پەرتووکخانە پەرتووکخانە
گەڕان
  

کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!


بژاردەی گەڕان




گەڕانی ورد      کیبۆرد


گەڕان
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆمارکردنی بابەت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
ئامرازەکان
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
زمانەکان
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
هەژماری من
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
گەڕان تۆمارکردنی بابەت ئامرازەکان زمانەکان هەژماری من
گەڕانی ورد
پەرتووکخانە
ناونامە بۆ منداڵانی کورد
کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
سەرچاوەکان
شوێنپێیەکان
دڵخوازەکان
چالاکییەکان
چۆن بگەڕێم؟
بڵاوکراوەکانی کوردیپێدیا
ڤیدیۆ
درەختی پۆلەکان
بابەت بەهەڵکەوت
تۆماركردنی بابەتی نوێ
ناردنی وێنە
ڕاپرسی
بیروڕاکانتان
پەیوەندی
کوردیپێدیا چ زانیارییەکی پێویستە!
ستانداردەکان
ڕێساکانی بەکارهێنان
کوالیتیی بابەت
دەربارە
ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
چیمان دەربارە وتراوە!
ناوکێشکردن لە ماڵپەڕەکانتاندا
تۆمارکردن / کوژاندنەوەی ئیمێڵ
ئاماری میوانەکان
ئاماری بابەت
وەرگێڕی فۆنتەکان
گۆڕینی ڕێکەوتەکان
پشکنینی ڕێنووس
زمان و شێوەزمانی ڕووپەلەکان
کیبۆرد
لینکە پێویستەکان
ئێکستێنشنی کوردیپێدیا بۆ گووگڵ کڕۆم
کوکیز
Dark Mode
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
چوونەژوورەوە
دەبمە هاوکارتان!
وشەی نهێنیت لەبیرکردووە!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 دەربارە
 بابەت بەهەڵکەوت
 چالاکییەکانی ڕۆژی
 ڕێساکانی بەکارهێنان
 ئەرشیڤوانانی کوردیپێدیا
 بیروڕاکانتان
 دڵخوازەکان
 کڕۆنۆلۆژیای ڕووداوەکان
 چالاکییەکان - کوردیپێدیا
 یارمەتی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
بنار عەباس
27-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
بەهرە سەمیر ئەنوەر
27-12-2024
سروشت بەکر
پارت و ڕێکخراوەکان
یەکێتیی ناوەندی گۆڕەپان و مەیدانی کوردستان
27-12-2024
سروشت بەکر
پارت و ڕێکخراوەکان
یانەی وەرزشی ڕواندز
27-12-2024
سروشت بەکر
پەرتووکخانە
پڕۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا
27-12-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
پێگەی ئافرەت لە شیعرەکانی تەڵعەت تاهیر دا
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
هونەرمەند و کادری ڕادیۆی کوردی لە بەغدا و نووسەر، شوکڕوڵڵای بابان
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
تیپی هونەرەکانی میللی هەولێر ساڵی 1981
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
ئەی باڵابەرزی نەرم و شل؛ شیعری: دڵزار، تاهیرتۆفیق، تۆماری ڕادیۆی کوردی لە بەغدا، ساڵی1959
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
ژیانێکی سادە و ساکاری کورد لە باشووری کوردستان ساڵی 1955
27-12-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  531,987
وێنە
  113,321
پەرتووک PDF
  20,690
فایلی پەیوەندیدار
  109,207
ڤیدیۆ
  1,728
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
292,214
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,114
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,417
عربي - Arabic 
32,839
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,354
فارسی - Farsi 
11,710
English - English 
7,828
Türkçe - Turkish 
3,690
Deutsch - German 
1,809
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,149
ژیاننامە 
26,928
پەرتووکخانە 
26,182
کورتەباس 
19,251
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,082
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,155
شەهیدان 
11,937
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,500
بەڵگەنامەکان 
8,422
وێنە و پێناس 
7,576
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,561
ڤیدیۆ 
1,611
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,465
فەرمانگەکان  
1,013
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
769
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
360
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
224
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
84
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
518
PDF 
32,577
MP4 
2,881
IMG 
208,789
∑   تێکڕا 
244,765
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
ژیاننامە
ئاری بابان
شوێنەکان
هەرمۆتە
ژیاننامە
هێرۆ سەباح سەربیری
پەرتووکخانە
ئاراسنامە، بەرگی 01
پارت و ڕێکخراوەکان
یانەی وەرزشی ڕواندز
شەوی چلە (یەڵدا) و ڕەنگدانەوەی لە مێژوودا
بەهۆی کوردیپێدیاوە دەزانیت هەر ڕۆژێکی ڕۆژژمێرەکەمان چیی تیادا ڕوویداوە!
