Ji dûriyê dengê Kurdistanê tê: #Koma Berxwedan#
Mehmûd Demîr
Stran û helbestên gelêrî ji bo parastina nasnameya gel roleke giring dilîzin. Koma Berxwedanê di albûmên xwe de cih da gelek stranên gelêrî yên wekî “Baran Barî”, “Zozan Zozan” û “Çoxê Mino” û bi saya vê yekê gelek stran hatin parastin, ji aliyê hunermendên cuda ve hatin gotin û gihiştin roja me.
Li her derê dinyayê, ji ber zordariya serdestan gelên bindest mecbûr dimînin ji axa xwe derkevin û li welatên cuda bibin penaber. Bêguman jiyana penaberan ji her aliyê ve dijwar e. Pirsgirêkên wekî nijadperestî û kedxwariyê li wan welatan jî derdikevin pêşiya wan. Di wan şert û mercan de helbet parastina hebûn û nasnameyê karekî zor e. Lê belê, em dibînin ku gelê Kurd bi hêz û îradeya xwe, li her derê dinyayê dengê xwe bilind dike, têkoşîna xwe dide nasîn û xebatên xwe yên kurdewar didomîne. Koma Berxwedan jî yek ji wan mînakan e ku bi dehan hunermendên welatparêz li Ewropayê kom bûne û him ji bo parastin û pêşketina çand û hunera Kurdî, him jî ji bo danasîna tevgera azadiya gelê Kurd ked dane, bi dehan albûm amade kirin û dengê wan çil sal in hê jî di guhê me de ye. Stranên Koma Berxwedanê bi şêweyên cuda tehm û hestên cuda dide mirov. Di vê nivîsê de ez ê di bin sê babetên sereke de li ser stranên Koma Berxwedan hûr bibim.
Bêhna Xaka Welêt
Hin stran hene ku dema li wan guhdar dikim, çavên xwe digirim û ew min tînin çiya û zozanên Kurdistanê. Di albûmên Koma Berxwedanê de gelek stranên bi vî rengî hene û ez dixwazim çend mînakan bidim. Ez ê bi “Oy Kurdistan”ê dest pê bikim, ji ber ku di vê strana kurt de em him rewşa Kurdistanê, him jî hesret, têkoşîn û hêviya gelê Kurd bi hev re dibînin:
Pir salan man em bindest,
dijminê xwînxwar serdest
Oy Kurdistan Kurdistan navê te çi şêrîn e,
dinya alem dizane em şer dikin ji bo te
Ji bo serxwebûna te, mezin bûye şerê me
Em ê dijmin derxînin, ji ser çiya û erdê te
Stran û helbestên gelêrî ji bo parastina nasnameya gel roleke giring dilîzin. Ji ber vê serdest her tim êrişî wan dikin. Wekî mînak, gelek stranên Kurdî ji bo Tirkî hatine wergerandin û bi salan wekî stranên gelêrî yên Tirkî hatin nîşandan. Herwiha, stranên Kurdî hatin qedexekirin û di dawet û şahiyan de jî dewletê nehişt ku gel stranên xwe bibêje. Li dijî vê zordariyê, Koma Berxwedanê di albûmên xwe de cih da gelek stranên gelêrî yên wekî “Baran Barî”, “Zozan Zozan” û “Çoxê Mino” û bi saya vê yekê gelek stran hatin parastin, ji aliyê hunermendên cuda ve hatin gotin û gihiştin roja me. Li gel vê mîsyona xwe ya giring jî, ew bi gotin û awazên xwe me li gund û bajarên Kurdistanê digerînin.
Bêguman em nikarin di nivîsekê de behsa hemû stranan bikin, lê stranek heye ku naxwazim bêyî wê li ser vê mijarê biaxivim, ew jî “Gundîno Hawar” e. “Gundîno Hawar” him bi gotinên xwe him jî bi dengê efsûnî yê hunermend û şoreşgereke mezin Hozan Mizgîn bandoreke mezin li mirov dike. Dema şoreş û huner tên cem hev, bandoreke xurt tê afirandin. Hozan Mizgînê jî bi awayekî bêhempa, şoreş û hunera xwe anîbû cem hev. Straneke din a bi vî rengî jî “Ax Sebra Me Welat” e. Ev stran jî her tim hestên cuda dide min lê herî zêde hesreta welêt di dilê min de mezin dike:
Tu tim dilxweş be, tu car te ji bîr nakim
Keç û xortên dîlan ji bo te şer dikin
Welatê min, canê min, ax sebra dilê min
Di vê babetê de mînaka min a dawî “Bihar Xweş e” ye. Helbesta Cegerxwîn bi dengê Xelîl Xemgîn hesreta bêhna kulîlkên Kurdistanê nîşan dike. Bêguman Newroz û hatina biharê ji bo gelê Kurd xwedî wateyên kûr in. Ev stran jî ji bo biharê gaziyek e:
Bihar xweş e çaxê gula, çaxê kulîlk û simbila
Newroz û sersala dila kengî bi xêr tu bê bihar?
