Ahmet Kaya (28-oktyabr 1957-yil, Malatya — 16-noyabr 2000-yil, Parij) — turk musiqachisi, 1980- va 1990- yillardagi albomlari va konsertlari bilan tanilgan.
=KTML_Bold=Hayoti=KTML_End=
Ahmet Kaya 1957-yilda Malatyada tugʻilgan. Uning otasi Adıyamanlik kurdlardan. Onasi Malatyalik Stympinardan turk. Ahmet Kaya oilada beshinchi farzandi edi. Uning otasi Sümerbank toʻquv fabrikasida ishchi edi. U Malatyadagi boshlangʻich maktabda oʻqidi. Olti yoshida esa otasi sovgʻa qilgan bagʻlama bilan musiqa bilan tanishdi. U maktabdan qolgan vaqtlarida plastinalar va kassetalar sotadigan doʻkonda ishlay boshladi. Oilasining moliyaviy qiyinchiliklari tufayli ular 1972- yilda Istanbul Kocamustafapashaga koʻchib ketishdi va maktabni tark etishga majbur boʻldi. U turli ish joylarida savdogar va shogird bo‘lib ishlagan. Bu davrda u kichik aholi punktidan katta shaharga ko‘chib o‘tish va unga ko‘nikish kabi qiyinchiliklarni boshidan kechirdi.
Onlarla konuşmuyordum; çünkü onlarla konuşamıyordum. Giyimleri başkaydı, konuşmaları başkaydı. Onlar gibi konuşmaya çalışıyordum. Mesela terziye gidip onlar gibi pantolon diktirmeye filan başlamıştım. Terzinin yaptırdığı pantolonların üzerime uymadığını görüyordum. Onlara yakışıyordu bana yakışmıyordu. Bir kız vardı bizim okulda; herkesin bir ilk aşkı vardır, çocukluk aşkı. Bir gün gittim dedim ki Biraz seninle konuşak beş dakika, yani kaçıyorsun hep iki tane laf edek. Bana dedi ki Rica ederim dedi. Öyle bir ağrıma gitti ki yav dedim Ben de sana rica ederim. Ben o zaman rica ederim'in anlamını bilmiyordum yani onu bir küfür gibi zannettim biliyor musunuz.
Oʻn olti yoshida u plakatlarni noqonuniy chop etgani uchun qamalgan. Keyinchalik u bir necha doʻstlari bilan „Xalq birliklari“ uyushmasi faoliyatiga qoʻshildi. Bu mashg‘ulotlar davomida turli tadbirlarda bog‘lama chalishni davom ettirdi. Bogʻozichi universitetida boʻlib oʻtgan tadbirda Ruhi Su bilan uchrashish imkoniga ega boʻldi va „ Maxsus Mahal“ nomli Ruhi Su xalq qoʻshigʻini kuyladi. 1978- yilda Gelibolu shahrida harbiy xizmatni oʻtagan, musiqa boʻyicha oʻqishini esa harbiy orkestrda davom ettirgan. Harbiy xizmatdan qaytgach, birinchi rafiqasi Eminega uylandi va ularning qizi Chigʻdem 1982-yilda tugʻildi. Biroq, bu nikoh uzoq davom etmadi. Keyinchalik u Yusuf Xayaloʻgʻlining singlisi Gulten Xayaloʻgʻliga uylandi. Bu nikohdan ikkinchi qizi Melis 1987-yilda tugʻilgan.
=KTML_Bold=Birinchi professional ish=KTML_End=
Ishsizlik tufayli iqtisodiy qiyinchiliklarga duch keldi. Bu orada xotini undan ajralib qoldi. Bu iqtisodiy muammolardan xalos bo‘lish umidida o‘z taʼbiri bilan aytganda tizimga qarshi harakat qilib, qamoqqa tushishga harakat qildi. Nihoyat, 1984-yilda uzoq kurashdan soʻng chiqargan „Aglama Bebeyim“ albomini chiqardi. Istanbul San teatrida kichik konsert berdi. Albom chiqarilgan yili esga olindi, ammo keyinchalik tsenzuradan oʻtkazildi. 1985-yilda u Change Studio bilan birinchi albomi kabi Holding on to Pain nomli ikkinchi albomi uchun shartnoma tuzdi. Studiyaning egasi oʻsha paytda Metris harbiy qamoqxonasida boʻlgan Selda Bagjonning ukasi Sezer Bagjon edi.[5] U qamoqxonada uchrashgan 12-sentabrdagi davlat to‘ntarishi qurboni bo‘lgan Gulten Xayalo‘g‘lu va Ahmet Kaya o‘rtasidagi uchrashuvda vositachilik qilgan. Albom chiqqandan keyin ular turmush qurishdi. Gulten Hayalogʻlu, qamoqda oʻlimga hukm qilingan Nevzat Chelikning Tong qoʻshigʻi sheʼrini Ahmet Kayaga yetkazdi. Shunday qilib, keng tanilgan albom 1985-yilda ishlab chiqarilgan va 1986-yilda chiqarilgan Shafak Turkusu edi. U bu albom ustida aranjirovkachi Oğuz Abadan bilan ishlagan va deyarli barcha kompozitsiyalarni oʻzi yaratgan. Xuddi shu yili u An Income albomini chiqardi.
