پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان
  

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان




گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2025
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی نەسڕ لە خورماتوو ساڵی 1997
15-01-2025
زریان عەلی
وێنە و پێناس
منداڵانی گوندی گورگەیی شامار لە چەمچەماڵ ساڵی 1974
15-01-2025
زریان عەلی
ڤیدیۆ
ژنێکی کورد، بەربژێرە بۆ سەرۆک شارەوانی کۆڵن پارتی سەوزی ئەڵمانیا
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
هاووڵاتییان بۆ پشتیوانی لە قەسەدە و دژی هێرشەکانی تورکیا چوونەتە بەنداوی تشرین
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
چیرۆکەکانی قەڵای کچێ لە پێنجوێن
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
شارەوانی ئامەد بە سەرۆکایەتی دەم پارتی لە پارکی 75 پەرتووکخانەی بەرهەمی ژنانی کردەوە
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
شنۆ محەمەد لە بەرنامەی پێشکەوتنی لاوان لە کەناڵی کوردستان تی ڤی ساڵی 1998
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
محەمەد شەیدا گۆرانی لەیلا خان ساڵی 2000
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
محەمەد شەیدا گۆرانی هێرۆ خانم ساڵی 2010
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
محەمەد شەیدا گۆرانی بڕۆ وازبێنە ساڵی 2001
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ئامار
بابەت
  534,797
وێنە
  114,197
پەرتووک PDF
  20,750
فایلی پەیوەندیدار
  110,320
ڤیدیۆ
  1,883
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
293,595
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,236
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,506
عربي - Arabic 
33,277
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,657
فارسی - Farsi 
11,756
English - English 
7,879
Türkçe - Turkish 
3,697
Deutsch - German 
1,846
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,137
پەرتووکخانە 
26,219
کورتەباس 
19,572
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,153
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,324
شەهیدان 
11,941
کۆمەڵکوژی 
10,930
هۆنراوە 
10,504
بەڵگەنامەکان 
8,460
وێنە و پێناس 
7,682
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,571
ڤیدیۆ 
1,730
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,473
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
783
کارە هونەرییەکان 
775
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
440
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
274
نەخشەکان 
206
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
57
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,684
MP4 
3,032
IMG 
210,533
∑   تێکڕا 
246,800
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
عومەر چاوشین
ژیاننامە
مارف عومەر گوڵ
ژیاننامە
حەقیقی
ژیاننامە
عەواد بەندەر
ژیاننامە
پێشڕەو دزەیی
موعتەزیلە... کێشەی تێکەڵکردنی دەسەڵات و ئایین
هاوکارانی کوردیپێدیا، بابەتییانە، بێلایەنانە، بەرپرسانە و پیشەییانە، ئەرشیڤی نەتەوەییمان تۆماردەکەن..
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0
موعتەزیلە... کێشەی تێکەڵکردنی دەسەڵات و ئایین
کورتەباس

موعتەزیلە... کێشەی تێکەڵکردنی دەسەڵات و ئایین
کورتەباس

$موعتەزیلە..کێشەی تێکەڵکردنی دەسەڵات و ئایین$
بە درێژایی مێژوی ئیسلام، کێبڕکێ لەنێوان چینی پێشکەوتوخواز و محافیزکار و تەقلیدییەکاندا بونی هەبووە، زەقترین کێبڕکێ ئەوەیە کە لەنێوان ئەقڵگەرا و دەقگەراکاندا درووست بووە.
لە مێژوی ئیسلامدا ئەوانەی بە توندی پابەند بون بە دەقە پیرۆزەکانی قورئان و حەدیسەوە، بە ئەهلی سوننە و جەماعە بەناوبانگ بون، بە تایبەت لە بوارەکانی عەقیدە و خوداناسی.
بەڵام ئەگەر گروپێک باسی ئەقڵگەرایی ئایینی و کاراکردنی ڕۆڵی ئەقڵیان لە بوارە ئایینییەکەدا کردبێت و ویستبێتیان ئەقڵ بکەنە پێشەنگ، ئەوا مۆرکی کوفریان دراوەتە پاڵ، ئەمەش بە ڕای زۆرێک لە توێژەرانی مێژوی ئیسلام یەکێکە لە هۆکانی چەقبەستویی لە ئایین و ئەقڵیەتی ئایینیدا.
