پسپۆڕێکی بواری خۆراکیی ڕووسیی هۆشدارییداوە لەوەی کە هەندێک کەس هەیە نابێت شووتی بخوات، بەوپێیەی لێکەوتەی نەرێنی لەسەر تەندرووستییان دەبێت.
ڤیکتۆریا ئیگۆرۆڤا خانمە پسپۆڕی بواری خۆراکیی ڕووسیی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ئاژانسی سپۆتنیک وتویەتی: بەگشتیی نابێت شەوانە شوتی بخورێت، هەروەک ئەو منداڵانەشی تەمەنیان لە ساڵێک کەمترە نابیت شوتیان پێبدرێت.

بەوتەی ئیگۆرۆڤا واباشترە ڕۆژانە لە 4 قاشە شوتی زیاتر نەخورێت، لەبەرئەوەی ڕەنگە ببێتە هۆی درووستکردنی گرفت لە کۆئەندامی هەرس و پڕۆسەی زیندەپاڵ، لەوبارەیەشەوە دەڵێت: بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەی شوتی ڕێژەیەکی زۆر لە شەکری لەخۆگرتووە، بۆیە باشترە ڕۆژانە لە 500 گرام زیاتر نەخورێت، واتە 3 بۆ 4 پارچە، لەبەرئەوەی گرفت لە کۆئەندامی هەرس و میتابۆلیزمدا درووستدەکات.
هەروەک ڕێنمایی نادرێت منداڵانی خوار یەک ساڵی شوتیان پێبدرێت، تاوەکو سێ ساڵیش بەئاگاییەوە پێیاندەدرێت، واتە ڕۆژانە لە 50 بۆ 80 گرام زیاتر نەبێت، جگە لەوەی باشترە شەوانەش شوتی نەخورێت، لەبەرئەوەی میزپێکەرە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، سوود و زیانەکانی شوتی دەکەوێتە سەر فاکتەرەکانی وەک پێگەیشتن، ئەو بڕەی دەخورێت، دۆخی گەشەکردنی و بوونی نیترات.
دەشڵێت: نابێت ئەوانەی بەدەست نەخۆشییەکانی کۆئەندامی هەرس، بەردی میز و نەخۆشیی شەکرەوە دەناڵێنن شوتی بخۆن یان دەبێت زۆر بەئاگاییەوە بیخۆن. [1]

ئەم پەندە واتا کەسی ژیر سەرەتا هەوڵی شتە گرنگەکان دەدات، بۆ نمونە کاتی خواردن ئەگەر نان پەیدابو ئەوا پێخۆر گرنگ نییە، شوتی هەبێ باشترە پێوەی بخورێت، بەڵام کەنەبوو نان و ئاو جیاوازیەکی ئەوتۆی نیە لەگەڵ نان و شوتی، مەرج ئەوەیە لە برسێتی خۆی دەربازبکات، بەڵام کەسەرەتا هەوڵی شوتی دراو نان نەبێ پێوەی بخورێت، کارێکی باش نییە. (زریان سەرچناری)

لە پەندەکانی شێخ محەمەدی خاڵ، مامۆستا بەکر کانی هەمزەیی کردویەتی بە هۆنراوە.[1]

