=KTML_Bold=Kesên sed sal berê Lozan îmze kirin îro êrîş dikin=KTML_End=
Mehmet Alî Ertaş
Rojnamevan Semîra Hecî, geşedanên li Rojava, Hamas û îsraîlê nirxand û diyar kir ku hêzên sed sal berê Peymana Lozanê îmze kirin îro êrîşî Rojava dikin. Hecî ji bo pêngava azadiyê jî destnîşan kir ku kurd ji her demê bêtir bişans in û xwest vî şansê rast bi kar bînin
Di destpêka cotmehê de Hamasê êrîşî Îsraîlê kir. Bi vê êrîşê di navbera Hamas û Îsraîlê de şerekî giran rû da. Her roj mirov tên qetilkirin. Dîsa artêşa tirk bi salan e li dijî rojavayê Kurdistanê bi tang, top û balafiran êrîşan pêk tîne. Efrîn, Serêkaniyê, Ezaz, El-Bab û gelek beşên axa Rojava dagir kiriye. Balafirên bêmirov di êrîşan de nexweşxane, mizgeft û seyareyên sivîlan bombe dike. Têkildarî geşedanên li Rojava û di navbera Îsraîl û Hamasê de Rojnamevan Semîra Hecî ji rojnameya me re nirxandinên girîng kir.
Rojnamevan Semîra Hecî, anî ziman ku hêzên navdewletî ji bo karibin projeyên xwe yên li Rojhilata Navîn pêk bînin bi hemû hêza xwe xebat û planên xwe pêk tînin û wiha got: “Hem li ser rojavayê Kurdistanê û hem jî li ser Rojhilata Navîn ji bo planên xwe têdikoşin. Ew projeya mezin negihişt armanca xwe. Niha di navbera Ukrayna û Rûsya de şerek heye. Şer hêj bi encam nebûye. Hêzên navdewletî ji bo şer belav bibe xebatek pir berfireh kirin. Şer di navbera Rûsya û Ukrayna de ye. Hêzên navdewletî dixwestin şer belav bibe. Lê pêk nehat. Lê hewldanên wan didomin.”
Dixwazin Lozanê nû bikin
Semîra Hecî, destnîşan kir ku ew derbasî sedsaliya Peymana Lozanê dibin û wiha axivî: “Dixwazin Lozanek nû îmze bikin. Peymana Lozanê li ser parçekirina kurdan hat îmzekirin. Civîna nûner û pêşengên kurdan a di sedsaliya Peymana Lozanê de li Ewropayê pêk hat gelek girîng bû. Ji bo ku dîsa Lozan dubare nebe û kurd bi înkarê re rû bi rû nemînin kombûna kurdan gelek girîng bû.
Şoreşa Rojava yek ji destkeftiyên kurdan e. Hêzên navdewletî ku peymana Lozanê îmze kirin, ji bo destkeftiyên kurdan lawaz bikin bi hemû hêza xwe êrîşan dikin. Demek dirêj e ev êrîş li ser Rojava tên kirin. Dibe hin salan kêm, hin salan zêde bibe. Lê êrîş di aliyê leşkerî û siyasî de her berdewam in. Bi taybetî ev êrîşên dawî li dijî destkeftiyên binesaziyan bû. Xwestin xizmeta binesaziyê têk bibin. Di van êrîşên dawî de bi milyaran zerar dan binesaziyê.”