پۆل: کورتەباس | زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish
بەشکردن
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
نرخاندنی بابەت
نایاب
زۆر باشە
باش
خراپ نییە
خراپ
بۆ ناو لیستی دڵخوازەکان
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
گۆڕانکارییەکانی بابەتەکە
Metadata
RSS
گووگڵی وێنەی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
گووگڵی بابەتی هەڵبژێردراو بکە!
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

شەوی چلە (یەڵدا) و ڕەنگدانەوەی لە مێژوودا

شەوی چلە (یەڵدا) و ڕەنگدانەوەی لە مێژوودا
$شەوی چلە (یەڵدا) و ڕەنگدانەوەی لە مێژوودا$
نووسینی: #شەریف فەلاح#
شەوی چلە بچکۆلە (شەوی یەڵدا) درێژترین شەوی ساڵە کە دەکەوێتە نێوان شەوی 20 لەسەر 21 ی کانوونی یەکەمی ساڵی زایینی، ئەم شەوە هەر لە خۆراوابوونی ڕۆژی 30ی سەرماوەزەوە 20ی کانوونی یەکەمەوە تا دەگاتە هەڵاتنی خۆر لە بەیانی ڕۆژی 1ی بەفرانبار (21ی کانوونی یەکەم) درێژەی هەیە، لەو کاتەدا هەردوو بورجی کاژۆڵە و کەوان لە یەکتری تێدەپەڕن، لە نیوەی باکووری گۆی زەوی بەهۆی هەڵکەوتەی جوگرافییەوە بە ئاڕاستەی پێچەوانەی خۆر دەچەمێتەوە، بۆیە ماوەی بەریەککەوتنی تیشکی خۆر دەکەوێتە ئەوپەڕی کەمی، لە دوای ئەمەوە چیتر شەو درێژ نابێت، بەڵکوو دووبارە ڕۆژ بەرەبەرە درێژ دەبێتەوە و تیشکی زێڕینی بەسەر زەویدا پەخش دەکات.
وشەی یەڵدا لە بنەڕەتدا لە زمانی ئارامی وەرگیراوە کە یەکێک لە زمانە کۆنەکانی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بۆ ماوەیەکی درێژ لای نەتەوەکانی ڕۆژهەڵات زمانی لەیەک تێگەیشتنی گشتی بووە، (یەڵدا) واتە لەدایکبوون، لە وشەی (ولد، یولد) هاتووە، دیارە مەبەست لە ناوی (یەڵدا) لەدایکبوون و درێژبوونەوەی ڕۆژە. چونکە یەڵدا یەکێک لەو جەژنانەیە لە ڕەچەڵەکی ئایینی مێهردا هەیە و زۆر لە لێکۆڵەران و ڕۆژهەڵاتناسان بە شەوی لەدایکبوونی “میترا”ی ناو دەبەن و پەیڕەوانی میتراییزم ئەم شەوە بە شەوێکی پیرۆز دادەنێن، بۆیە لەو شەوە دا کۆ دەبنەوە و لە دەوری ئاگر کەسەرچاوەی ڕووناکی و وزەبەخشییە ئاهەنگ دەگێڕن، میتراییەکان بە ڕێوڕەسمی تایبەت شەوی یەڵدایان بەڕێ کردووە، تا ڕۆژی 21ی 12ی هەموو ساڵێک جەژن بگرن، چونکە لایان وابوو ئەو ڕۆژە، ڕۆژی لەدایکبوونی خۆرە.
لە ڕۆژگاری ڕابردوودا دانیشتوانی کوردستان بە شێوەیەکی فراوان ئەم یادەیان بەرز و پیرۆز ڕاگرتووە و تا سەردەمانی دەسەڵاتی سیاسی و فەرهەنگی میرنشیینە کوردەکان لە هەموو کوردستاندا یادی شەوی یەڵدا دەکرایەوە، تا ئێستاش لە ڕۆژهەڵاتی کوردستاندا یادی دەکرێتەوە و هەندێ دابونەریتی تایبەت بەخۆی هەیە، لەو شەوەدا شەوچەرە و گوێزەبانە بۆ خواردن دابەش دەکرێت، بەڵام لەگەڵ بەهێزبوونی دەسەڵاتی عوسمانییەکان ئەم یادکردنەوەیە لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی عوسمانی شکستی هێنا و یادی بۆنە و نەریتە کۆنەکان بەناوی نەگونجان لەگەڵ ئایین قەدەغە کران و لەبیر خەڵک چوونەوە.
