نامۍ: ئەحمەد
نازنام: میرزا ئەحمەدی ڕمال
ڕۊ پېڎابېیەی: 1784ز.
ڕۊ مەرڎەی: 1865ز.
یاگۊ پېڎابېیەی: #پاوە#
یاگۊ مەرڎەی: #پاوە#
$ژیۋاینامە$
میرزا ئەحمەڎی پاوەی، ئەشناسیا بە میرزا ئەحمەڎی ڕمال، ساڵەو (1784ز.) دلۍ خانەوادێ نامخاس و عال پەرۋەرڎەینە ئامان سەرو دنیێ. هەر ئەوەڵو عومریشۆ جە شارو پاوەی وزیانەنە چېرو وانای و قۆناغەکانو فېربېیەیش بە سەرکۆتەیی بڕیېنۍ، دماتەر ئامېتە بېیەن بە دنیاو شېعر و ئەدەب و فەرهەنگی. نامۍ میرزای هەتا ئیسەیچ بە زیڼەیی مەنېنۆ، پېسە ماچان: میرزا پیێوە سیاوڵەو باڵا کوڵ بېیەن. میرزا شاعېرێ تەمام دانا و زانا بېیەن، شېعرە فارسییەکېش شاهېڎۍ چەنەئامای میرزاینۍ و کەم کەس هەن نامۍ و شۊرەتو میرزایش نەژنیەبۊ جە پاوە و دۆروبەرو پاوەی و تەمامو ناوچەکانو هۆرامانینە. ماچان میرزا شېعرېش بە هۆرامی و فارسی متېنېرە، بەڵام حەیف، شېعرە هۆرامییەکېش گمۍ بیېنۍ و تەنیا چن شېعرێ فارسیېش دلۍ گەنجینەو ئەدەبېیاتو ئێرانینە پارېزیێنۍ. میرزا ساڵەو (1865ز.) کۊچی دمایینش کەرڎەن و غەریبینە بە خاکیشان ئەسپاران.
چن نموونێ جە شېعرە فارسیەکاش:
دعوی عشق:
اختیار هر کە در دست دل است
هر زمان پایش بە جایی در گل است
ناصحا منعم مکن کین پیر ڕا
توبە از عشق جوانان مشکل است
هر کە منعم می کند از عاشقی
صورتی بیند ز معنی غافل است
کاش افُتد از ڕخ لیلی نقاب
تا شود ڕوشن کە مجنون عاقل است
آتش از شمع جهانسوز ڕُخش
در پر پروانەی هر محفل است
دارد آهنگ سر کویش مگر ؟
جان کە در ڕفتن چنین مستعجل است
ای برادر در طریق دوستی
ترک هستی شرط اول منزل است
موج لطفی بر کنار آرد مگر
کشتی ما ڕا کە دور از ساحل است
می تپم از ناوکش در خاک و خون
باز چشمم در قفای قاتل است
شرمم آید زین مسلمانی کە من
نامسلمان کوردکی ڕا مایل است
تا نشویی دفتر دانش بە می
دعوی عشق تو (مجرم) باطل است
قامت است این یا قیامت:
عارض است این لالە است این یا گل است و یاسمین
یا ڕیاض جنت است این ، یا بهار دلنشین
جبهە است این یا بېیاض صبح دولت یا شفق
ابرو است این یا هلال است ، یا کمال در کمین
گیسو است این اژدر است این یا کمان دست بست
یا عصای پور عمران واضح سحر مبین
مژە است این ناوک است ، یا خنجر خارا شکاف
یا کە تیر بر بلا و ، یا خدنگ سهمگین
عقرب است این افعی است این یا ڕستەی دام بلا
طرە است این زلف ، این یا حلقە زنار است
بی هُش است این من کُش است این مست می یا مست خواب
یا سیاە نسیم مست و یا کە چشم دور بین
عین عدل و عین داد و عین ظلم و عین زور
جای نیش و جای نوش و جای مهر و جای کین
این چە ساغر این چە کافر ، این چە ظالم این چە جور
این چە ڕاە و این چە ڕسم و این چە کیش و این چە دین
دانە است این فلفل است این یا کە خال خوش نشان
هندوست این زندگی است این یا کە خیل خوش نشین
معجزە است این باد این یا چشمە آب حیات
یا دم عیسی است این یا نفحە ڕوح الامین
درج در کان گهر یا حلقە داروی دل
یا مفرح یا جوارش یا همان است و هم این
این چە معجز این چە تاثیر این چە خلقت این چە صنع ؟
صانع است این خالق است این یا الە العالمین
قامت است این یا قیامت یا قضای آسمان
این نە بالا این نە پایین آفت جیب زمین
(مجرما) صفش اگر غلط باشد غلط
این چە تشبیە این چە نسبت این نە آنست و نە این
این ز نور و آن ز ڕوح و این ز جان و جان ز وی
نیست نار و نیست باد و نیست آب و نیست تین .