Rojnamevan Hecî da zanîn ku li dijî van êrîşan rêxistinên navdewletî bertek nîşan nedan û wiha axivî: “Bertekên pêş ketin jî pir lawaz bûn. Kesên sed sal berê Lozan îmze kirin, ev projeya wan negihişt aramanca xwe. Îro ev hêz êrîşî kurdan dikin. Divê em ne li bendê bin ku êrîşan rawestînin û mafên mirovan biparêzin. Jixwe kurd jî ne di bendewariyê de ne. Divê kesên demokrat û gel li dijî êrîşan bertekan bînin ziman. Xeta sêyemîn û yên modernîteya demokratîk diparêzin dê bi ser bikevin. ”
Jin û zarok tên kuştin
Rojnamevan Hecî bibîr xist ku bertekên li dijî Xezayê derdikevin jî pir lawaz in û wiha pêde çû: “Welatên êrîşên li dijî Xezayê şermezar dikin pir lawaz in. Eger deng û bertekên gel dernekeve holê, êrîş bi dawî nabin. Divê bendewarî derve zêde pêş nekeve. Ji bo Xezayê deng û bertekek heye. Lê ev deng û bertek nikare van êrîşan rawestîne. Hêzên navdewletî yên bertekên xwe tînin ziman jî ji bo xwe wekî dijberê êrîşan nîşan bidin tev digerin. Bertekên wan ne jidil in. Em dibînin ku bi hezaran jin û zarok tên kuştin. Li Xezayê herî zêde jin û zarok tên kuştin. Li Xezayê heta niha zêdeyî 2 hezar zarok û 2 hezar jin hatine kuştin.”
Nakokiya Hamas û Îsrailê
Semîra Hecî bal kişand ser têkiliyên di navbera Îsraîl û Hamasê de jî û wiha got: “Nakokiya heyî di navbera Hamas û Îsraîl de ye. Di Hamasê de zêde kuştî tune. Herî zêde zarok û gel tên kuştin. Bertekên li dijî şer ne jidil in. Ji bo cîran wan li sûkê bibîne bertekan nîşan didin. Bi şer xwe mezin dikin û şer geş dikin. Dixwazin tim şer bidome.”
Piştgiriya Amarîka û Îngîltereyê
Hecî der barê piştgiriya Îran, Tirkiye, Amarîka û Îngîltereyê ya ji bo Hamas û Îsraîlê jî nirxandin kir û wiha berdewam kir: “Hêzên Amarîka û Îngîltere bi fermî piştgiriya xwe ya ji bo Îsraîlê nîşan didin. Bi hêza leşkerî û bi hêza siyasî bi awayekî aşkera piştgiriya xwe nîşan dide. Binêrin dema êrîşî Îsraîlê kirin, Îngîltere jî û Amarîka jî rasterast çûn serdana Îsraîl û moral da gelê Îsraîlê. Avakirina Hamasê jî diyar e. Qatar piştgiriyê dide wê. Qadar, Îran, Erebistana Siûdî, Misir û Tirkiye jî aşkera piştgiriyê didin Hamasê. Li kêleka van hêzan Tirkiye û Hîzbûllah piştgiriyê didin Hamasê. Hêzên piştgiriyê didin Hamasê, dema êrîşên li ser Rojava pêş dikevin, ker û kor in. Lê dema êrîşî Xezayê tê kirin bertekên xwe tînin ziman. Hamas bi tena serê xwe nikare bi ser bikeve. Hêza wê jî û çek û cebilxaneya wê jî têrê nake.”
Dixwazin Îranê têxin nava şer
Hecî li ser siberoja şer jî rawestiya û ev agahî dan: “Li gorî çavdêriya min ev şer dê dirêj bike. Şer wê 1-2 salên din jî bidome. Şerê li Ukraynayê, Yemenê, Azarbeycanê û Lîbyayê, şerê li dijî kurdan û li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê didome. Her roj erîşî Başûr dikin. Xuya ye ku şerê di navbera Hamasê û Îsraîlê de demek dirêj bidome. Hêzên navdewletî dixwazin şer li vir jî belav bikin û armanca wan a sereke Îranê jî têxin nava şer. Şer dê bi dawî nebe. Di demên dawî de li dijî Hamas, Idlib û Şamê êrîş pêk tên. Ev nakokiyên nava wan kûrtir dike. Her nakokî nakokiyek din ava dike.”