شەوی چلە (یەڵدا) یان یەکێکە لە جەژن و بۆنە مێژوویی و کۆنەکانی ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هاوبەشە لەنێوان نەتەوەکانی هیند و ئاری و ماد و نەتەوەکانی تری میزۆپۆتامیا. دوایین شەوی پاییز، یان مانگی سەرماوەز، لە نیوەی باکووری گۆی زەوی بە درێژترین شەوی ساڵ دادەنرێت. لە شەوی یەڵدا بەدواوە درێژایی شەو کەم دەبێت و ڕۆژەکان درێژتر دەبنەوە.
وشەی یەڵدا ڕیشەیەکی سریانیی هەیە بە واتای لەدایکبوون و هاتنە دنیایە، ئەوەش ئاماژەیەکە بۆ لەدایکبوونی خۆر و ڕووناکی، یان میترا. ڕۆمییەکان ئەو ڕۆژە بە ناتالیس ئانایکتوس یان ڕۆژی لەدایکبوونی ڕووناکی ناو دەبەن. ئەبورەیحان بیرونی زانای بەناوبانگی ئێران وەک جەژنی لەدایکبوونی مەزن یان میلاد اکبر باسی لەو جەژنە کردووە ئەوەش هێمایەکە بۆ لەدایکبوونی خۆر و ڕووناکی.
لە کۆندا چلە دوو ڕێکەوت بوو لە ناو ڕۆژمێردا، چلەی هاوین و چلەی زستان، چلەی هاوین کە دوایین ڕۆژی جۆزەردان و یەکەم ڕۆژی پوشپەڕە و بە درێژترین ڕۆژی ساڵ دادەنرێت و چلەی زستان کە دوایین شەوی سەرماوەزە و درێژترین شەوی ساڵە. لە ڕابردوودا کشتوکاڵ بناغەی سەرەکی ژیانی خەڵکی پێکدەهێنا و گۆڕانکاریەکانی کەش و هەوا و وەرزەکان کاریگەری لە سەر کشتوکاڵ و شێوەی ژیانی ئەوان دادەنا هەر بۆیە تەنانەت ڕۆژمێرەکانیش بەپێی ئەو گۆڕانکارییانە داڕێژراون، ئەگەر سەرنج بدەین ناوی مانگەکانی ساڵنامەی کوردی و زۆربەی نەتەوەکانی تری ئاری پەیوەندییەکی توندوتۆڵیان لەگەڵ کشتوکاڵ و گۆڕانکارییەکانی کەشوهەوا هەیە، بەو پێیەی درێژی و کورتیی شەو و ڕۆژەکان کاری دەکردە سەر چالاکییەکانی کشتوکاڵ و جووتیاری، ئەوانیش ناچار بوون چالاکییەکانیان لەگەڵ ئەو گۆڕانکارییانە ڕێک بخەن.
پێشتر و پێش ئەوەی کە زانستی کرۆنۆلۆژیا (کات و ڕۆژژمێری) پەرە بستێنێ، مرۆڤ لەسەر بنەمای گۆڕانی وەرزەکان و بەپێی ئەزموون، ناویان بۆ وەرزەکان دادەنا و هەندێ کات بۆ تێگەیاندنی زیاتری خەڵک چیرۆک و ئەفسانەیان بۆ ساز دەکرد، بۆ وێنە وەرزی زستان کە لە سێ وەرز پێکدێت دابەش دەکرا بەسەر سێ بەشدا و 45 ڕۆژی یەکەم بە چلە بچکۆلە ناودێر دەکرا و لە سەرەتای بەفرانبارەوە کە بە شەوی چلە ناسراوە دەستی پێ دەکرد و هەتا 15ی بەفرانبار درێژەی دەکێشا و پاشان بەشی دووەم کە بە چلە گەورە ناسراوە، دەستی پێدەکرد و هەتا 15ی ڕەشەمێ دەخایاند کە لەڕووی سەرماو سۆڵەوە سەختترین کاتی ساڵ دەناسرا.
بەشی سێیەم و کۆتایی کە بە خاتوو زمهەریر ڕۆژی کۆتایی کە لە 15ی ڕەشەمێ دەستی پێ دەکرد و هەتا کۆتایی زستان و سەرەتای بەهار و نەورۆزی دەخایاند و بە خاتوو زمهەریر ناسرابوو و لە ئەدەبی زارەکی و ئەفسانە و چیرۆکی کوردیدا جێگەی تایبەتی هەیە. لە چیرۆکی زستاندا وا هاتووە چلە بچکۆلە و چلە گەورە و خاتوو زمهەریر برا و خوشکن و پاشان یەکە یەکە کۆچ دەکەن و دوایی زمهەریر خوشکی بچووکیان لە کۆتایی ساڵدا بە کڕێوە و بەفر و بەستەڵەکی سارد و هاتنی زوقم، تۆڵەی دوو براکەی دەکاتەوە و دوایی بە بەفرە پرووشە ملوانکەکەی دەڕنێت و شیوەنیان بۆ دەکات.