ئەم ململانێیە لە سەردەمی عەباسییەکاندا گەیشتە ترۆپک، لەو سەردەمەدا دو ئاڕاستە پەیدا بو، یەکیان بریتی بو لە دەستگرتن بە پاشماوە و گەڕانەوە بۆ دەقی فەرمودە و وازهێنان لەسەر پێوانە و قیاس تەنیا لە ناچاریدا نەبێت، دوەمیشیان بریتی بو لە خستنەگەڕی ژیری و کردنی بە پێوانە بۆ لێکدانەوەی مەسەلە ئاڵۆزەکان. نموونەی یەکەم، فەرمودەناسان کە زۆرینە بون، دوەمیش موعتەزیلە بون کە هەڵگری زانستە تازەکان بون، ململانێ و ناکۆکیی فیکری لەنێوان ئەم دو لایەدا ڕوی دا لە مزگەوتەکان و حەلقە دەرسییەکاندا بە گفتوگۆ ڕوبەڕوی یەکتر دەبونەوە.
کێشەی ئەم ململانێیە ئەوە بو کە دەسەڵات تیایدا بێلایەن نەبو، هەر ماوەیەک و خەلیفەکان بە پێی بیرکردنەوە یان بەرژەوەندیی خۆیان بە لایەکدا دەکەوتن و لایەکەی تر لە ئازادیی ڕادەربڕین بێبەش دەکرا.
$یەکەم گروپی ئەقڵگەرای ئیسلام$
(موعتەزیلە) بە یەکێک لەو کۆمەڵە ئەقڵگەرا گرنگانەی مێژوی ئیسلام دادەنرێن، ئەمانە کۆمەڵێک بون زۆر گرنگییان داوە بە فەلسەفە و هزر و پێشکەوتن.
باوەڕیان بە جیاوازیی چینایەتی نەبووە، کاریان لەسەر درووستکردنی یەکسانی کردووە لەنێوان (عەبدەکان) و خەڵکی تردا، زۆر دژی خورافە بون لە ئاییندا، بە هەمو شێوەیەک لە ڕێگەی پێوەرە ئەقڵییەکانیانەوە خورافەچییەکانیان بە درۆ خستونەتەوە، جەختیان کردووەتەوە لە ڕێگەی پێوەرە ئەقڵییەکانەوە شتەکان وەربگیرێن.
$مێژوی درووستبونی موعتەزیلە$
درووستبونی هیچ گروپێک لە مێژوی ئیسلامدا بە دەر نییە لە کارتێکەرە سیاسییەکان، بۆیە هەندێ لە مێژونووسان، درووستبونی گروپی موعتەزیلە بۆ هۆکاری سیاسی دەگەڕێننەوە.
ئەو کاتەی ئیمامی عەلی و موعاویە چارەسەری ناکۆکییەکانیان کرد، کۆمەڵێ لە هەردو گروپەکە (عەلی و موعاویە) جیا بونەوە، بەڵام هەندێکی تر لە مێژونووسان هۆکاری درووستبونی موعتەزیلە بۆ جیاوازیی هزری و دیدگای ئەوان بۆ مەسەلە ئایینییەکان دەگێڕنەوە بەو بەڵگەیەی کە موعتەزیلەکان بە فەلسەفەی یۆنان کاریگەر بون.
لە ئەنجامی بەیەکگەیشتنی فیکرە جیاواز و فەلسەفییەکانی ناوچەکانی دی لەگەڵ ئیسلامدا، کۆمەڵێک کاریگەر بون بە فەلسەفەی (یۆنانی، هندی، بیروباوەڕی یەهودی و نەسرانییەکان) دامەزرێنەری ئەم فیکرەش (واصلی کوڕی عەتایە) (80-131ک) کە یەکێک بو لە قوتابیەکانی حەسەنی بەصری.
