û ziman!
15. Kurtelêkolîn Netew û Ziman!
18. Kurtelêkolîn Zimanê Kurdî Tune Dibe!
21. Kurtelêkolîn Axîna Zimanê Kurdî
22. Kurtelêkolîn Axîna Zimanê li ber mirinê
24. Kurtelêkolîn ZİMAN Û CİVAT
25. Kurtelêkolîn Zimanê çapemeniya Kurdî
34. Kurtelêkolîn ZIMAN, ÇAND Û ERDNÎGARÎ
39. Kurtelêkolîn Em bi zimanê xwe kurd in
41. Kurtelêkolîn Nivîsa Kurdî
46. Kurtelêkolîn Êşa bi strî ziman û yekitî
47. Kurtelêkolîn ZIMANÊ KURDÎ û EM
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 04-06-2020 (4 Sal)
Cureya belgeyê: Zimanî yekem
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Gotar & Hevpeyvîn
Kategorîya Naverokê: Ziman zanî
Kategorîya Naverokê: Medya, Ragîhandin
Welat- Herêm: Kurdistan
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 91%
91%
Ev babet ji aliyê: ( Aras Hiso ) li: 16-05-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Emîr Siracedîn ) ve li ser 16-05-2023 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( Emîr Siracedîn ) ve li ser 16-05-2023 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 1,861 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Narin Gûran
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Erdal Kaya
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Mîna Acer
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem

Rast
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
13-09-2024
Sara Kamela
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Jiyaname
Mîna Acer
20-09-2024
Sara Kamela
Mîna Acer
Cih
Koço
20-09-2024
Aras Hiso
Koço
Wêne û şirove
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
21-09-2024
Aras Hiso
Li bajarê Rihayê dikaneke hirî - sala 1800
Kurtelêkolîn
Kurtedîroka zimanê kurdî
22-09-2024
Evîn Teyfûr
Kurtedîroka zimanê kurdî
Babetên nû
Jiyaname
Sedam Salim Beşar
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Malik Hacî Mirad
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Salih Ilyas Salih
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şeyma Hemze
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şîlan Elî Refo Mukrî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Girzirk
02-10-2024
Aras Hiso
Jiyaname
Şerîvan Xelef Elî
02-10-2024
Aras Hiso
Cih
Xanesor
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Bork
01-10-2024
Aras Hiso
Cih
Zorava
22-09-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  538,558
Wêne
  110,148
Pirtûk PDF
  20,279
Faylên peywendîdar
  104,037
Video
  1,545
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
306,387
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
89,953
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,024
عربي - Arabic 
30,707
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
18,235
فارسی - Farsi 
9,815
English - English 
7,580
Türkçe - Turkish 
3,669
Deutsch - German 
1,697
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,140
Français - French 
348
Nederlands - Dutch 
130
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Español - Spanish 
55
Polski - Polish 
55
Հայերեն - Armenian 
52
Italiano - Italian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
6
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,987
Pend û gotin 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,212
Şehîdan 
4,247
Enfalkirî 
3,402
Pirtûkxane 
2,751
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,264
Cih 
1,158
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
324
PDF 
31,378
MP4 
2,535
IMG 
201,503
∑   Hemû bi hev re 
235,740
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
Têketina felsefeyê 2
Kurtelêkolîn
Estetîka bedewiya jin
Pirtûkxane
Dîwana Şêx Muşerrefê Xinûkî
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Pirtûkxane
Morfolojiya kurdî ya hemdem
Jiyaname
Narin Gûran
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Pirtûkxane
Li kurdistanê tekoşîna azadiya jinê û Mesadet Bedirxan
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Cihên arkeolojîk
Temteman
Jiyaname
Erdal Kaya
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Jiyaname
HURŞÎT BARAN MENDEŞ
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Kurtelêkolîn
Rexneyên pîskolojî li Ser Çîrokên Zarokan -beşa 2yem
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Jiyaname
Mîna Acer
Kurtelêkolîn
Dîroka Dewleta Tirk ya qirker li dijî Vîna Jin û Civakê ye
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Şermîn Cemîloxlu
Jiyaname
Resul Geyik
Kurtelêkolîn
DANASÎNA NUSXEYÊN DESTXET ÊN BERHEMÊN FEQIYÊ TEYRAN ÊN KOLEKSÎYONA ALEXANDER JABA
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Kurtelêkolîn
Ew, ew Kes bû ku Dîrok li bendê bû
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Pirtûkxane
Dîroka civake kurd a hemdem

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 15.92
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 0.406 çirke!