دیدار: د. کەوسەر جەبارە
وەرگێران: ڕەوان فوئاد عەبدی
د چارچۆڤەیێ چالاکیێن هەشتەمین فلمەڤیستیڤالا دهۆک یا نێڤدەولەتی، فلمێ (ئەردێن لەوتی Dirty lands) دهێتە بەخشین، دەرهێنەرێ فلمی ئالا هوشیار علائیە، ئەڤ فلمە ژ جۆرێ فلمێن ڕۆمانێ یێن درێژن، ل سالا 2021 بەرهەم هاتە و چیرۆکا فلمی چیرۆکەکا ڕاستەقینەییە، ماوەیێ فلمی 72 خۆلەکن، ئەڤ فلمە ل سەر ژیانا شەڕکەرەکی ب ناڤێ (هالۆ ڕەمشتی) یە، هەڤدەم دگەل ئێکەمین بەخشین و نمایشکرنا ڤی فلمی ل جیهانێ د چارچۆڤەیێ چالاکیێن فلمەڤیستڤالێ، مە ئەڤ دیدار دگەل قارەمانێ سەرەکی یێ چیرۆکا فلمی ساز کر کو وی ب خوە ڕۆلێ خوە د فلمی دا دگیڕا.
پ/ بەرێز ڕەمشتی، تو بخێر هاتی، ئەرێ تو دشێی ژ دەرڤەیی فلمی بۆ مە خوە بدی نیاسین، تو کی و کەنگی تو گەهشتی هێزێن پێشمەرگەیی؟
ب/ ناڤێ من هالۆ ڕەمشتی یە، ل سالا 1983 هاتیمە دنیایێ، د ناڤبەرا سالێن 2003 و 2004 گەهشتم ناڤ ڕێزێن هێزێن پێشمەرگەیی و د وی دەمی دا ئەز د ناڤ سەرکردایەتیا پارتیا ڕۆژهەلاتا کوردستانێ خودان پۆستەکی مەزن بووم، من و هەڤژینا خوە د شەڕێ دژی داعشێ دا پشکداری کر، د وان شەڕان دا ئەز هەشت جاران بریندار بووم، ژ ئەگەرێ دەلەمێتێن (TNT) من دەستێ خوە ژ دەست دا و ددانێن من شکەستن و گوهەکی من کەڕ بوو، نێزیکی 36% ژ لەشێ من هاتە سۆتن، ب دورستی ئەز بسپۆرێ نێڤدەولەتی یێ دەلەمێتانم، د گەلەک خۆلێن ڕاهێنانێ یێن نێڤەدەولەتی نێزیکی 20 خۆلان من پشکداری کریە هەمی ژی ل دۆر سەرەدەریا دگەل وان (TNT) داعشێ ل دەڤەرێ ل پشت خوە هێلایی.
ئەز ئاندازیارەکی نێڤدەولەتی مە و من باوەرنامە ژ گەلەک وەلاتان وەرگرتینە وەکی ئەلمانیا، ئەمریکا و بریتانیا و د گەلەک خۆلێن ڕاهێنانێ و ل ژێر چاڤدێریا بسپۆرێن سەربازی یێن ڤان وەلاتان دا هاتیمە مەشقدان. دوماهی جار ئەز بریندار بوویم پشتی 18 ڕۆژان جارەکا دی ئەز ڤەگەریام گۆرەپانا شەڕی و من شیا نێزیکی 20 تەنێن دەلەمێتان ژناڤببم. هەر وەسا من باوەرنامەیا ماجستێرا ڕۆمەتێ ژ زانکۆیا تکساس وەرگرتیە و میدالیا باشترین سەربازێن شەڕی ژ وەلاتێ سویدێ و میدالیا قارەمانیێ ژ پارتا دیموکراتا کوردستانێ وەرگرتیە، زێدەباری چەندین باوەرنامەیێن ڕێزگرتنێ ژ ئالیێن جیهانی ڤە، ئەڤ ژی ژبەر بەشداریکرنا من دشەڕێ دژی داعشێ دا، هەر وەسا من باوەرنامەیەکا دانپێدان و سوپاسیێ ژ وەلاتێ کەندا ژی وەرگرتیە.