دوایی وردە وردە و بە ئەزموون مرۆڤەکان بۆیان دەرکەوت لە هەندێک وەرزدا ڕۆژەکان درێژترن و ئەوان دەتوانن بە شێوەیەکی باشتر کەڵک لە ڕووناکیی خۆر وەربگرن بۆ کشتوکاڵ کە بناغەی سەرەکی بژێویان بوو. هەر بۆیە هێدی هێدی ڕووناکی و خۆر بوون بوو بە هێمای ژیان و چاکە، تاریکیش بوو بە هێمای خراپەکاری و ستەم. گەلانی هیند و ئاری و هیند و ئەورووپی دوایین شەوی پاییزیان وەک شەوی لەدایکبوونی خۆر و ڕووناکی دادەنا و تەنانەت ڕۆژی یەکەمی زستانیان بە یەکەم ڕۆژی ساڵی نوێ دادەنا، چونکە لەو بڕوایەدا بوون کە ئاهورامەزدا بەسەر ئەهریمەندا سەرکەوتووە و بە درێژیی ڕۆژ و ڕووناکی زیاد بووە.
لە ئاسارولباقیەی ئەبورەیحانی بیروونی و لە قانوونی مەسعوودی ئەو ڕۆژە وەک خۆرە ڕوز و خۆرەم ڕوز واتە ڕۆژی پیرۆز ناوی براوە. هەروەک ئاماژەی پێدرا تاریکی هێمای شەیتان و ئەهریمەن بووە، دوایین شەوی پاییزیش کە درێژترین شەو و تاریکترین شەو بووە، بە شەوێکی شووم و پڕنەهامەتی دانراوە، هەر بۆیە لە کۆنەوە لەگەڵ خۆر ئاوابوونی دوایین ڕۆژی پاییز، خەڵک بە داگیرساندنی ئاگر هەوڵیان دەدا تاریکی و هێزە ئەهریمەنییەکان بڕەوێننەوە و لە خۆیانی دوور بخەنەوە.
خەڵک لەو شەوەدا لە لای یەک کۆدەبوونەوە و بە خواردن و خواردنەوە و گۆرانیوتن و هەڵپەڕکێ شەونخوونیان دەکێشا و چاوەڕوانی هەڵهاتنی خۆر دەبوون. ئەو سفرەیەی لەو شەوەدا دەڕازێنرایەوە لە لای زەردەشتیەکان بە مەیزەد ناسرابوو چەرەسەکەش پێی دەوترا لۆرک. لە نەزرگە و پەرستگەکانی میترایی نزا دەکرا بۆ سەرکەوتنی ڕووناکی بە سەر تاریکی و ئەهریمەندا ئەو نزایەش پێ دەوترا نی یەد. خەڵک کە بە ئاهەنگگێڕان و شەونخوونی شەوی یەڵدایان بەسەر دەبرد، یەکەم ڕۆژی زستان یان خۆرە ڕوز، یان ڕۆژی پیرۆزییان دەرکردە پشوو.
ئەمە هاوکاتە لەگەڵ کوودەتای زستان بەسەر پاییزدا یان گۆڕانی کەشوهەوا بەم هۆیەوە ڕۆژ درێژتر دەبێت و شەو کورتتر دەبێتەوە، لەلایەکەوە وەرزی خەزان و ماتەمینی سرووشت بەسەر دەچێت، لەلایەکی تریش سەرەتا و دەرکەوتنی وەرزی سەرما و سۆڵە، بەفر و کڕێوە، بەستەڵەک و سەهۆڵبەندانە، لە کاتێکدا مرۆڤ گیرۆدەی تووڕەیی سرووشتە، چاوەڕێی وەرزی بەهار و گوڵ و گوڵزار و سەرلەنوێ ژیانەوەی سرووشت و نوێبوونەوەی ژینگە و گیانەوەرە، هەر لە کۆنەوە ئەم دیاردە سرووشتییە لەسەر خەڵکانی کەونارا و پێشینان کاریگەریەکی قووڵی داناوە و ئەو شەوەیان بە واتای زاڵبوونی ڕووناکی بەسەر تاریکیدا ئاماژە کردووە، پیرۆزی و سەرکەوتنی ڕووناکیان بەسەر تاریکیدا جەژنیان گێڕاوە، هەتا سەرکەوتنی مێهر و تێکشکاندنی ئەهریمەن بە چاوی خۆیان ببینن، لەناو زۆر لە نەتەوەکانی ڕۆژهەڵات ئەم جەژنە بەڕێوە دەچێت، بەڵام هەریەک لە نەتەوەکان لەژێر ناوی جیا و بە شێوەی جیاواز یادی دەکەنەوە.
