ل ساڵا 1903 ز ل گوندێ حەسار نزیک باژێڕێ #ماردین# ژدایکبوویه. ب زاڕۆکی شڤانی و گاڤانی کرییە، ژبەر نەداریێ و ب ئەگەرا وەغەرا داوییا بابێ وی، خوشکا جگەرخوین، وی دبەتە دەف خوە و پشترە لبەر هەژاریێ ب نەچاری گوندێ حەسار جێدهێلن و ساڵا 1914 ژبو گوندێ عاموودە کۆچ دکەن.
جگەرخوین هەر ل زاروکیێ زیرەکی و هوشیاری و توندوتۆڵی پێڤە دیار بوویە و حەز ل خوەندنێ کرییه، لەوما بهەر حالەکێ بیت، دکەڤیت بەر خوەندنێ ل حوجرەیا مزگەفتێ و هەمی خوەندنێن خوە زور ب زیرەکانە تمام دەکەت وەکە خوەندنا زمانێ عەڕەبی و زانستێن ئایینی ، ب ئومێدا تمام کرنا موڵەتا دوازدەیا زانستی ل باکوور و هەر چار پارچەیێن کوردستانێ گەڕیایە و پشترە لسەر دەستێ مەلا عوبێد هاتییە وەرگرتن.
ل کوردستانا ڕوژئاڤا و ل کوردستانا باشوور و ڕۆژهەڵات ژی مەلایەتی کرییه.
جگەرخوین ل ساڵا 1946 زایینی بەرێ خوە ددەتە باژێڕێ قامیشلی و دەست بکارێ ڕامیاری دکەت و دبیتە ئەندامێ پارتا جڤاتا ئازادی و یەکییەتییا کورد (Civata Azadî û Yekîtiya Kurd) . ل ساڵا 1948 دبیتە ئەندامێ پارتا کۆمنیستی سووری و ل ساڵا 1954 دا ب ئەندامێتیا پەرلەمانێ سووریا دهێت باڤارتن. ل ساڵا 1957 واز ل پارتیا کۆمۆنیست دهینیت و سازیا ئازادی دادمەزرێنیت. ئەڤ ازیەش پاشتر دچیتە ناڤ #پارتی دیموکراتی کوردستان# یا سووریا. ل ساڵا 1959 دا جگەرخوین بەرێ خوە دکەتە کوردستانا باشوور و هەیا ساڵا 1963 ل زانینگەها بەغدا دبیتە ماموستایێ وانەبێژ ل پشکا زمانێ کوردی. پشترە ڤەدگەڕێت ژبو قامیشلی و مژویلی نڤیسین و کارێ ڕامیاریێ دبیت. هەر لڤێ ساڵێدە و ل باژێڕێ دیمەشق دهێتە دەستەسەر کرن.
ژبو پشکداری کرنێ ل شوڕەشا #مەلا مستەفا بارزانی#، جگەرخوین ل ساڵا 1969 دچیتە کوردستانا باشوور و چالاکیێن کوردایەتی ئێن خوە پێشکەشی شوڕەشا کوردی دکەت.
ل ساڵا 1973 دا بەرەف لوبنان دچیت و لوێرێ ژی هۆنراوەیا کیمە ئەز (Kîme Ez) دنڤیسێت.
جگەرخوین ل ساڵا 1976 دا ژبو سووریا ڤەدگەڕێت و ل ساڵا 1979 نەچار دبیت بەرێ خوە بکەتە وڵاتێ سوید و لوێرێ وەکە پەنابەر ئاکنجی دبیت و دەست ب نڤیسینێ دکەت و ل #1984-10-22# وەغەرا داویێ کر و تەڕمێ وی ژبو قامشلو دهێت ڤەگوهاستن و لسەر وەسیەتا وی ل #قامشلو# دهێتە بخاک سپاردن.
$بەرهەمێن جگەرخوین$
دیوانا ئاڤستای جگەرخوین؛ دیوانا ئێکەم: پریسک و پەتی (Prîsk û Pêtî) ، ساڵا 1945 ز دیمەشق
دیوانا دووەم: سەورا ئازادی (Sewra Azadî) ، ساڵا 1954 ز دیمەشق
دیوانا سێهەم: کیمە ئەز (Kîme Ez) ، ساڵا 1973 ز دیمەشق
دیوانا چارەم: ڕۆناک (Ronak) ، ساڵا 1980 ز ستۆکهۆڵم
دیوانا پێنجەم: زەند ئاڤستا (Zend-Avista) ، ساڵا 1981 ز ستۆکهۆڵم
دیوانا شەشەم: شەفەق (Şefeq) ، ساڵا 1982 ز ستۆکهۆڵم
دیوانا حەفتەم: هێڤی (Hêvî) ، ساڵا 1983 ز ستۆکهۆڵم
دیوانا هەشتەم: ئاستی (Astî) ، ساڵا 1985 ز ستۆکهۆڵم
دەستوورا زمانێ کوردی (Destûra Zimanê kurdî) ، ساڵا 1961 ز بەغدا
فەرهەنگ (پەرچێ یەکەم) (Ferheng، perçê yekem) ، ساڵا 1962 ز بەغدا
فەرهەنگ (پەرچێ دوهەم) (Ferheng، perçê diwem) ، ساڵا 1962 ز بەغدا[1]