$بۆچی بەم گروپە دەوترێت موعتەزیلە؟$
موعتەزیلە کۆمەڵێکن کە ئەهلی سوننەت و جەماعەت بە پشتبەستن بە دەسەڵات ئەوانیان ناو ناوە موعتەزیلە، بەڵام ئەوان خۆیان ناویان لە خۆیان نابو ئەهلی عەدل و تەوحید، ئەمەش دەرخەری ئەوەیە کە مانەوە لەناو ئیسلام یان دەرچون لێی پەیوەندیی بە ململانێوە هەبووە.و کێ دەسەڵاتی بە دەستەوە بوبێت ئەویتری بەرکەنار خستوە.
ئەمە بۆ (خەواریج)یش هەر ڕاستە (خەواریج) کە بە مانای دەرچوەکان دێت، ناوێکە دەسەڵاتی زاڵ لە سەردەمی خۆیدا ئەم ناوەی لێناون بەمەش ئەوان لە ڕاستیدا درەچو لە دەسەڵات و بیرکردنەوەی باوی گشتین نەک دەرچو لە ئایین.
$سەردەمی دەسەڵاتی موعتەزیلەکان$
لەگەڵ دەستپێکردنی دەسەڵاتی عەباسییەکاندا موعتەزیلەکان دەسەڵاتیان پەیدا کرد، ئەوان لەگەڵ سێ خەلیفەی عەباسییەکاندا پەیوەندییان خۆش کرد و لەناو دەسەڵاتی عەباسیدا پێگەی گرنگیان بە دەست هێنا، گرنگترینیان مەئمون بو، ئەو هەم پێیان سەرسام بو هەم ملکەچ بو بۆ جێبەجێکردنی داواکارییەکانیان و بە تەواوی مەزهەبەکەیان پشتیوانی کرد، تەنانەت بۆ چەسپاندنی بیروڕاکانیان بە تایبەت لە بابەتی خەلقی قورئاندا توندوتیژی لە بەرژەوەندیی ئەوان و لە دژی نەیارەکانیان بە کار هێنا ئەمەش جارێکی تر کێشەی بێلایەن نەبونی دەسەڵات لە ڕوی ئایینی و ئایدیۆلۆژییەوە لە مێژوی ئیسلامدا دەردەخات.
بەڵام لە هەمان کاتدا لایەنگری مەئمون بۆ موعتەزیلە بویە هۆی گەشەسەندنێکی گەورەی فەلسەفە لە جیهانی ئیسلامیدا کە مێژونووسان هۆکاری ئەم گەشەسەندنە دەگەڕێننەوە بۆ دانانی (ئەحمەد کوڕی ئەبی داودی ئیادی) بە قازی، بەڵام هەر ئەوەی موعتەزیلەکان دەسەڵاتیان گرتە دەست کەوتنە چەوساندنەوەی نەیارە هزرییەکانیان، ئەمەش بووە.هۆی دەرکەوتنی ئەوەی پێی دەوترێت (مەینەتییەکە)، لە مێژوی ئیسلامدا کە ناسراوە بە (المحنە).
$گەشەسەندنی موعتەزیلە و سەردەمی (مەینەتییەکە)$
بیرۆکەی (قورئان مەخلوقی خودایە، نەک ئەزەلیی بێت) کە داهێنراوی موعتەزیلە و پاشان پشتگیری دەسەڵاتی خەلیفەی هەبو هۆکاری ئەم میحنەتە بو کە تیایدا چەندین زانای ئەهلی سوننەت و جەماعەت ئەشکەنجە دران تا دان بەوەدا بنێن کە قورئان مەخلوقە نەک (سیفاتی خودا)، لە گرنگترینیان ئەحمەدی کوڕی حەنبەل کە یەکێک بو لە زانا گەورە و ناودارەکانی ئیسلام و ڕەتی بیرۆکەکەی موعتەزیلەکانی کردەوە لە پای ئەمە ئەشکەنجەیەکی زۆر درا.
$ڕۆڵی موعتەزیلە لە مێژوی هزری ئیسلامیدا$
موعتەزیلە یەکەمین قوتابخانەی کەلامییە لە ئیسلامدا، ڕۆڵی بەرچاوی هەبووە.لە برەوپێدانی هزری ئایینی و فەلسەفیدا، بنیاتنەری بنەما ئەقڵییەکانی عەقیدەی ئیسلامییە، لە ڕێگەی قوتابخانەی ناوبراوەوە بزافی ئەقڵگەرایی هاتەئاراوە و توانی لە هەیمەنەی چەقبەستویی بێمانا و پەیوەستبونی ڕەها بە دەقەوە کەم بکاتەوە.