جاران لەهەموو کوردستاندا بە فراوانی یادی شەوی یەڵدا دەکرایەوە و لە هونەر و ئەدەبی کوردیدا ڕەنگدانەوەی خۆی بوو، شاعیرانی کلاسیکی کورد لە سەردەمی یادکردنەوەی شەوی یەڵدا بە شیعرەکانیان بەشداریی ئەو شەوەیان کردووە، حەزرەتی نالی دەڵێ:
$شەوی یەڵدایە، یا دەیجوورە ئەمشەو/ کە دیدەم، دوور لەتۆ بێ نوورە ئەمشەو$
لەگەڵ سەرهەڵدانی ئایینی کریستیان ناکۆکی و ململانێ لەنێوان میترایی و کریستیان سەری هەڵدا، بە تایبەت لە سەدەی سێیەمی زایینیدا کریستیانیەکان لە کوردستان تووشی ململانێیەکی ئایدۆلۆژی توند بوون لەگەڵ میتراییاندا، بەهۆی بوونی هێزی بێزەنتییەوە وەک هێزێکی کریستیانان بارودۆخەکە بە قازانجی ئایینی کریستیان کۆتایی هات، بەڵام کریستیانیەکان بۆ ڕاکێشانی میتراییان بەلای خۆیاندا یادی لەدایکبوونی ئەو ڕۆژیان کردە یادی لەدایکبوونی عیسای مەسیح، دیارە بە تێپەڕبوونی کات و دوای چەندین جار دەستکاریکردن و ڕێکخستنی ڕۆژژمێر یادی لەدایکبوونی عیسایان لەنێوان 21/12 بۆ 25/12 گۆڕی و خۆیان لەگەڵ ئایینی میتراییدا گونجاند، زۆر لە مێژوونووسان لەو باوەڕەدان بەهۆی نزیکایەتیی ئایینی میترایی لە ئایینی کریستیاندا شەوی یەڵدا بە شەوی لەدایکبوونی حەزرەتی مەسیح دەزانن.
ئەگەر لە کوردستان ئاوڕێکی کورت لە مێژووی شەوی یەڵدا بدەینەوە و چۆنیەتیی بەڕێوەچوونی ئەم جەژنە لەبەرچاو بگرین، دەبێ بیگێڕینەوە بۆ سەر ڕەچەڵەکی ئایین لە کوردستان و دابونەریتی کوردەواری لە سەردەمی کۆندا، وەک دەزانین بونیادەکانی ئایین لە مێژووی کورددا دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمێکی زۆر کۆن، هەر لە سەرەتای پەیدابوونی مرۆڤی کورد و تێکەڵاوبوونی بە دیاردەکانی سرووشت و ڕەنگدانەوەی لەسەر ژیانی مرۆڤی کورد ئایینیش وەک سیستەمێکی کۆمەڵایەتی ژیانی خەڵکی ئەم ناوچەیە، دانیشتوانی کوردستان لە سەرەتاوە هەوڵ و تەقەڵای خۆیان داوە بۆ دۆزینەوەی ڕاستییەکانی ژیان.
لە کوردەواریدا شەوی یەڵدا وەکوو جەژنەکانی دیکەی کوردەواری وەک نەورۆز و چوارشەمەسووری و ئەوانیتر نەریتێکی کۆنە، لەم شەوەدا لە کوردەواری کۆبوونەوەی خێزان لە دەوری یەکتر بە دانان و ڕێکخستنی شەوچەرەی نێو دیوەخان و بەسەربردنی چلەی زستان شەویان گوزەراندووە بە گێڕانەوەی حیکایەت و چیرۆکە کۆنەکان کە ئازایی و قارەمانی و لەخۆبووردوویی تێدا ڕەنگی داوەتەوە، یان شکست و تێکشکان و نائومێد و تێهەڵچوونەوە و بەرگریکردن شەرمەشقی کارەکان بووە، زۆربەی جار قارەمانانی ئەو چیرۆکانە کچانی شۆخ و شەنگ و لاوانی قارەمانی نەتەوەکەمان بوون کە لە شۆخ و شەنگی و ئازایی و جوامێریدا نموونەیان دەگمەنە، بەرهەمی ئەو جوانی و چەلەنگی و لە خۆبوردوانە چەندان چیرۆکی وەک: خاتوون زین و کاکەمەم، شیرن و فەرهاد، قەڵای دمدم و دوانزە سوارەی #مەریوان# و چەندانی ترن.
