ناونیشانی بابەت: مەترسییەکانی تاڵیبان بۆ سەر کوردستان: بەشی چوار
ئامادەکردن: #عادل قادری#
=KTML_Bold=ڕەگوڕیشە و تایبەتمەندییەکانی سەلەفییەت لە کوردستان=KTML_End=
وەکوو لە بەشی پێشوودا و لە باسی تایبەتمەندیی جیاکەرەوەی گرووپە سەلەفییەکان ئاماژەم پێدا؛ ناکرێت هەموو ئەو کەسانەی لەژێر ناوی سەلەفییەتدا پێناسە دەکرێن بخرێنە یەک گرووپەوە، چون سەرەڕای بنەمای بیرکردنەوەی هاوبەش، جیاوازیگەلێکی تیۆریک لێکیان جودا دەکاتەوە. هەر بۆیە، بەپێی ئەم جیاوازییانە دەکرێت چوار دەستەی سەرەکی لەنێو ئەم گرووپەدا دەستنیشان بکەین.
زۆرترین جیاوازییەکان دەگەڕێنەوە بۆ چوار بابەتی پێوەر و سەرەکی؛ جیهاد، تاغووت، تەکفیر و ژن. جیهاد دیارترین تایبەتمەندییەکە کە لە هەموو پۆلێنکردنەکاندا ئاماژەی پێدەکرێت. زۆرێک لە تۆژەران، سەلەفییەکان بە سەر دوو دەستەی (جیهادی و غەیری جیهادی) دابەشدەکەن. جیهادییەکان باوەڕیان وایه؛ ئەمڕۆکە کارامەترین ئامرازی ڕاگەیاندن، جیهاد (قیتال) ە و لە دۆخێکدا کە کافرەکان بە هەموو هێز و تەکنەلۆژیایانەوە هێرشیان کردۆتە سەر وڵاتە ئیسلامییەکان و هێناویانەتە ژێر ڕکێفی خۆیان، ناکرێت لە ڕێگەیەکی دیکەوە جگە لە جیهاد ئیسلام بپارێزرێت. بەڵام غەیری جیهادییەکان باوەڕیان وایە بارودۆخ بۆ جیهاد هێشتا لە بار نییە و پێویستییەک نابینرێت کە لە ئێستادا جیهاد بکرێت. لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانیش ئەم دوو دەستەیە دەبینرێن، بەڵام بەپێی قسەی خەڵکی ناوچەکە و چاودێران، ژمارەی جیهادییەکان زیاترە لە غەیری جیهادییەکان. سەلەفییە غەیری جیهادییەکان لەڕووی باوەڕ و عەقیدەوە زیاتر وەکوو سەلەفییەکانی سەعوودییەن.
جیهاد تەنیا تایبەتمەندیی و پێوەری جیاکەرەوەی نێوان سەلەفییەکان نییە. “تاغووت” دووەمین تایبەتمەندیی جوداکەرەوەیە، چەمکی “تاغووت” یەکێک لە چەمکە باس کراوە گرینگەکانە لە قورئاندا و موسوڵمانان لەگەڵ ئەم چەمکەدا ئاشنان. بەڵام ئەم چەمکە لەم قۆناغە زەمەنییەدا بۆ هەندێک لە سەلەفییەکان زۆر زەق و بەرجەستە بۆتەوە. تاغووت بۆ ئەوانەی کە باوەڕیان بە جیهاد نییە چەمکێکی زەق و باسهەڵگر نییە و هیچ پێداگرییەکی ئەوتۆی لەسەر ناکەن. لە حاڵێکدا بۆ سەلەفییە جیهادییەکان بابەتێکی گرینگە و هەڵوێستەکانیان لە هەمبەر هەموو حکوومەتەکانی ناوچەکە دیاری دەکات. لە ڕوانگەی ئەواندا تاغووت واتە حوکومەتکردنی غەیری خودا لەسەر خەڵکە و موسڵمان نابێت ئاوەها حوکومەتێک پەسەند بکات و بچێتە ژێر ڕکێفییەوە و دەبێ بۆ ڕووخاندنی هەوڵ بدات. بەڵام هەڵسوکەوت و دانووستانی تاکی موسڵمان لەگەڵ ئاوەها حوکومەتێک هۆکاری جیاوازیی نێوان سەلەفییە جیهادییەکانە. لێرەدا هەندێک لە سەلەفییە جیهادییەکان باوەڕیان وایە کە دەبێت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی خۆیان بەپێی پێویست لەگەڵ هەندێک لە حوکومەتەکان پەیوەندیی درووست بکرێت و هەندێکیش باوەڕیان وایە کە هەرجۆرە هەڵسوکەوت و دانووستان لەگەڵ ئاوەها حوکومەتگەلێک بە کوفر هەژمار دەکرێت و درووست نییە.