بەروبومی کشتوکاڵی بەیەکەمین کارێکی مرۆڤەکان ئەژمارکراوە، بەتایبەتی لەکوردستان، کە لەسەر ئاستی جیهانی کاریگەری و ناوبانگی گەورەی هەبوە، بەڵام ڕەنگە ئێستا جۆرێک لەکاڵبونەوەی پێوە دیار بێت، بەهۆکاری بەره و چۆڵکردنی گوندنشینان و کۆچیان بۆ شارەکان.
دەشتی شارەزور بەیەکێک لەخاکە بەپیتەکان دێتە ئەژمار لەروی کشتوکاڵیەوە، بەڵام لەئێستادا له و بەروبومانە کە ئەویش (شوتی) بوە بۆ ئەمساڵ مایەی نیگەرانی جوتیارانی ناوچەکە بوە، کە زیانی زۆر بەر کێڵگەی ناوچەکە کەوتوه و به و هۆیەوە بۆ ئەمساڵ لە90% بەرهەمی (شوتی)دابەزیوە.
هەرێم حەسەن، کە پیشەی مامۆستایە، ئاماژە بەوە دەکات کە زۆرێک لە و بەروبومی کشتوکاڵەی ئێستا لەهەرێمدا هەیە بەرهەمی وڵاتانی دەرەوەیە ئەو وتی ئەوەی دەبینرێت لەبازاڕو #دوکان#ی بەقاڵەکاندا، بەزۆری بەرهەمی بیانیە، بەتایبەت لەوەرزی زستاندا بازاڕەکانمان پڕە لەبەرهەمی وڵاتانی چوار دەور زۆرجار تەنها بەقاڵەکان، خەڵکی وڵاتی خۆمانە.
جەزا محەمەد، کە دانیشتوی شارۆچکەی شارەزوره و ماوەی چەند ساڵێکە پیشەی جوتیاریە لەگوندی (قەڵبەزە)، لەبارەی بەروبومی شوتی ئەمساڵ لەناوچەکەیاندا وتی گەلێک ساڵ ئەو خەرجیەی دەیکەین لەکێڵگەکاندا زۆر زیاتر دەبێت له و بەروبومەی دەستمان دەکەوێتەوە.
عەبدولکەریم عارف، بەڕێوەبەری کشتوکاڵی شارەزور پشتڕاستی وتەی جوتیارەکان دەکاتەوە، لەگەڵ ئەوەدایە کە ئەمساڵی بەرهەمی (شوتی) بەرێژەیەکی زۆر دابەزیوه و لەلێدوانێکی تایبەت بۆ ئاوێنە ڕایگەیاند بەروبومەکانی سەوزە کە بەئاوی بیر و چەم و ڕوبارەکان دێتە بەرهەم لەدەڤەری قەزای شارەزورو گوندەکانی دەوروبەردا، 14 هەزار دۆنم له و زەویەمان هەیە، کە بەرهەمەکانی وەرزی هاوینەی تێدا دەچێنرێت، (شوتی) یەکێک له و بەرهەمە سەوزەواتانە کە لەم وەرزەدا لەسنورەکەماندا لەنزیکەی 2000 دۆنم زەویدا دەچێنرێت، هەمو ساڵێک بەرهەمی باش هەبوە حکومەت پاڵپشتی بازاڕی کردنی جوتیارانی کردوە.
جەزا محەمەدی جوتیار ئاماژەی بەوەش کرد ئەمساڵ نزیکەی هەشت دۆنم زەوی بەبرادەرێکیداوە بەشەریکی کە کردویەتی بەشوتی، بەڵام بڕواتان هەبێت پارەی ماندوبونی کرێی جوتکردنی زەویەکەی دەرنەهێناوەتەوە.
هۆکاری خراپبونی بەرهەمی شوتی لەمساڵد بەبڕوای جەزا بۆ دو هۆکار دەگەڕێنێتەوە و دەڵێت یەکەم هۆکار بۆ خراپی ئەو دەرمانە دەگەڕێتەوە کە وەشاندومانە بەسەر شوتیەکە کە ناوی (عەنکەبوتە)، لەلایەکی ترەوە وەک بەشێک لەجوتیارانی تر دەڵێت هۆکارەکەی بەرزبونەوەی پلەی گەرما بوە کە بۆتە هۆی خراپبونی بەرهەمی شوتی ئەمساڵ.
بەڕێوەبەری کشتوکاڵی شارەزور جەختی لەوە کردەوە کە جوتیارەکان سەردانیان کردون و ئاگاداریانکردونەتەوە لەخراپی و کەمی بەرهەمەکه و هۆکارەکەی، دوای بەداوداچونمان بۆ دۆزینەوەی کێشەکه و دواتر ڕاپۆرتێکمان نارد بۆ برادەرانی #سلێمانی# و ئەوانیش تیمێکیان نارد بۆ ئەو مەبەستە، دواتر ئەوانیش بۆیان دەرکەوت کە بەرهەمی (شوتی) لەم ناوچەیەدا توشی نەخۆشی بوە کە (بزمار)ەی پێدەڵێن و نەخۆشیەکی باوە، لەلایەکی ترەوە نەخۆشیەکی تریان دۆزیوەتەوە کە شەقبونی (شوتی)ەکەیە، هۆکاری ئەمەشیان گەڕاندەوە بۆ ئەو (تۆ)وەی کە جوتیارەکان کڕیویانە و وەشاندویانە لەزەویەکانیانداو ئێستا ئەو بەرهەمە به و شێوە خراپبوە زیانی زۆریان پێگەیشتوە، هەروەها لەسنوری قەزای سەیدساقیش هەمان گرفت هەبوە، بەڵام لەسنوری قەزای #پێنجوێن# بەهۆکاری فێنکی ناوچەکە زیان بەر (شوتی) نەکەوتوە.
عەبدولکەریم عارف کە لەهەمان کاتدا ئەندازیاریی بواری بەروبومی کشتوکاڵیە، ئەوەشی خستەڕو بەرهەمی (شوتی) ئەمساڵ بەرێژەی لە 90% دابەزیوه و ئەو وتی خاوەن بەرهەم هەبوە، زەویەکەی بەرەڵا کردوە بەهۆکاری ئەوەی نەیتوانیوە سود لەبەرهەمەکەی وەربگرێت.
#24-08-2013#