پ / ئەم دێ چاوان ڤێ ژیانا تێکدا لەشکەری ب فلم و سینەمایێ ڤە گرێبدن و ئه و دووری ڤی بواری یە؟
ب / پشتی من کارێ پارتینیێ هێلایی من گەلەک زەحمەتی د ژیانێ دا دیت، هەر وەکو ئه و هەمی کار و قارەمانیێن من هاتن ژبیرکرن، ئەڤە نە ب تنێ سیناریۆیا سینەمایێ یە بەلکو ئەڤە چیرۆکەکا ڕاست و دورستە، چیرۆکا ژیانا منە، ڤێ چیرۆکێ ناڤێ من هەلگرت و ئەز ب ناسنامەیا خوە یا ڕاستەقینە و ناڤێ خوە یێ دورست بەشداریێ دکم، فلمێ (ئەردێن لەوتی) بەرهەمەکی نوویە و بۆ ئێکەمین جار دهێن بەخشین و من ب خوە ژی هێشتا نەدیتیە
س/ من فلم دیت و پێخۆش بووم من تو ب خوە ژی دیتی تەماشەی فلمی دکی، ب تایبەت ڕۆەشا تە دبت نە هاریکاربت تو بهێی ئامادە بی.
ب / من چ ئارێشە نینن، دبت گەلەک هزربکن ئەز ژبەر دەستێ خوە یێ بڕی نەشێم بەشداریکرنا گەلەک کاران بکم و ئەڤ چەندە دورست نینە، ئەز تیرهاڤێژ و مەلڤانەکی ڕەهوانم، من شارەزایا د گەلەک بۆران دا هەیە؛ ئەز دیزاینەرەکی بەهرەدارم لێ؛ من ڕەگەزنامەیا ئیراقی و بەلگیێن پێدڤی نینن لەورا ئەڤ دبت ئارێشە کو دەلیڤەیێن کار و دامەزراندنێ بۆ من پەیدا نەبن و ئەز بەرەڤ پلەیێن باشتر ڤە بچم، خوە دەربارەیی ڕەوشا من یا ئابۆری ژی ژ ئەگەرێ نەبوونا ڕەگەزنامەیا ئیراقی من نەشیا چ مفا و قەربۆکرنێ ژ ئەوا حکۆمەتا هەرێما کوردستانێ پێشکێش دکت وەرگرم ، ئەز بریندارێ شەڕێ داعشێ مە و ئەز کوردم ژ کوردستانا ئیرانێ مە و نوکە ئەز ژیانا خوە ب خوە دەرباز دکم بێ کو چ هاریکاری بۆ من بهێتەکرن.
پ / هزرا چێکرنا ڤی فلمی یا کێ بوو؟
ب / ئەز و دەرهێنەری فلمی (ئالا هوشیار) د هەمان ڕۆژێ دا ل شەڕی بریندار بوون، د وی دەمی دا ئه و وێنەگرەکی شەڕی بوو و ئەز د ناڤ ڕێزێن هێزێن پێشمەرگەیی دا بووم، من وی پێکڤە پشکداری د شەڕێن مەزن دا کرینە ژبەری ئەم بریندار بن، هەروەسا ئەم پێکڤە د ئێک نەخۆشخانەیێ ڤە هات چارەسەرکرن، ب ڤی ڕەنگی مە گەلەک پشکداری و بیرهاتن پێکڤە هەبوون، پاشی مە ئەڤ بیرهاتنە کرن سیناریۆ، (ئالا) ی نڤیسی و من هاریکاریا وی دکر و ڕوودانێن ژیانا خوە یا ڕۆژانە بۆ دگۆت، ڕاستە ئەز خودانێ ڤێ چیرۆکێ مە و ئەڤ سیناریۆ چیرۆکا ژیانا من ڤەدگۆهێزت، لێ ئەڤە چیرۆکا گەلەک پێشمەرگەیێن کوردستانا ئیرانێ یە یێن کو قەستا کوردستانا ئیراقێ کرین و پشکداری شەڕێ دژی داعشێ بووین، مە ئه و سینۆرێ د ناڤبەرا کوردان دا شکاندن و مە دانپێدان پێ نەکر و پشکداری شەڕی بووین، ئەم برایێن خوینێ نە و شەڕێ کوردستانا ئیراقێ شەڕێ مەیە ژی کا چاوا شەڕێ مە ژی شەڕێ وانا یە، لەورا مە پشکداری د شەڕێ دژی داعشێ دا کر ئه و داعشا جیهان هەمی ترساندی و دڤێت جیهان هەمی ڤێ ڕاستیێ بزانت، ئەم کورد ئێک مللەتن و چ سینۆرێن دەستکرد مە ژئێکڤە ناکن و ئەم دێ هەردەم برا و هەڤپشکێن شەڕی مینن.