Dengê Têkoşînê
Wekî min di destpêkê de gotiye, em dikarin armanca Koma Berxwedanê bi du nuqteyên sereke yên wekî pêşketina çand û hunera Kurdî û danasîna tevgera gelê Kurd pênase bikin. Ew di salên ewil ên tevgera azadiyê de hatibû damezrandin û stranên xwe wekî xebatên dîroka devkî, dîroka tevgera azadiyê qeyd dikirin.
Em dikarin gelek mînakên wekî “28ê Adarê”, “Xortên Kurdistan”, “Partîzanê Me” û “Warê Me Ceng e” bidin. Di van stranan de him behsa berxwedana tevgera azadiyê tê kirin him jî ew gazî gelê Kurd dikin ku tevlî têkoşînê bibin. Hemûyan bi rîtm û gotinên xwe kelecaneke mezin afirandin, di şahiyên gel de cih girtin û hê jî bi heman kelecanê tên guhdarkirin. Li vir dixwazim mînakekê bidim ku dema navê Koma Berxwedanê dibihîzim cara ewil ew tê bîra min, ew jî “Lêxin Birano” ye. Ew helbesta Keremê Anqosî ye û Koma Berxwedanê bi dengê xwe ew kiriye efsaneyek:
Lêxin birano lêxin
Ala sor bilind e
Kurdistana azad
Çi qas xweş û rind e
Gelek hunermendên cuda di Koma Berxwedanê de xebitîn û ji ber vê yekê em di stranên Koma Berxwedanê de şêweyên cuda dibînin. Ev di berhemên wê de dewlemendiyekê diafirîne. Him di vê babetê de him jî di mijara şêweyên cuda de dixwazim “Şervan im” mînak bidim. Em di vê stranê de dengê Rotînda dibihîzin. Rotinda wekî hunermend û şoreşgerekî xwedî şêweyeke taybet e û di muzika Kurdî de bêguman xwedî cihekî taybet e. Ev stran jî him bi bikaranîna enstrûmanên cuda him jî bi terza Rotînda her tim coşeke mezin dide min.
Berxa min sond dixwim dema tu şehîd bikevî ez ê şînê nedim govendê bigrim,
Serê min bilind, dilê min xweş, ez ê bêjim keça min bû bûka welatê xwe
Di vê babetê de wekî mînaka dawî, dixwazim dîsa straneke bicoş û navdar “Lê Amedê” bidim. Amed bi dîroka xwe bêguman di dilê gelê Kurd de xwedî cihekî taybet e. Ev stran silavekê ji Amedê re dişîne û îro jî em li her qadê wê dibihîzin:
Navê te pirr şêrîn e tu keleha berxwedanê
Paytexta Kurdistanê lê Amedê Amedê
Silaveke bi Kurdî ji bo cîhanê
Li gel stranên kurdewarî û li ser berxwedana gelê Kurd, em di stranên Koma Berxwedanê de rihê berxwedana enternasyonal jî dibînin. Bêguman ew bi xwezaya tevgera azadiya gelê Kurd re têkildar e. Em dikarin mînakên cuda yên wekî “Marşa Enternasyonal”, “Stêrka Sor” û “Serfiraz Kin” bidin. Ew li hemû dinyayê bi zimanên cuda hatibûn wergerandin û bûbûn sirûda berxwedana gelên cuda. Koma Berxwedan jî li gel stranên wekî “Hey Şoreşgerên Kurdistan”, “Ey Reqîb” û “Herne Pêş” cih dide stranên enternasyonal û ji şoregerên cîhanê re silavên tevgera azadiya gelê Kurd dişîne:
Karistanan em in, li zeviyan em in
Em in jînê çêdikin
Ziman yek e ji bo me, dîn yek e ji bo me
Wekî ji dê û bavek hatin
Strana “Kurd im, Dizanim Kurd im” li vir mînakeke gelekî baş e ku tê de em him hişmendî û nasnemaya netewî ya gelê Kurd, him jî berxwedanên gelên cîhanê dibînin. Bêguman piştgiriya enternasyonalîst îro jî ji bo gelê Kurd û gelên cîhanê hêviyeke mezin diafirîne. Ez dixwazim nivîsa xwe bi gotinên vê stranê bi dawî bikim:
Bigihim Komara Kûba Guevara can bikim
Kurdistana Sosyalîst wek Vîetnam şîn bikim
Em ji wekî Vîetnam serbixwe ji bindestan
Divê bang bikim serbestî, bijî kurd û Kurdistan
[1]