پێشەوایان و قوتابیانی ئەم قوتابخانە، ئەقڵیان کردبووە.پێوەر بۆ هەڵسەنگاندنی زۆرێک لە کێشە ئایینییەکان.
موعتەزیلە وەکو تەوژمێکی هزری و ڕێبازێکی ئەقڵانی دەرکەوتنیان حەتمی بو، دەبوا هەر ببونایە بۆ چونە ناو ئەو مەیدانخوازی و ململانێ فکرییەی ئیسلام و مسوڵمانان دوچاری ببون لە لایەن هەواداران و هاوبیرانی جولەکە، کریستیان، بەراهیمە، مانەوی، مەزدەکی، سابیئە، سومەنی و دەهریەکان لە لایەک، بۆ ڕوبەڕوبونەوەی گرسوپە لادەرە شیعی و سوننیەکان لە لایەکی ترەوە.
لەم بارەوە خاوەنی پەڕتووکی (الانتصار) دەڵێت: ״بێجگە لە موعتەزیلەکان کەس نەبو بەرپەرچی دەهرییەکان (واتە مولحیدەکان بە دەستەواژەی ئەمڕۆ) بداتەوە.״
گەورەیی موعتەزیلە لەوەدا بو هەوڵیان دەدا گرنگی بدەن بە بیر وبۆچونی نەیاران و دژەکانیان و ئاشنا بن بە میتۆد و بەڵگە و ڕەخنە و وردەکارییەکانیان، تا بتوانن بە هەمان شێواز و ڕێبازی خۆیان وتوێژیان لەگەڵدا بکەن و ڕەتیان بدەنەوە، لە ڕێگەی بەڵگە ئەقڵییە حاشاهەڵنەگرەکانەوە بەرگری لە ئیسلام بکەن.
لە لایەکی ترەوە یەکەمین هەوڵ کە درا بۆ نزیککردنەوەی دەقە ئایینییەکان لە ئەقڵەوە و سەلماندنی نەبونی ناسازی و ناڕێکی لەنێوان ئەقڵ و نەقڵ، فەلسەفە و ئاییندا لە لایەن موعتەزیلەکانەوە بو.
$تێڕوانینی موعتەزیلە بۆ هەندێک پرسی گرنگ$
لە بارەی بنەمای پاداشت و سزاوە موعتەزیلەکان دەڵێن: ئەگەر خودا درووستکەر و سەپێنەری کاری بەندەکان بێت، ئەوکات بنەمای پاداشت و سزا هیچ واتایەکی نابێت، چونکە وەک دەڵێن: ئەگەر لە چارەی فڵان نووسرابێت کافرە، ئیتر ئەم کەسە کافرە تاوانی چییە کە لە ئەزەلەوە نووسرابێت لە چارەیدا کە دەبێت کافر بێت؟ بۆچی خودا سزای دەدات؟
لە بارەی واتاداریی داوا شەرعییەکان موعتەزیلە پێیان وایە ئەگەر مرۆڤەکان ئازاد نەبن و هیچ ڕۆڵێکیان نەبێت لە بەدیهێنانی کار و کردەوەکانیاندا، ئەو کات هیچ واتایەک بۆ بنەمای داوالێکرنی شەرعی نامێنێت، کەواتە بۆ ئەوەی داوا شەرعییەکان بەجێ و واتادار بن، کەسی باش پاداشت بکرێت، خراپەکارانیش بە سزا بگەن، دەبێت مرۆڤەکان ئازاد و سەرپشک بن لە کار و هەڵسوکەوتەکانیاندا و بە دور بن لە هەر جەبرییەت و سەپێنراوییەک.