ئەڤ فلمە ب ڕێیا چیرۆکا من پرسیارەکی پێشکێش دکت ئه و ژی، ئەز مرۆڤەک شەڕکەرەم لێ دەمێ شەڕ نەبن ئەز ئەرکێ خوە تێدا بجه بئینم ئەز چ بکم. دەلیڤەیا د ژیانێ دا چیە؟ کەس هاریکاریا بارێ ژیانێ ناکت و ئەڤ ئارێشە ب ڕاستی هەنە، لەورا ئەڤ فلمە ڕۆناهیێ ل سەر ڤی ئالیێ ددت و پەیامەکی بۆ یێن شۆلەژێ هەلدگرت کو دڤێت گوهێ بدن ڤێ چینا زەحمەتکێش پشتی کو گەلەک نەخۆشی د شەڕان دا دیتن و تووشی گەلەک تەنگاڤیان بووین.
بۆ نموونە من پەرتووکەک نڤیسی لێ ئه و ڕازی نەبوون بهێت چاپکرن ئەگەر هەمی داهاتیێ وێ بۆ جهێ وەشانێ نەبت, ب تنێ دێ ناڤێ من ل سەر پەرتووکێ بت بێ کو ئەز چ قازانجەکێ ژ وانا بکم و ئەڤە نە بەرئاقلە، دڤێت هەر کەس ژ مە بەرهەمێ ماندیبوونا خوە بخوەت، مخابن چ مفایی ژ خودان بسپۆرێن وەک دیاردەیا من یا کو فلم پێشکێش دکت ناهێت وەرگرتن، کو ئەڤ کێشە د نمۆنەیا کەسایەتیا من دا پۆختەکری، پێش کو پێشمەرگە کارێن دی بکن چ ببت. شۆفێرێ تەکسیێ یان لەباخ یان بۆیاغچی، دڤیا حوکمەت هێز و شیانێن وانا یێن بەردەست ب دەلیڤە بکار بئینت
پ/ ژبەری ڤی فلمی تە سەربۆرێن زارڤەکرنا سینەمایێ هەبوون وئەرێ تو ژ تەماشەڤان و حەزژێکەرێن فلمان بووی و ئەرێ ئەڤ فلمە دێ ئێکەمین و دووماهیک فلمێ تەبت؟
ب/ من چ سەربۆرێن زارڤەکرنێ پێشتر نەبوون لێ؛ ئەز ژ تەماشەڤان و حەزژێکەرێن فلمێن سینەمایێ مە و ب تایبەت یێن دیرۆکی لێ؛ ئەز نە بسپۆرێ سینەمایێ مە. دەربارەیی دوبارەکرنا ئەزمۆنێ ئەگەر هات و پرۆژەیەکێ دی پشکداریکرنا من خوازت دبت ئەز هزرا خوە د ڤێ چەندێ دا بکم.
پ/ ئەگەر خوە چیرۆکا فلمی ل سەر کەسەک دی بت و نە تو بووی؟
ب/ بەلێ، هەلبەت.
پ/ تو وەک کەسەک لەشکری و فێربووی فەرمانا ل هندەکێن دی بکی، بۆ تە زەحمەت بوو دەمێ زارڤەکر و دەرهێنەری فەرمان ل تە دکر؟
ب / بەلێ، دناڤبەرا من و چێکەرێن فلمی دا ئارێشەیەک مەزن بوو، کاکلا پرسگرێکێ ئه و بوو کو ئەز بەری نۆکە سەرکردەیەک د پارتی دا بووم و ل جهێ دەرکرنا فەرمانا بووم و دڤیا ئه و فەرمان بجه هاتبان، لێ کارێ من د دەلەمێتان دا جۆرەکێ سەبر و بێهنفرەهیێ دا من وەک مێریێ هزار جاران بزاڤێ دکت هەتا یا بڤێت ئەنجام بدت، کاری دەلەمێتان پێدڤی کۆنترۆلا دەروونیە ونابت تو خوە ب دەست سترێسێ ڤە بەردی، ژبەر کو یێ دەلەمێتان ڤەددت کەسەک تیرۆرستە و ژناڤبرنا وان دەلەمێتان کەسەک ئارام پێدڤێت و دڤیا بزانت ئەرێ وی کەسێ دەلەمێت چاندی ل وی دەمی ژ هزر دکر و ئەڤە پێدڤی گەلەک ئارامی و کۆنترلا دەروونی هەیە.