شەوی یەڵدا هاوکاتە لەگەڵ کۆتاییهاتنی گەڵاڕێزان و ماڵئاوایی دوایین هەڵوەدابوونی سرووشت بەرەو بەفرانبار و باوبۆران و کڕێوە و باکوت و سەهۆڵبەندان، وەک سرووشت لەناو مێژووی ئێمەدا دان بەخۆدانان باوە و بە ئومێد و بڕوایەکی پتەوەوە چاو دەبڕینە داهاتوو، ئەمەش خەسڵەتێکە هەمیشە مرۆڤی کوردی لە هەڵخلیسکان و تەسەلیمبوون و وابەستەیی بە گەورەیی پیشان داوە، ئیتر بە پشوودرێژییەوە لە داهاتوو ڕاماوە و بەو هیوایەی بەهار هەردێ و بە بڕوایەکی بەهێزەوە هەنگاوی بەرەو گەل ویستی و ژیاندۆستی هەڵێناوە و بە چاوکراوەییەوە لە ئاسۆی ڕوانیوە و هەوڵی داوە بە هونەر و زانست و مرۆڤدۆستی کوانوو و ئاگردانی زستانی نەتەوەکەمان بگەشێتەوە، نەتەوەی ئێمە کاروانێکی دوور و درێژی ناهەمواری تێپەڕاندووە و چەندین شەوی یەڵدای درێژ بە هیوای خەونە خۆشەکان ڕۆژ کردووەتەوە، ئیتر بە ئومێدی ئەوەی تەزووی گەرمای بەهاری ژیانەوەی داهاتوومان شادی و خۆشەویستی ببەخشێ.[1]

کوردیپێدیا بەرپرس نییە لە ناوەڕۆکی ئەم تۆمارە و خاوەنەکەی لێی بەرپرسیارە. کوردیپێدیا بە مەبەستی ئەرشیڤکردن تۆماری کردووە.
ئەم بابەتە 757 جار بینراوە
ڕای خۆت دەربارەی ئەم بابەتە بنووسە!
هاشتاگ
سەرچاوەکان
[1] ماڵپەڕ | کوردیی ناوەڕاست | ماڵپەری پلاتفۆڕمی دابڕان - 20-12-2020
بابەتە پەیوەستکراوەکان: 4
1. ژیاننامە شەریف فەلاح
2. ژیاننامە Shareef Falah
1. ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 20-12-2020
زمانی بابەت: کوردیی ناوەڕاست
ڕۆژی دەرچوون: 20-12-2020 (4 ساڵ)
پۆلێنی ناوەڕۆک: لێکۆڵینەوە
پۆلێنی ناوەڕۆک: فەلسەفە / هزر
پۆلێنی ناوەڕۆک: ئایین و ئاتەیزم
جۆری دۆکومێنت: زمانی یەکەم
جۆری وەشان: دیجیتاڵ
زمان - شێوەزار: کرمانجیی ناوەڕاست
وڵات - هەرێم: باشووری کوردستان
تایبەتمەندییە تەکنیکییەکان
کوالیتیی بابەت: 99%
99%
ئەم بابەتە لەلایەن: ( هومام تاهیر )ەوە لە: 03-12-2022 تۆمارکراوە
ئەم بابەتە لەلایەن: ( زریان سەرچناری )ەوە لە: 04-12-2022 پێداچوونەوەی بۆکراوە و ئازادکراوە
ئەم بابەتە بۆ دواجار لەلایەن: ( ڕۆژگار کەرکووکی )ەوە لە: 05-04-2024 باشترکراوە
ناونیشانی بابەت
ئەم بابەتە 757 جار بینراوە
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
جۆن بۆڵتن: ئەگەر ترەمپ کوردەکان بەجێبهێڵێت، نێوبانگی لەکەدار دەکات
ژیاننامە
عەبدولڕەحمان مەجید ڕەسوڵ بەگ
کورتەباس
ژەنەراڵی پاییز لە ژمارەیەکی تایبەتی رۆڤاردا
وێنە و پێناس
چەمی شاری سەقز ساڵی 1950
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
پەرتووکخانە
گەمەکانی ناسێۆنالیزمی کوردی بە مرۆڤی کورد
کورتەباس
هەسەدە: 16 شەڕڤانمان شەهید بوون
وێنە و پێناس
دوو کەس لە پردی سەقز ساڵی 1990
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
شەهلا ئەسکەندەر
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
پەرتووکخانە
پێگەی ئافرەت لە شیعرەکانی تەڵعەت تاهیر دا
کورتەباس
خواردنە کوردەوارییەکان دەکرێنە بڕاند
پەرتووکخانە
پڕۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
ژیاننامە
زەمەن ئیسماعیل
ژیاننامە
عومەر حاجی ڕەشیدی خومچی
ژیاننامە
ئەحمەد جەبار
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
ئەحمەد خەڵەف
وێنە و پێناس