لە بارەی هۆکاری لۆژیکیی ناردنی پێغەمبەران موعتەزیلەکان دەڵێن: ئەگەر خودا سەپێنەری کارەکان بێت و بەندەکان ڕۆڵیان نەبێت، ئیتر سودی ناردنی پەیامبەران لە چیدایە؟ کە خوا خۆی دیاری کردووە و بڕیاری داوە کێ دەبێتە باوەڕدار و کێ بێباوەڕ دەبێت، ئیتر پەیامبەران بۆ دەنێرێت؟ کەواتە بۆ ئەوەی ناردنی پەیامبەران بەسود بێت و ئامانج لە ناردنیان ڕون بێت، دەبێت دانبنرێت بە بنەمای سەرپشکایەتیی مرۆڤەکاندا.
بۆ بنەمای قەزاوقەدەر کە گەورەترین گفتوگۆی لۆژیکیی لە سەردەمی ئیسلامدا دەربارە کراوە، بەڕای موعتەزیلەکان لەناو کار و هەڵسوکەوتەکانی مرۆڤدا چەندین کاری چەوت و نەشیاو و قێزەونی وەک بێباوەڕی، درۆ، دزی، بەدڕەوشتی و ستەم بەدی دەکرێت، ئەگەر بوترێت خودا درووستکەر و بەدیهێنەری کارەکانە، ئەو کات کارە قێزەون و نەشیاوەکانیش پاڵ دەدرێن بۆ لای خودا، کە ئەمە مەحاڵە.
پەیبردنی ئەقڵ بە باشی و خراپییەکان، یەکێکە لە و بنەما گرنگانەی موعەزیلە دایان هێنا، وروژاندنی ئەم مەسەلەیە بە یەکەمین هەوڵی نزیککردنەوەی ئەقڵ و دەق دادەنرێت، زانایانی کەلام و ئوسوڵی فیقﮪ گرنگییەکی زۆریان بەم بابەتە داوە، لە پێشیانەوە موعتەزیلەکان کە خۆیان داڕێژەری بیرۆکەکە بون و چەندین مەسەلەی تریان لەسەر بنیات ناوە.
موعەزیلە وتویانە: خوای پەروەردگار عەقڵی بەخشیوەتە مرۆڤەکان تا جیاوازی لەنێوان باشی و خراپییەکاندا بکەن، عەقڵیش توانای ئەم پەیبردنەی هەبووە.لە پێش هاتنی شەرعدا، هاوکات ئەم پەیبردنە وردەکاریی مەسەلە پەرستشی و شەرعییەکان ناگرێتەوە، کە لەدەرەوەی چوارچێوەی ئەقڵدان، بەڵکوو ڕەچەڵەکی باشی و خراپییەکان، حەقیقەتە سەرەتایی و سەرەکییەکان، بنەما مرۆیی و ئاکارییەکانی وەک: ناسینی خودا، ڕاستی و درۆ، داد و ستەم، ئازادی و چەوساندنەوە، ئازار و خۆشی و هاوشێوەی ئەمانە دەگرێتەوە، دواتر کە شەریعەت دێت لە لایەکەوە جەخت دەکاتەوە لەسەر ئەو باشی و خراپییانەی پێشتر ئەقڵ پەی پێ بردون و دەرکی کردون، لە لایەکی ترەوە یاریدەدەرە لەو مەسەلانەی ئەقڵ بە باشی پەی پێ نەبردون، بەمەش شەریعەت شوێنکەوتە و تەواوکەری ئەقڵە.