Êrîşî destkeftiyên kurdan dikin
Hecî li ser durûtiya Tirkiyeyê ya li dijî Rojava û Xezayê ji rawestiya û wiha pêde çû: “Di dîroka tirkan de durûtiyek pir zêde heye. Li aliyekî êrîş dikin, li aliyê din li dijî Xeza û Hamasê bertekên xwe tînin ziman. Li seranserî Kurdistanê êrîşek dijwar pêk tînin. Ji Efrînê heta Şehbayê û seranserî hemû sînor bi SÎHA’yan êrîş dike. Armanc dikin ku bi van êrîşan hemû destkeftiyan ji destê kurdan bigirin. Li başûr jî li dijî Şengal û Mexmûrê bi heman armanc û rêbazê êrîş hene. Armanca li dijî Başûr û Rojava yek e. Dixwazin li her derê destkeftiyên kurdan tune bikin. Li aliyekî êrîşan dikin, li aliyê din li dijî êrîşên li ser Hamasê û Xezayê bertekên xwe tînin ziman. Ev durûtî li ber çavan hat dîtin.”
Şensê dîrokî ketiye destê kurdan
Hecî li dijî helwest, yekitî û sekna kurdan jî rawestiya û wiha domand: “Şanseke kurdan a dîrokî heye. Di nava vê aloziyê de hebûna xwe dide diyarkirin. Ev şensek gelekî dîrokî ye. Eger em vê şensê baş binirxînin em ê bi ser bikevin. Em baş nenirxînin dê zehmetiyan bijîn. Niha hamleyek dîrokî hatiye destpêkirin. Tevlêbûnek cîhanî heye. Hêzên demokrat û hêzên civakî dê bi ser bikeve. Wê serkeftin û qezencek pir mezin pêş bikeve. Ev pêngav pir di wextekî rast de pêk hat. Eger kurd bi aqil û rêxistin tev bigerin derfet û şensek pir mezin e. Eger kurd di nava yekitiyê de tev bigerin qezencek pir mezin li pêş wan e. Li vir tiştê herî girîng hevgirtin, hevgirtin û hevgirtin pir girîn e. Ev pêş bikeve dê hêzek pir xurt û mezin derkeve holê. Ev gav ter nake. Raste yekgirtinek heye. Lê pêwistî bi hevgirtinek di pratîkê de girîng e. Tenê hevgirtina ziman têr nake. Divê vê hevgirtinê texin pratikê. Ez bawer dikim ku ev dem dê ji bo kurdan bibe qezencek pir mezin.
Çiqas xebat ewqas serkeftin
Hecî li ser xebatên diplomasiya kurdan jî rawestiya û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Em çiqas kar bikin jî têr nake. Çiqas kar ewqas serkeftinê tîne. Karek û xebatek heye. Lê ev kar û xebat têr nake. Divê xebat bêtir be. Eger li 74 navendan hamleyek hatibe destpêkirin, ev nîşan dide ku xebatek baş a dîplomasiyê heye. Lê divê em xwe bi vê yekê têr nekin. Divê kar bêtir fireh û kûr bikin. Li vir pêşengiya jinan gelek girîng e. Ji ber ku jin di kare dîplomasiyê de serkeftî ye, jinan dikin hedef. Hem li Bakur û hem jî li Rojava jinan dikin hedef. Ji ber xeta azadiyê û xeta heqîqetê esas digire dibin hedef. Ev hedefgirtin ji tirsa fikra azadiyê ya jinan e.”
Hecî herî dawî destnîşan kir ku Tirkiye di êrîşên dawî yên li dijî Rojava de zirarek pir mezin da binesaziyên Rojava û wiha axivî: “Bi van êrîşan û vê zirardayînê xwestin çavên gel bitirsînin. Xwestin herêmê vala bikin. Lê xwedî derketinek pir mezin çêbû. Bi yek dengî gel derket kolanan û bertekên xwe anîn ziman. Ev bertek û yekdengiya gel bersiva herî xurt a li dijî êrîşên Tirkiyeyê bû. Gel bi vê helwesta yek dengî got; ‘Em birçî bimînin jî em dikarin ax bixwin. Lê em axa xwe û warê xwe terk nakin.”[1]