=KTML_Bold=Yusuf Hayalogʻlu bilan tanishishi=KTML_End=
Gulten Xayalo‘g‘li bilan uchrashganida ukasi Yusuf Hayalog‘lu va sheʼrlari bilan tanishgan. Koʻpchilik soʻzlari Yusuf Xayaloʻgʻliga tegishli boʻlgan „Yorgun Demokrat“ albomi 1987-yilda chiqdi. 1988-yilda „I’m Bashdirim“ albomi chiqdi, uning faqat ikkita qoʻshigʻi Hayaogʻlu tomonidan yozilgan, qolgan soʻzlari esa taniqli shoirlarning sheʼrlari edi. Keyin, 1989-yilda „Recitaller-1“ kontsertlarining faqat baglama va vokaldan iborat toʻplami nashr etildi. Xuddi shu yili Usmon İşmenning aranjirovkasi bilan, aksariyati Hayaogʻlu tomonidan yozilgan „Optimser Bir Gul“ albomi chiqdi. 1990-yilda Recitaller-1 ning davomi boʻlgan Recitaller-2 albomi chiqdi. Oʻsha yilning oktyabr oyida u turli shoirlarning sheʼrlaridan iborat „Muhabbat devori“ nomli albomini chiqardi.
My Songs Mountains albomi 2 800 000 bandroll bilan rekord oʻrnatdi. Bu albomdagi „Tekin qo‘ng‘iroq“ qo‘shig‘ida tilga olingan Abin bir kuni „Meni quchoqlaysan, bolam“ degan so‘zlari tufayli tog‘dan qaytarib olib ketilgan, albomi musodara qilingan va unga berish taqiqlangan. konsert.
1990-yilda tatar Ramazon, 1992-yilda surgundagi tatar Ramazon musiqalarini yaratgan. 1994-yilda Gulten Kaya va Yusuf Hayalogʻlu tomonidan ishlab chiqarilgan va Kanal Dda efirga uzatilgan Ahmet Abi paromi dasturini yaratdi. Ushbu dastur atigi 13 hafta davom etdi. Nihat Akgünning ushbu dasturdagi ishtiroki va JetPA homiyligi katta tanqidga uchradi
=KTML_Bold=Musiqiy uslub=KTML_End=
Birinchi davr albomlarida u asosan baglamaga eʼtibor qaratgan. Ahmet Kayaning uslubi estrada, turk xalq musiqasi va arabesk toifalariga toʻliq kiritilmaganligi sababli, u original musiqa deb atala boshlandi. U oʻzining musiqiy uslubining inqilobiy arabesk yoki norozilik sifatida taʼrifiga qarshi chiqdi. Attila Ilhan, Can Yüjel, Nevzat Chelik, Hasan Huseyin Korkmazgil, Enver Goʻkçe, Ahmed Arif, Friend Zekai Oʻzger, Ahmet Erhan kabi taniqli shoirlarning sheʼrlari bilan birga soʻzlarini yozgan. U qo‘shiqlarida ko‘pincha ijtimoiy masalalarga to‘xtalib o‘tgan. Hammasi boʻlib, uning yigirma ikkita albomida faqat bitta kurd qoʻshigʻi (Karvan) va kurd tilida bitta ochilish mavjud.[manba kerak]
Bogʻozichi universitetida Ruhi Su bilan uchrashib, Mahsus Mahal qoʻshigʻini ijro etganida, Ruhi Su, baglamaning ot kabi bu tarzda chalinmasligini aytdi. Yillar oʻtib, kontsertda bogʻlama chalarkan, Ahmet Kaya bu voqeaga hazil bilan ishora qilib, „Bagʻlama mana shunday chalinadi“, deydi.