زەردە زەرنیخ نییە
سپییە پەنیر نییە
سەوزە شوتی نییە
زەەرنیخ: ماددەیەکی کانزایی بریسکەدارە، زەردە زەرنیخ نییە، مەبەست لە ناوی گوڵی نێرگزە کە ڕەنگی زەردە و لەمەتەڵەکەدا بە ڕەنگی زەرنیخ بەراوردکراوە، سپییە پەنیر نییە، مەبەست لە پەڕەکانی گوڵی نێرگزە کە ڕەنگیان سپییە، سەوزە شوتی نییە، مەبەست لە ڕەنگی لاسکی نێرگزە. وەڵام (گوڵی نێرگز).[1]

ئەم وێنەیە لەلایەن (Kismet Kitabevi) لەساڵی 2013 فرۆشراوە بە مۆزەخانەی بەریتانی (The British Museum) لە لەندەن، هەروەها لەهەمان مۆزەخانە پارێزراوە.
وێنەکەش لەلایەن فۆتۆگرافەر (Kemal Acet) چرکراوە لەساڵەکانی 1990 لەکاتی ڤیستڤاڵی شوتیدا لە شاری #ئامەد# لە باکووری کوردسان.
شاری ئامەد خاوەنی بە ناوبانگترین شوتی جیهانە لە ڕووی قەبارە و تام و چێژدا یەکەمی بێ ڕکەبەرە.
قەبارەی وێنەکە:
بەرزی: 17,30 سانتیمەترە
پانی: 11,40 سانتیمەترە
تێبینی: لەزمانی کوردیدا جگە لەشوتی ئەم ناوانەشی هەیە (شفتی، جەبەژ، ژەبەش، هەنی، شمتن، شمتی، زەبەش، شامی)[1]