مطلع خورشید:
ترا کە مطلع خورشید ، درگە جان است
چە غم ز محنت شبهای تار هجران است
بە ظلمت است نهان چشم حیات و ترا
عیان ز چشم خورشید ، آب حیوان است
تویی کە وصل تو ڕاحت ڕوحست
تویی کە شام فراق تو ڕخصت جان است
اگر تو حور ملک نیستی پریزادی
کە این لطافتی خوبی نە حد انسان است
هر آنکە محنت هجر تو دیدە می داند
کە صبر من از وصالت خلاق امکان است
بە هیچ جمع نگیرد قرار هر کە دلش
ز یاد طرە طرار تو پریشان است
اسیر دام ترا کی هوای پرواز است ؟
مریض درد ترا کی امید درمان است ؟
مرا قوّت پرواز نیست در پر و بال
چە زوق از اینکە جهان سربەسر گلسان است
اگر بە لطف نوازی و گە بە فتنە کشی
بما کە مهر تو ورزیم هر دو یکسان است
نصیحت من بی دل کنند و پندارند
کە دل ز مهر نکویان گرفتن آسان است
میان دیدە بینا و صورت زیبا
لطیف هاست کە بر شیخ شهر پنهان است
از آن زمان کە (مصور) کمان حسن تو دید
بە هر کە غیر تو سر دادە دل پشیمان است
برای مقدم تو والی کە گر سر خواهی
مخالفت نکنم آن کە فرمان است
جهان مجد و معالی و جاە خسرو خان
کە آستان جلالش بلند کیوان است.
ملک دلبری:
ای کە داری سنبل و نرگس و برگ یاسمن
سنبل تو دلربا و نرگس تو ڕاهزن
سرو می خواندم قدت ڕا سرو گر بودی ڕوان
غنچە می گفتم لبت ڕا غنچە کی گفتی سخن؟
تا دیم زلف تو سنبل ندیدم دلربا
تا ندیدم چشم تو نرگش ندیدم ڕاهزەن
آمدە سیما و بالایت بە ملک دلبری
آن فروغ مهر ماە و این بلای مرد و زن
مامگت گوی قمر پروردە در دامن نە طفل
دایە ات گویی شکر پالودە بر لب نی لبن
هر کجا وصلت تعالی الڵلە نشاط اندر نشاط
هر کجا هجرت معاذ الڵلە محن اندر محن.
کام دل:
سرت گردم یکی لحظە خرامی کن بە کام دل
مگر یەکدم شود حاصل بە کام دل مرام دل
چون بە دار الملک عشقت تاجداری برنخواست
زهی تالع زند سکە در این دولت بە نام دل
در آن خلوت همە عالم بود بیگانە و بالە
نمی یابم یکی محرم برد آنجا پیام دل
در این وادی کشی ما ڕا بە هر کجایی کە می خواهی
بود جانا بە دست تو زمام من زمام دل
بود نقدی بە کف دل ڕا ، یکی جان باشد و بس
نثار آرد بە پای تو حلال تو حرام دل
بکش پای از این منزل ڕسی آخر بە کام خود؟
منت چاکر منت بندە غلام دل غلام دل
عجب مرغت بە دام آن مکن ڕنجە ورا صیاد
چە می دانی کجا گردد مقام دل کنام دل
همچو برگ بید لرزم زین ڕە دشوار سخت
تا چە باشد دوستان انجام دل فرجام دل
بېیا (مجرم) از این ظلمت مگر ڕوزت شود ڕوشن
مکن نالە گە و بی گە بە صبح دل بە شام دل.
ئەسعەد ڕەشید.[1]