لەگەڵ هەمو ئەو ڕۆڵە گرنگەی موعتەزیلە لە مێژوی هزر و فەلسەفەی ئیسلامدا بینیویانە، لەگەڵ ئەوەش کە تاکە گروپ بون تویانیویانە لە ڕوی لۆژیکییەوە ئیسلام لە تێکشکاندن لە لایەن نەیارە فیکرییەکانییەوە بپارێزن، کەچی موعتەزیلە لە مێژوی ئیسلامدا و بە ئێستاشەوە بە گروپێکی لادەر لە ئیسلام دادەنرێن لە لایەن زۆرینەی ئەهلی سوننە و جەماعەتەوە، ئەمەش دەرخەری ئەو ڕاستییەیە کە هۆکارێک لە هۆکارەکانی تەکفیر لە مێژوی ئیسلامدا پەیوەستە بە تێکەڵاوکردنی دەسەڵاتی دنیایی بە دەسەڵاتی ئایینییەوە. [1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە 498 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەری پلاتفۆڕمی دابڕان - 13-02-2020
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 1
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 13-02-2020
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 13-02-2020 (5 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: لێکۆڵینەوە
پۆلێنی ناوەڕۆک: فەلسەفە / هزر
پۆلێنی ناوەڕۆک: ئایین و ئاتەیزم
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 96%
96%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هومام تاهیر )ەوە لە: 03-12-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 04-12-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 06-04-2024 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە 498 جار بینراوە
QR Code
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
سەید محەمەدی سەفایی.. بۆچی لە زیکری تەکێی شێخانەوە چووە کۆڕی سترانبێژان؟
کورتەباس
ئەندامێکی ئەنجوومەنی پیرانی بەریتانیا: دەبێت مافی گەلی کورد پارێزراو بێت
پەرتووکخانە
کاریگەریی پرسە ناوخۆییەکان لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی نەسڕ لە خورماتوو ساڵی 1997
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
پڕشنگ توانا
پەرتووکخانە
بەستی شەرغە لە دوای ئەنفالی چوار
ژیاننامە
سەباح حاجی
ژیاننامە
بەهمەن حاجی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک لە گەنجانی شارۆچکەی شنگال ساڵی 1975
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
کورتەباس
ئەنجوومەنی ئێزدیانی سووریا: بەڵێنمان لە ئیدارەی نوێی سووریا وەرگرت لە کۆنگرەی دیالۆگدا بەشداربین
ژیاننامە
ئاواز حەسەن
ژیاننامە
هەردی
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
کورتەباس
ئومیت ئۆزداغ: ئۆجەلان دەیەوێت هەموو پەکەکەییەکان ئازاد بکرێن
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
ژیاننامە
خاکاو دڵشاد
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
کورتەباس
هۆبەی تۆماری شێرپەنجەی پارێزگای سلێمانی ئاماری ساڵی 2024ی بۆ نەخۆشی شێرپەنجە بڵاوکردەوە
وێنە و پێناس
منداڵانی گوندی گورگەیی شامار لە چەمچەماڵ ساڵی 1974
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
میهرداد ئیزەدی
ژیاننامە
عەلی شایان
وێنە و پێناس
لافاوی ڕووباری خاسە لە کەرکووک ساڵی 1964
ژیاننامە
غەزاڵە حدوودی
ژیاننامە
سووسەن ڕازانی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک لە پیاوانی گوندی خەزنەی هەولێر ساڵی 1994

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
عومەر چاوشین
26-11-2008
هاوڕێ باخەوان
عومەر چاوشین
ژیاننامە
مارف عومەر گوڵ
08-02-2010
هاوڕێ باخەوان
مارف عومەر گوڵ
ژیاننامە
حەقیقی
03-09-2010
هاوڕێ باخەوان
حەقیقی
ژیاننامە
عەواد بەندەر
10-03-2021
بەناز جۆڵا
عەواد بەندەر
ژیاننامە
پێشڕەو دزەیی
16-01-2024
زریان عەلی
پێشڕەو دزەیی
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی نەسڕ لە خورماتوو ساڵی 1997
15-01-2025
زریان عەلی
وێنە و پێناس
منداڵانی گوندی گورگەیی شامار لە چەمچەماڵ ساڵی 1974
15-01-2025
زریان عەلی
ڤیدیۆ
ژنێکی کورد، بەربژێرە بۆ سەرۆک شارەوانی کۆڵن پارتی سەوزی ئەڵمانیا
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
هاووڵاتییان بۆ پشتیوانی لە قەسەدە و دژی هێرشەکانی تورکیا چوونەتە بەنداوی تشرین
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
چیرۆکەکانی قەڵای کچێ لە پێنجوێن
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
شارەوانی ئامەد بە سەرۆکایەتی دەم پارتی لە پارکی 75 پەرتووکخانەی بەرهەمی ژنانی کردەوە