ژبەر ڤێ چەندێ هەمیێ و زێدەباری ئەز دزانم کو ئەڤ کارە دێ یێ سەرکەڤتی بت، من هندی دشیا کۆنترۆلا دەروونێ خوە دکر ب سەبر و ئارامی ڕۆلێ خوە دگێرا و خودانێن کاری ژ ڕۆلێ من ڕازی بوون و ئەز ژی ڕازی بووم و ڕێزەک مەزن دناڤبەرا مە دا بوو، ئەم هەڤالن و حەز ژ ئێک و دو دکن، ڕۆژ بۆرین و مە ئەڤ فلمە ب سەرکەڤتانە ئەنجام دا و ئەز ئاماژەیێ ب پرانیا کارمەندێن کاری دکم کو خوەبەخش بوون و ئەڤە ژی جهێ گەشبینیێ یە.
پ / تو لەشکەر و دهەمان دەم دا زارڤەکەری، تو دشێی تشتەک دی ل ڤێ دەربارەیێ زێدە بکی؟
ب / دەمێ من دەست بکارێ ڤی فلمی کری من هزر دکر ڕێکا کارێ فلمان ئەوە کو کامیرا تۆمار دکت و زارڤەکەر پێرابوونێ دکت و هەو، لێ پشتی کەتیم ناڤ کاری دا دهەر دیمەنی دا ژ من دخوازت ئەز دوبارە بکم ب هەمان ڕستەیێن ئەز دبێژم و هەمان دەستەپەیڤ و لڤین و هەست وگیان و ئەڤە ژی بۆ من زەحمەتەک بوو و ئێک ژ ئاستەنگێن مەزن بوو، هەر وەسا دا ل سەر کاری ل من کن قێری و گەلەک جاران دا دیمەنی دوبارە کم ئەڤێ چەندێ ژی هەستێ نە ئارامیێ ددا من.
پ / تو دشیێ نمۆنەیەکا دەستنیشانکری ژ فلمی بێژی؟
ل بیرا من نینە، ژبەرکو ئەڤ دو سال ل سەر وێنەکرنێ دا دەرباز بوون لێ؛ گەلەک جاران هندەک بریار دهاتن دان و ئەز ژێ ڕازی نەبووم، ئەڤجا ئەز دا تێکچم و بێژم ئەز ئێدی ڤی کاری ناکم و پاشی پشتی ئارام دبووم ڤەدگەریام کاری ڤە لێ؛ هندەک جاران دڤیا وێنەگری نێزیکی بیست جاران هەمان دیمەن دوبارە کربا هەتا دیمەنەکی باشتر تۆمارکربا، دیمەنەک ژ دیمەنان مە 73 جاران دوبارە کر بۆ ماوەیێ سێ ڕۆژان ئەم مانە پێڤە، هندەک دیمەنێن دی 60 جاران هاتن دوبارەکرن و هەر جار دڤیا تە ب هەمان هەست ئه و ڕۆلە گێڕا با و ئەڤێ چەندێ ماندیبوون پەیدا دکر و ئەم پێدڤی بێهنڤەدانێ دبوون لێ هەر دیسا بەرهەم باشتر دەردکەڤت.
پ / ب دیتنا تە؛ چیرۆک بۆ فلمێ ڕۆمانێ یان بۆ فلمێ دکیۆمنتاری باشترە ؟
ب / فلمێ ( ئەردێن لەوتی) گەلەک ژ دکیۆمنتاریێ دوور نە کەڤت لێ؛ ئەز گەلەک فلمێن دکیۆمنتاری دبینم ڕۆناهیێ ل سەر ڕوودانێن کەڤن ددانن لێ؛ فلمێ مە هێشتا سەردەمیە و قارەمانێ وێ ب خوە بەشداری فلمییە، لەروا ئەڤ بیرۆکەیا ڤی فلمی ژ بیرۆکەیێن دی جودایە، هەر وەسا ئەڤ فلمە پەیامەکا گەلەک گرنگ پێشکێش دکت و ناڤەرۆکا وێ پەیامێ ئەوە کو شەڕکەر دەمێ ژ شەڕی ڤەدگەڕت دشێت جارەکا دی ب شێوەیەکی باش دگەل جڤاکێ خوە بگونجت بەروڤای گەلەک فلمێن دی یێن ڤێ بیرۆکەیێ هەلدگرن، بۆ نمۆنە فلمێ ڕامبۆی پشتی کو ژ شەڕی ڤەدگەڕت دبت کۆژەک وتاوانبارە و دگەل کەتوارێ خوە ناگونجت، لێ ئەز دگەل جڤاکێ خوە پێکهاتم و ئەڤە بەلگەیە کو نە هەر شەڕکەرەک ژ شەڕی ڤەگەڕت دبت کۆژەک وتاوانبار و نەشێت تێکەلی جڤاکی َخوە بت.[1]