دواڕۆژ، ڕاپۆرتی ڕێبین حەسەن
بەهۆی هەڵکەوتەی جوگرافی و گونجاوی کەشوهەوا و بەپیتی خاکەکەی شارۆچکەی #پێنجوێن#، بە بەرهەمهێنانی تەماتە، شوتی و چەندین جۆری دیکەی سەوزە بەناوبانگە و جووتیارانیش جەخت لەوەدەکەنەوە، ساڵانە دەتوانن بەشی پێداویستی ناوخۆیی شوتی دابین بکەن، بەڵام بەهۆی هێنانی بەرهەمی دەرەکییەوە بەرهەمەکانیان ساغ نابێتەوە و قائیمقامی قەزاکەش ئاشکرایدەکات، نووسراوێکیان بۆ قەدەغەکردنی هاوردەی دەرەکی بۆ لایەنە پەیوەدیدارەکانی حکومەتی هەرێم کردووە، بەڵام هیشتا وەڵامیان نەدراوەتەوە.
$بەرهەمی ناوخۆیی پارە ناکات !$
ئازاد کەریم، یەکێک لەجووتیارانی سنووری قەزای پێنجوێن، بەدواڕۆژی ڕاگەیاند: وەک جووتیاران بەردەوام بەدەست چەندین کێشەوە دەناڵێنین، بەتایبەت لەکاتی پێگەیشتنی بەرهەمەکانماندا، ئەوەش بەهۆی دانەنانی سنوورێک بۆ هاوردەکردنی بەروبومی دەرەکی لەرێگەی مەرزەکانەوە، کە وایکردووە بەرهەمی ناوخۆیی جووتیاران نەک هەر پارە ناکات، بەڵکو دەبێت پارەش بدەین تا لەکۆڵمان دەبێتەوە.
وتیشی ئەمساڵ زەوییەکی زۆرم کردووە بە شوتی و بڕی زیاتر لەیەک ملیۆن دینارم تیا خەرجکردووە، بەڵام دوای بەرهەمهێنانی فرۆشتومەتەوە بە 170 هەزار دینار.
$جووتیاران قەرزدارن$
ئاوات سوارە، یەکێکی ترە لەجووتیارانی پێنجوێن و ڕۆژانە بەرهەمی جوتیاران دەکڕێتەوە و بەره و عەلوەی #سلێمانی# دەبات، بۆ دواڕۆژ، ئاماژەی بەوەکرد: ڕۆژانە زۆر نیگەران دەبم بەرهەمێکی خۆماڵی زۆر جوان، کە جووتیاران بەڕەنجێکی زۆر بەرهەمییان هێناوە دەیهێنن بەنرخێکی زۆر کەم دەیفرۆشنەوە و هەندێک جاریش نرخەکە هێندە کەم بووە کاتێک بردومەتە عەلوە، جووتیاری خاوەن بەرهەم قەرزاریش بووە لەسەر کرێی گواستنەوەی بەرهەمەکەی.
روونیشیکردەوە،لەئێستادا شوتیەکی زۆری پێنجوێن پێگەیشتووە و نرخییان زۆر دادەبەزیوە، بۆیە چارەسەرکردنی ئەم گرفتە تەنها بەداخستنی مەرزی نێودەوڵەتی باشماخ نابێت بە ڕووی بەرهەمی دەرەکییدا، بەڵکو دەبێت لەهەموو مەرزە فەرمی و نافەرمییەکانی هەرێمەوە ئه و بڕیارە جێبەجێبکرێت.
$وەڵامی نووسراوێکی قائیمقامیەتی پێنجوێن نەدراوەتەوە$
لایخۆشیەوە، زانارەحمان، قائیمقانی قەزای پێنجوێن، بەدواڕۆژی ڕاگەیاند: لەسەرەتای ئەمساڵدا نووسراوێکی ڕەسمیمان کردووە بۆ پارێزگاری سلێمانی، بۆی لەوێشەوە بەرز بکرێتەوە بۆ وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاوی حکومەتی هەرێم، کە بەهیچ شێوەیەک بەرهەمی هاوردە لەوەرزی پێگەیشتنی بەرهەمی کشتوکاڵی ناوخۆیی هاوردەی هەرێمی کوردستان نەکرێت وەکو شوتی و خەیار و تەماتە، بەڵام تائێستا وەڵاممان نەدراوەتەوە و چاوێیی وەڵامین.
وتیشی بەڵام خۆشبەختانە ئەمساڵ ئه و باجەی خراوەتە سەر ئه و بەرهەمانەی کە لەمەرزی باشماخ هاوردە دەکرێن زۆر زیادیکردووە و ئەوەش بەبڕوای ئێمە هۆکارە بۆ ساغکردنەوەی بەرهەمی شوتی ناوخۆیی سنووری پێنجوێن و دەوروبەری.
$پارلەمانتارێک: شوتیەکی زۆری پێنجوێن لەناو چووە$
هاوکات عەبدولڕحمان عەلی، نوێنەری پێنجوێن لەپەرلەمانی کوردستان، بۆ دواڕۆژ، ڕایگەیاند: بەقسەکردن لەگەڵ جووتیاران و خاوەن عەلوەکان و لایەنە پەیوەندیدارەکانی ناوچەکە، ئەمساڵ نزیکەی 100 هەزار تەن شوتی و تەماتە و سەوزەواتمان وەک سنووری قەزای پێنجوێن و دەوروبەری دەبێت، بۆیە جێگەی خۆیەتی گرنگی زیاتر بەم ناوچەیە بدرێت.
روونیشیکردەوە، بەداخەوە یەکێک لەگرفتەکان ئەوەیە چەندە جووتیاران ماندوو دەبن و زەوی و ئاو هەوای گونجاومان هەیە، بەڵام نەبوونی بازاڕ بۆ ساغکردنەوەی بەرهەمی جووتیاران، وایکردووە کە بەرهەمێکی زۆری پێگەیشتوی شوتی پێنجوێن لەناوبچن و پارەی پێویست ناکەن.
$ئاماری سێ ساڵی شوتی پێنجوێن$
بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی کشتوکاڵی پێنجوێن، کە وێنەیەکی تایبەت دراوەتە دواڕۆژ، ساڵی 2016 زیاتر لە 30 هەزار تەن و ساڵی 2017 زیاتر لە 40 هەزار تەن شوتی لەسنووری قەزای پێنجوێن و هەردوو شارەدێی گەرمک و ناڵپارێز و گوندەکاندا بەرهەمهاتووە و ئەمساڵیش پێدەچێت ئه و ڕێژەیە بۆ زیاتر لە (60) هەزار تەن بەرزببێتەوە.
قەزای پێنجوێن، نزیکەی 96 کیلۆمەتر لەشاری سلێمانیەوە دوورە و دەکەوێتە باکوری ڕۆژهەڵاتی پارێزگای سلێمانی و ڕووبەڕی گشتی قەزاکە، بریتیە لە (1129) کیلۆمەتر چوار گۆشە و ساڵانە زیاتر لەنیوەی ئه و ڕووبەڕە دەکرێتە کشتوکاڵ.[1]
#27-08-2018#