15-01-2025
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
شنۆ محەمەد لە بەرنامەی پێشکەوتنی لاوان لە کەناڵی کوردستان تی ڤی ساڵی 1998
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
محەمەد شەیدا گۆرانی لەیلا خان ساڵی 2000
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
محەمەد شەیدا گۆرانی هێرۆ خانم ساڵی 2010
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ڤیدیۆ
محەمەد شەیدا گۆرانی بڕۆ وازبێنە ساڵی 2001
15-01-2025
ڕۆژگار کەرکووکی
ئامار
بابەت
  534,797
وێنە
  114,197
پەرتووک PDF
  20,750
فایلی پەیوەندیدار
  110,320
ڤیدیۆ
  1,883
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
293,595
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,236
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,506
عربي - Arabic 
33,277
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,657
فارسی - Farsi 
11,756
English - English 
7,879
Türkçe - Turkish 
3,697
Deutsch - German 
1,846
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,151
ژیاننامە 
27,137
پەرتووکخانە 
26,219
کورتەباس 
19,572
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,153
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,324
شەهیدان 
11,941
کۆمەڵکوژی 
10,930
هۆنراوە 
10,504
بەڵگەنامەکان 
8,460
وێنە و پێناس 
7,682
ئامار و ڕاپرسی 
4,628
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,571
ڤیدیۆ 
1,730
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,473
فەرمانگەکان  
1,118
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
783
کارە هونەرییەکان 
775
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
440
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
274
نەخشەکان 
206
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
188
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
83
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
57
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
551
PDF 
32,684
MP4 
3,032
IMG 
210,533
∑   تێکڕا 
246,800
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
سەید محەمەدی سەفایی.. بۆچی لە زیکری تەکێی شێخانەوە چووە کۆڕی سترانبێژان؟
کورتەباس
ئەندامێکی ئەنجوومەنی پیرانی بەریتانیا: دەبێت مافی گەلی کورد پارێزراو بێت
پەرتووکخانە
کاریگەریی پرسە ناوخۆییەکان لەسەر سیاسەتی دەرەوەی ئێران
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
وێنە و پێناس
تیپی تۆپی پێی نەسڕ لە خورماتوو ساڵی 1997
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
ژیاننامە
پڕشنگ توانا
پەرتووکخانە
بەستی شەرغە لە دوای ئەنفالی چوار
ژیاننامە
سەباح حاجی
ژیاننامە
بەهمەن حاجی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک لە گەنجانی شارۆچکەی شنگال ساڵی 1975
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
کورتەباس
ئەنجوومەنی ئێزدیانی سووریا: بەڵێنمان لە ئیدارەی نوێی سووریا وەرگرت لە کۆنگرەی دیالۆگدا بەشداربین
ژیاننامە
ئاواز حەسەن
ژیاننامە
هەردی
پەرتووکخانە
ڕۆڵی دیپلۆماسیەتی پەرلەمانی لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لەدوای ساڵی 2005 خولی پێنجەمی پەرلەمانی کوردستان بەنمونە
کورتەباس
ئومیت ئۆزداغ: ئۆجەلان دەیەوێت هەموو پەکەکەییەکان ئازاد بکرێن
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
پەرتووکخانە
ڕێگای ئاوریشمی نوێ؛ هەنگاوەکانی چین بۆ دروستکردنی هەژموون
ژیاننامە
خاکاو دڵشاد
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
کورتەباس
هۆبەی تۆماری شێرپەنجەی پارێزگای سلێمانی ئاماری ساڵی 2024ی بۆ نەخۆشی شێرپەنجە بڵاوکردەوە
وێنە و پێناس
منداڵانی گوندی گورگەیی شامار لە چەمچەماڵ ساڵی 1974
پەرتووکخانە
قوتابخانەی هۆزەکان لە ئەستەنبوڵ
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
میهرداد ئیزەدی
ژیاننامە
عەلی شایان
وێنە و پێناس
لافاوی ڕووباری خاسە لە کەرکووک ساڵی 1964
ژیاننامە
غەزاڵە حدوودی
ژیاننامە
سووسەن ڕازانی
وێنە و پێناس
کۆمەڵێک لە پیاوانی گوندی خەزنەی هەولێر ساڵی 1994

Kurdipedia.org (2008 - 2025) version: 16.17
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 3.344 چرکە!