یانەی ئەفسەران، لە شاری سەقز لە کۆندا
ژیاننامە
بنار عەباس
وێنە و پێناس
قوتابخانەی فیردەوسی سەرەتایی لە شاری سەقز ساڵی 1973
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
کەرکووک لەنێوان هەردوو ئاماری 1947-1957
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
کورتەباس
سوپاسنامەی دامەزراوە و مۆزەخانەی نیکۆس کازانجاکیس بۆ ئومێد قەرەنی
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
ژیاننامە
بەهرە سەمیر ئەنوەر
ژیاننامە
هێرۆ ئیبراهیم
وێنە و پێناس
قوتابخانەیەکی سەرەتایی لە شاری سەقز ساڵی 1975
ژیاننامە
هاوژین دڵشاد
پەرتووکخانە
ئاراسنامە، بەرگی 01

ڕۆژەڤ
ژیاننامە
ئاری بابان
29-12-2008
هاوڕێ باخەوان
ئاری بابان
شوێنەکان
هەرمۆتە
22-10-2018
ئاراس ئیلنجاغی
هەرمۆتە
ژیاننامە
هێرۆ سەباح سەربیری
08-01-2023
سروشت بەکر
هێرۆ سەباح سەربیری
پەرتووکخانە
ئاراسنامە، بەرگی 01
23-12-2024
ئاراس ئیلنجاغی
ئاراسنامە، بەرگی 01
پارت و ڕێکخراوەکان
یانەی وەرزشی ڕواندز
27-12-2024
سروشت بەکر
یانەی وەرزشی ڕواندز
 چالاکییەکانی ڕۆژی
بابەتی نوێ
ژیاننامە
بنار عەباس
27-12-2024
سروشت بەکر
ژیاننامە
بەهرە سەمیر ئەنوەر
27-12-2024
سروشت بەکر
پارت و ڕێکخراوەکان
یەکێتیی ناوەندی گۆڕەپان و مەیدانی کوردستان
27-12-2024
سروشت بەکر
پارت و ڕێکخراوەکان
یانەی وەرزشی ڕواندز
27-12-2024
سروشت بەکر
پەرتووکخانە
پڕۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا
27-12-2024
کشمیر کەریم
پەرتووکخانە
پێگەی ئافرەت لە شیعرەکانی تەڵعەت تاهیر دا
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
هونەرمەند و کادری ڕادیۆی کوردی لە بەغدا و نووسەر، شوکڕوڵڵای بابان
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
تیپی هونەرەکانی میللی هەولێر ساڵی 1981
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
ئەی باڵابەرزی نەرم و شل؛ شیعری: دڵزار، تاهیرتۆفیق، تۆماری ڕادیۆی کوردی لە بەغدا، ساڵی1959
27-12-2024
کشمیر کەریم
ڤیدیۆ
ژیانێکی سادە و ساکاری کورد لە باشووری کوردستان ساڵی 1955
27-12-2024
کشمیر کەریم
ئامار
بابەت
  531,987
وێنە
  113,321
پەرتووک PDF
  20,690
فایلی پەیوەندیدار
  109,207
ڤیدیۆ
  1,728
زمان
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
292,214
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,114
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,417
عربي - Arabic 
32,839
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,354
فارسی - Farsi 
11,710
English - English 
7,828
Türkçe - Turkish 
3,690
Deutsch - German 
1,809
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
پۆل
کوردیی ناوەڕاست
وشە و دەستەواژە 
109,149
ژیاننامە 
26,928
پەرتووکخانە 
26,182
کورتەباس 
19,251
ڕێکەوت و ڕووداو (کڕۆنۆلۆژیا) 
15,082
پەند 
13,754
شوێنەکان 
12,155
شەهیدان 
11,937
کۆمەڵکوژی 
10,919
هۆنراوە 
10,500
بەڵگەنامەکان 
8,422
وێنە و پێناس 
7,576
ئامار و ڕاپرسی 
4,627
کلتوور - مەتەڵ 
3,149
ناوی کوردی 
2,561
ڤیدیۆ 
1,611
پارت و ڕێکخراوەکان 
1,465
فەرمانگەکان  
1,013
پۆلێننەکراو 
989
بڵاوکراوەکان (گۆڤار، ڕۆژنامە و ...) 