شوتی مەترەقی، دام لە بەردی نەلەقی
مەترەق: کوتکی ئاسن (فەرهەنگی کانی) شوتی شەترەقی: مەبەستی لە کیسەڵە کە پشتی وەک شوتی کەوانەییە و وەک مەترەق ڕەقە، دام لە بەردی نەلەقی: واتە: گەر بەردی پیا بکێشی ناشکێ و نالەقێ چونکە پشتی کیسەڵ توند و تۆڵ و قایمە. وەڵام کیسەڵ.[1]

لەوبارەیەوە، #زانا ڕەحمان#، قائمیقامی قەزای #پێنجوێن#ن بەدوارۆژی ڕاگەیاند بۆ یەکەمجار و لەدوای نیگەرانی جوتیارانی سنووری قەزای پێنجوێن و دەوروبەری کە ساڵانی ڕابردوو لەکاتی پێگەیشتنی بەرهەمەکانیان سەریان هەڵدەدا، کێشەی ساغ نەبوونەوەیان هەبوو، بەڵام لەئێستادا بەرهەمێکی باشی سنوورەکەمان، ڕەوانەی چەند ناوچەیەکی ناوەڕاست و باشووری عیراق دەکرێت.
ناوبراو، وتیشی ئەو بەرهەمانەی کە ڕۆژانە بڕێکی باشمان بۆ شارەکانی (حللە و بەسڕە و نەجەف و کەربەلا و بەغدا) دەڕوات بەپلەی یەکەم لەئێستادا بریتین لە (شوتی و تەماتە) پاشان چەند بەرهەمێکی تر کە بەشێکیان لەکاتی پێگەیشتندان.
روونیشیکردەوە ساڵی پار یەکێک لەو کێشانەی کە هەمان بوو، بریتی بوو لەساغنەبوونەی بەرهەمی جووتیارانی پێنجوێن بەتایبەتی تەماتە لەبازاڕەکاندا، کە بەهۆیەوە جووتیاران خۆپیشاندانیان ئەنجامدا، بەڵام ئێستا ئەو بەرهەمانە دەچێت بەرەو ئەوێ، ئەمساڵ کێشەی بەبازاڕکردنمان نەماوەوە و عەرەبەکان کڕیارێکی باشی چەند بەرهەمێکی پێنجوێنن.
قائیمقامی پێنجوێن، ئەوەشی خستەڕوو، ئەوەی بۆ ئێمە گرنگە، ئەوەیە کە بەرهەمەکان بفرۆشرێن و کارئاسانیش بەهەموو شێوەیەک بۆ کڕیارەکان دەکەین تا دەستیان بگات بەجوتیارەکان.
هاوکات، بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی کشتوکاڵی پێنجوێن، کە وێنەیەکی دراوەتە دوارۆژ، ساڵانە زیاتر لە(2500) جووتیار لەقەزای پێنجوێن لەنێو زەوییە کشتوکاڵییەکانیان کاردەکەن و بەرهەماکانیشیان زۆرتر شوتی و تەماتەیە، ئەگەرچی جووتیاران لەسەر گیرفانی خۆیان ئەو کێڵگانەیان ئاوەدان کردۆتەوە.
هاوکات هەر بەپێی ئەو ئامارە، بەرهەمی ساڵانەی پێنجوێن، زیاتر لە (70) هەزار تۆن تەماتە و شوتیە و ئەمساڵیش لەگەڵ ئەوەی لەئێستادا بەرهەمێکی زۆری شوتی و بەشێکی تەماتەش لەچەند ناوچەیەکی سنوورەکەدا پێگەیشتووە، بەڵام پێشبینیدەکرێت کە لەو ڕێژەیە زیاتر بێت و بگاتە زیاتر لە(100) هەزار تۆن، ئەوەش بەهۆی گونجاوی کەشو هەوا و فێنکی و لەبارییەکەی بۆ کشتوکاڵ کردن.[1]
ماڵپەڕی دواڕۆژ: 09-08-2017

شوتی ڕزیو لە دوورەوە بۆنی دیارە.
شوتی: جۆرێک میوەی هاوینەیە، هەرچەندە بە گەرما پێدەگات، بەڵام دوای پێگەیشتن مانەوەی لە گەرمادا دەبێتە هۆی ڕزین و لەناوچوونی، مەبەست لەوەیە کە زۆر شتی خراپ و بێکەڵک لەسەرەتاوە دیارە، کە بەکەڵک نایەت، گەر مرۆڤ بەدەستی بهێنێت، دووبارە تووشی زیان دەبێت. [1]