=KTML_Bold=Ayblovlar=KTML_End=
U 1999-yil 10-fevralda Jurnallar Jurnalistlari Uyushmasi Princess Hotel kongress zalida boʻlib oʻtgan taqdirlash marosimida yilning eng yaxshi rassomi mukofotini oldi va oʻzining taqdirlash nutqida: Men Inson huquqlari assotsiatsiyasiga, shanbalik onalarga, barcha matbuot xodimlariga minnatdorchilik bildiraman. ishchilar va butun turk xalqi bu mukofot uchun rahmat. Menda ham izoh bor: hozir tayyorlanayotgan va yaqin kunlarda chiqadigan albomimda kurdcha qo‘shiq kuylayman va shu qo‘shiqqa klip suratga olaman. Men oramizda bu klipni ko‘rsatishga jur’at etgan teleo‘yinchilar borligini bilaman, agar bo‘lmasa Turkiya xalqi bilan qanday hisob-kitob qilishlarini bilaman. dedi. Uning so‘zlariga mehmonlarning baʼzilari munosabat bildirishdi va so‘kinishdi va turli narsalarni otishdi.Kaya MGD xodimlari tomonidan noodatiy sharoitlarda kongress zalidan olib chiqildi
Ushbu voqeadan soʻng darhol Ahmet Kayaning 1993-yilda Berlindagi Kurd Ishbilarmonlar Uyushmasi tomonidan uyushtirilgan kechada bergan kontsertining fotosuratlari Hurriyat gazetasida chop etildi va U boʻlginchi PKK terror tashkilotiga yordam berayotgan edi. Ixtiloflarni hisobga olgan holda nafrat va adovat uygʻotgani iddaosi bilan unga qarshi Istanbul Davlat xavfsizlik mahkamasida jami 10,5 yil ogʻir qamoq jazosi talab qilingan ikki alohida daʼvo ochildi. Ahmet Kaya 1999-yilda sudga bergan himoyasida, Hurriyat gazetasining 1999-yil 14-fevral sonida chop etilgan „Uyat senga, ko‘zim“ sarlavhali ayblovga asoslangan ayblov xulosasini aks ettirmaydi. faktlar. Yuqorida aytib o‘tganimdek, 1993-yilning kuzida men orkestrim bilan Yevropa gastrollarida qatnashganman, bu esimda sanʼatkor do‘stim Zuhal Oljay edi. Men bu do‘stlar bilan Yevropaning ko‘plab shaharlarida, jumladan Berlinda konsert berdim. Bu kontsertlar orasida Germaniyada 'Kurd Ishbilarmonlar Uyushmasi' degan tashkilot uyushtirgani iddao qilingan, faqat PKK qatnashgan konsertiga qatnashmadim. Bunday uyushma haqiqatda bor yoki yoʻqligini ham bilmayman. Gazetadagi maqola ustida olib borgan tadqiqotim davomida men 1994-yil boshida Berlinda „Savdogarlarning demokratik ittifoqi“ deb nomlangan tashkilot tomonidan tashkil etilgan kechada qatnashganimni aniqladim. Kechani tashkil etgan „Demokratik savdogarlar uyushmasi“ yuborgan maktubda aytilishicha, bu oqshomning hech qanday tashkilot yoki boshqa muassasaga aloqasi yoʻq. Esimda, bu tashkilot Berlindagi barcha xorijiy savdogarlar tomonidan tuzilgan professional tashkilotdir. Prokuraturaga bergan arizamda aytganimdek, navbatim kelguncha sahnani ko‘rish nasib etmadi. Sahnaga chiqqanimdan keyin suratdagi bannerni ko‘rgan bo‘lsam ham, qo‘limdan hech narsa kelmasdi. Agar kontsertni bekor qilsam, qo‘shiqlarimni tinglagani kelgan minglab tinglovchilarning haqli munosabatini olardim va o‘sha tungi muhitda o‘sha zaldan ham chiqolmasdim; lekin sahnadan payqaganimdek, zalning turli joylarida boshqa bannerlar osilgan; lekin yorugʻlik nurlari va yuqori yorugʻlik tufayli ularning mazmunini ham koʻrish nasib etmadi. Har doimgidek o‘z qo‘shiqlarimni kuylab, sahnani tark etdim. Shuncha sinchkovligimga qaramay, ushbu konsert davomida olinishi mumkin bo‘lgan surat yillar o‘tib, mutlaqo haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan yangilik bilan qo‘llangani meni xafa qildi. Bunday fotosuratning mavjudligi va shu paytgacha chop etilmagani har qanday jiddiy jurnalistik yondashuvga to‘g‘ri kelmaydi va bu xabarning haqiqatga to‘g‘ri kelmasligi va bu boshqa maqsadlardagi nashriyot yondashuvi ekanligini yaqqol ochib beradi. Men bu boradagi ixtiyoringizni Hurmatli sudingizga qoldiraman. U 1999-yil 16-iyunda Turkiyani tark etdi. Sud jarayonlari natijasida u o‘zi yo‘qligida jami 3 yil 9 oyga og‘ir qamoq jazosiga hukm qilindi.