826
کلتوور - گاڵتەوگەپ 
776
کارە هونەرییەکان 
769
شوێنەوار و کۆنینە 
639
گیانلەبەرانی کوردستان 
360
یارییە کوردەوارییەکان 
279
ئیدیۆم 
224
هۆز - تیرە - بنەماڵە 
187
نەخشەکان 
185
نەریت 
160
ڕووه‌كی كورده‌واری (گژوگیا و دار) 
101
ژینگەی کوردستان 
101
خواردنی کوردی 
84
زانستە سروشتییەکان 
80
دۆزی ژن 
55
مۆزەخانە 
50
بەرهەمە کوردستانییەکان 
38
کەلوپەلی سەربازیی بەکارهاتوو لە کوردستان 
28
گەشتوگوزار 
2
کۆگای فایلەکان
MP3 
518
PDF 
32,577
MP4 
2,881
IMG 
208,789
∑   تێکڕا 
244,765
گەڕان بەدوای ناوەڕۆکدا
کوردیپێدیا پڕزانیاریترین و فرەزمانترین سەرچاوەی کوردییە!
کورتەباس
جۆن بۆڵتن: ئەگەر ترەمپ کوردەکان بەجێبهێڵێت، نێوبانگی لەکەدار دەکات
ژیاننامە
عەبدولڕەحمان مەجید ڕەسوڵ بەگ
کورتەباس
ژەنەراڵی پاییز لە ژمارەیەکی تایبەتی رۆڤاردا
وێنە و پێناس
چەمی شاری سەقز ساڵی 1950
شوێنەوار و کۆنینە
قەڵای میرزا
پەرتووکخانە
گەمەکانی ناسێۆنالیزمی کوردی بە مرۆڤی کورد
کورتەباس
هەسەدە: 16 شەڕڤانمان شەهید بوون
وێنە و پێناس
دوو کەس لە پردی سەقز ساڵی 1990
پەرتووکخانە
مەتەڵنامە (وەشانی 2، بەشی 1 لە 2 )
شوێنەوار و کۆنینە
پردی قەڵاتاسیان
ژیاننامە
شەهلا ئەسکەندەر
پەرتووکخانە
ژینانامە - وەشانی 2
پەرتووکخانە
پێگەی ئافرەت لە شیعرەکانی تەڵعەت تاهیر دا
کورتەباس
خواردنە کوردەوارییەکان دەکرێنە بڕاند
پەرتووکخانە
پڕۆسەی ئەنفال و ڕەنگدانەوەی لە ئەدەبی کوردیدا
شوێنەوار و کۆنینە
گۆڕدخمە سان ڕۆستەم
ژیاننامە
زەمەن ئیسماعیل
ژیاننامە
عومەر حاجی ڕەشیدی خومچی
ژیاننامە
ئەحمەد جەبار
پەرتووکخانە
زمانی کورد، بگونجێنە بۆ 0 و 1
ژیاننامە
ئەحمەد خەڵەف
وێنە و پێناس
یانەی ئەفسەران، لە شاری سەقز لە کۆندا
ژیاننامە
بنار عەباس
وێنە و پێناس
قوتابخانەی فیردەوسی سەرەتایی لە شاری سەقز ساڵی 1973
شوێنەوار و کۆنینە
نەخشی بەردینی ئەشکەوتی سەلمان، یان پەرەستگای تاریشا
پەرتووکخانە
کەرکووک لەنێوان هەردوو ئاماری 1947-1957
پەرتووکخانە
فەیلی-نامە (وەشانی 1)
شوێنەوار و کۆنینە
پردی کەڵهۆرت
کورتەباس
سوپاسنامەی دامەزراوە و مۆزەخانەی نیکۆس کازانجاکیس بۆ ئومێد قەرەنی
پەرتووکخانە
ڕۆڵی ڕووداوەکانی شنگال لە پێشخستنی دۆزی کورد
ژیاننامە
بەهرە سەمیر ئەنوەر
ژیاننامە
هێرۆ ئیبراهیم
وێنە و پێناس
قوتابخانەیەکی سەرەتایی لە شاری سەقز ساڵی 1975
ژیاننامە
هاوژین دڵشاد
پەرتووکخانە
ئاراسنامە، بەرگی 01

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16.08
| پەیوەندی | CSS3 | HTML5

| کاتی ئافراندنی لاپەڕە: 0.734 چرکە!