نامۍ: خدر
نازنام: مەڵڵا خدر
نامۍ تاتەی: مەولانا ئەحمەد
ساڵەو ئامای دنیای: 1727ز
ساڵەو کۊچی دمایی: 1785ز
یاگۍ ئامای دنیای: #ڕوار#
یاگۍ کۊچی دمایی: ڕوار
$ژیواینامە$
نامېش (خدر) یام خضر و کوڕو مەولانا ئەحمەدی، تاتەیچش زانای ئاینی بیەن، دەگاو ڕوار(ڕودبار)ی ناوچەو هۆرامانی ئامان دنیاوە. دەگاو ڕواری نزیکەن جە ڕوخانەو سیروانی. مەڵڵا خدرو ڕواری پاسە ئەشناسیان کە خاوەن و (شېعرەو فېرکارین)، چڼین بەرهەمېش هەنۍ کە پەندۍ و موچیاری مەگېران وېشان پەی ڕوشنکەردەیۆ ویرو خەڵکی.
ساڵەو ئامای دنیایش و ژیوایش و کۊچی دماییش فرە ڕۊشنۍ نیەنۍ، بەڵام جە شېعرەکاشەنە چن نیشانێ دیارېنۍ، چانېشا:
ساڵەو(1170ک) جە قەڵاچوالان بیەن، کە پایتەخت و میراو بابانی بیەن و میانێ ماریفی و فەرهەنگی بیەن.چڼین مەدرەسۍ و مزگیېش چەنەبیېنۍ و مەڵڵێ ئایېنۍ چەنەش ژیوێنۍ.مەڵڵا خدری ڕواری هەر جە قەڵاچوالان دوۍ بەشۍ جە کتېب و (تحفە المحتاج) و (ابن حجر)ی بە خەتو وېش نویستەنۆ کە ئیشارەتش پەنەکەردەن. ساڵەو(1170ک). ساڵەو(1197ک) کتېب و (دەوڵەتنامەی)ش نیانەرە، ساڵەو(1202ک)ی دەسش کەردەن بە نویستەیۆ (قاموس المحیط) و فەیروزی ئابادی، کە فەرهەنگێ گرنگ و گۆرەی زوانی عەرەبین. مەڵڵا خدر جە قەڵاچوان وەرو دەسو(شېخ وەسیمی تەختەیی)ینە وانانشو ئیجازەش وەرگېرتەن. دمایی گېڵانۆ پەی هۆرامانی و بیەن بە مەڵڵاو مزگی دەگاو ڕواری، هاموەخت پېسە موچیاریکارو ڕاوېژکارو(ئەحمەد سانی) ئەشناسیان. سەردەمو حوکمڕانی (کەریم خانو زەندی) چن جارێ بە هامڕایی ئەحمەڎ سانی سەفەرو شیرازیش کەردەن. بە پاو چن سەرچەمێوە ساڵەو پېڎابیەی و کۊچی دماییش دیاری کریان، بەڵام ئانەی زیاتەر یاگۍ بڕواینە سەرچەمەو ماموسا(مەڵڵا عەبدولکەریمی مودەرس) کە ساڵەو جە ئەڎابیێش بە(1727ز) و ساڵەو کوچی دماییش(1785ز) کە پەشتیش پی دووە دېڕە شېعرەو مەڵڵا خدری ڕواری بەستەن.
تەئریخی نەزمش بایەد شنەفتەن
هەزارو یەک سەد نەوەدو هەفتەن
مانگ ڕەمەزان شەهر موبارەک
ئی نەزمە پەی خێر دریا تەدارەک
مەڵڵا خدر ماچۊ:
بۍ یانەی خاسا نەک یانەی پەڕ دەنگ
بۍ پاڵای خاسا نەک پېڵاوی تەنگ
کە موچیاری خەڵکی کەرۊن دوورۍ گناوە جە ئاژاواو دلۍ یانەی کە ژیوای ئینسانی ۋزۊ ناڕەحەتیۆ.
مەڵڵا خدر باس جە عیلم و زانستی کەرۊن کە مەشۊم عەمەلشان پۆوە کەرین، چونکم عیلم و زاستێ کە ئینا دلۍ مەژگ و مەڵڵاو زانایانە گەر بە عەمەلی نەکریۊن و کارش پەنە نەکریۊن پېسەنە درەختێ زڕی کە هیچ بەرهەمێش نەبۊن.
عیلم چوون درەخت عەمەل سەمەرەن
عیلمی بۍ عەمەل باخی بۍ بەرەن
حەیفەن عومری وېت بدەی بە زایە
جەی دنیا بەرشی بۍ وایەو مایە
عیلم و عەمەل و عومرت بۊ زیاد
عیلمی بۍ عەمەل مەدەرە وە باد
مەڵڵا خدر ماچۊ:
جەگردین بەتەر موحتاجی و پیری
پیر بی و موحتاج بی، پەی چی نەمیری؟
باس جە سەردەمو پیری کەرۊن کە وەختێ ناڕەحەت و گولەن، گەر موحتاجیچش چەنی بۊن ئانە مەردەی خاستەرەن.
$بەرهەمەکۍ مەڵڵا خدری ڕواری:$
1. ڕۊڵە بزانی
2. دەوڵەت نامە
3. زەمانەی ئەندەن
4. مەنزومی عەقیدەی ئیسلام.[1]
[2]