Bundan tashqari, Ahmet Kaya Turkiya Respublikasi Konstitutsiyasiga zid ravishda konsertlari davomida qoʻshiqlarining soʻzlarini oʻzgartirganligi sababli unga qarshi koʻplab daʼvolar ochilgan.
=KTML_Bold=Oʻlimi=KTML_End=
2000-yil 16-noyabrda Alvido, mening ko‘zim albomini yozayotganda u Parijning Port de Versal tumanidagi uyida bir kechada yurak xurujidan vafot etdi. U Parijdagi Per Lachaise qabristonining 71-qismida 2000-yil 17-noyabrda 30 000 dan ortiq kishi ishtirok etgan marosimda dafn qilindi.
=KTML_Bold=Uning oʻlimidan keyin=KTML_End=
Har fursatda „Meni o‘lganimda emas, tirikligimda tushuning“ degan Ahmet Kaya ga qarshi linch kampaniyasi uyushtirildi.
2002-yilda 20 ta taniqli sanʼatkor Ahmet Kayaning qoʻshiqlarini kuylagan Tinglang Aziz Ülkem albomi chiqdi. Per Lachaise qabristonining 71-boʻlimida joylashgan uning qabri 2003-yilda qayta tashkil etilgan. Ogʻirligi 3,5 tonna boʻlgan qabrida qorbola naqshlari, asboblar, Kastamonu yozuv naqshlari, Istanbul silueti, qoʻshiq matni va byusti bor. U yana toʻrtta albom chiqardi , Kalsın Benim Davam va Mening Koʻzlarim Ming Yilda (2006-yil dekabr) .
2007-yil 4-sentyabrda Batman shahrida Turkiyada oʻz nomidan ochilgan yagona joy Ahmet Kaya jamoat uyi ochildi. 2009-yilda AK partiya hukumati tomonidan qabrini Parijdan Turkiyaga koʻchirish gʻoyalari ilgari surildi. Ahmet Kayaning qabri hali ham Parijdagi Per Lachaise qabristonida joylashgan.
2010-yilda, vafotining oʻn yilligi munosabati bilan, Umit Kivanch tomonidan tayyorlangan Mening uçurtmam simlarga yopishdi hujjatli filmi namoyish etildi.
2012-yil iyun oyida Ahmet Kaya maxsus mukofoti Jurnal Jurnalistlari Uyushmasi tomonidan berilishi eʼlon qilindi. Birinchi mukofotning Kayaning baglamachi Ümit Yilmazga berilishi aytildi.
2013-yilning 28-oktabr kuni „Musiqa“ sohasidagi mukofot 2013-yilgi Prezidentlik Madaniyat va Sanʼat Katta Mukofotlarida Ahmet Kayaga berildi.
2020-yil 1-sentabr kuni Izmirning Menemen tumanidagi Asarlik Irmak tumanida Butunjahon tinchlik kuni munosabati bilan uning xotirasiga bag‘ishlangan istirohat bog‘i ochildi.
=KTML_Bold=Kitoblar =KTML_End=
Ahmet Kaya tasvirlangan tarjimai holi kitobi — Yomgʻirli mamlakatning surgun mehmoni (Gam nashrlari)
Ferzende Kaya — Men muammodaman (Gam Publications)
=KTML_LIST_disc_LISTTYPE=Ferzende Kaya — Serê min Ketiye Belayê (kurd tilida), Weşanên Gam / Gam nashriyoti, Istanbul, 2003-yil may. ISBN 975-98900-1-1
Ahmet Kaya qoʻshiqlarining notalari va gitara akkordlari — Ahmet Kaya Notebook 1 (Gam nashrlari)
Ahmet Kaya qoʻshiqlarining notalari va gitara akkordlari — Ahmet Kaya Note Book 2 (Gam Yayınları) ISBN 975-98900-3-8
Ahmet Kaya qoʻshiqlarining notalari va gitara akkordlari — Ahmet Kaya Note Book 3 (Gam Yayınları)
Ahmet Kaya qoʻshiqlarining notalari va gitara akkordlari — Ahmet Kaya Note Book 4 (Gam Yayınları)
Ochiq yara ovozi — Ilkay Kara (Aloqa nashrlari)
[1]=KTMLLISTEND=