لەبارەی تەکفیریشەوە سەلەفییەکان پێکەوە هاودەنگ نین. سەلەفییە غەیری جیهادییەکان ئەگەرچی باوەڕیان بە ڕاستبوونی ڕێگای خۆیان هەیە بەڵام ئەو کەسانەی کە وەکوو ئەوان بیر ناکەنەوە بە کافر نازانن و حوکمی تەکفیریان بۆ دەرناکەن. سەلەفییە جیهادییەکان دوو هەڵوێستیان لە هەمبەر تەکفیر هەیە؛ هەندێکیان لەسەر ئەم باوەڕەن کە دەرکردنی حوکمی تەکفیر بۆ خەڵک دەبێتە هۆی پاشەکشێ و پشتتێکردنی خەڵک لە جیهادییەکان و نابێ ئەوانی تر بە کافر و موشریک لەقەڵەم دەن. گرووپێکی دیکە لەسەر ئەم باوەڕەن کە هەر کەسێک بەپێچەوانەی شەرع جووڵایەوە و ڕاستی و مافبوونی دینی ڕەت کردەوە، دەبێت تەکفیر بکرێت.
لەمەڕ ژنانەوە سەلەفییە غەیری جیهادییەکان شێلگیرانەتر و تووندئاژۆیانەتر دەجووڵێنەوە. زۆربەیان لەگەڵ ئەوە نین کە ژنان لە ناو کۆمەڵگەدا دەرکەون. ئەرکی سەرەکیی ژن، پەروەردەی منداڵ و بەدەستهێنانی ڕەزامەندیی هاوسەرەکەیەتی. بەڵام زۆربەی سەلەفییە جیهادییەکان لەگەڵ ئامادەیی و دەرکەوتنی ژنان لە کۆمەڵگەدان و لەگەڵ دەوامکردن و ئیشکردنی ژنان لەدەرەوەی ماڵ و ناو کۆمەڵگە کێشەیەکیان نییە. هەڵبەت لەنێویشیاندا حاڵەتی دەگمەن و دانسقە هەیە کە ئەمەیان بەلاوە پەسەند نییە. بە هەمان شێوە کە لەنێو غەیری جیهادییەکانیش کەسانێک هەن کە ئامادەیی و دەرکەوتنی ژن لە کۆمەڵگە قبووڵ دەکەن. هەر بۆیە دەشێت بە نیسبەت هەڵوێستیان لە هەمبەر ژنان، سەرەڕای ئایدۆلۆژیا و شێوازی بیرکردنەوەی گرووپەکە، هۆکارە کۆمەڵایەتی و تاکەکەسییەکانیش بە کاریگەر دابنرێت.
=KTML_Bold=بۆیە بەپێی ئەو جیاوازییانەی کە باس کرا، دەکرێت سەلەفییەکانی کوردستان دابەش بکرێت بەسەر چوار دەستە؛ =KTML_End=
1-جیهادیی ڕادیکاڵ؛ ئەم گرووپە باوەڕی بە جیهاد دژی هەموو حوکومەتەکانی ئێستای جیهان هەیە و هەموویان لە ژیر ناوی تاغووت ناو دەبات و هەرجۆرە دانووستان و هەڵسوکەت لەگەڵیان وەکوو بەشداری لە هەڵبژاردن بە درووست نازانێت و بە کوفر ناوزەدی دەکات. زۆربەیان لەگەڵ تەکفیر دان و پێداگرن لەسەر ئامادەبوون و دەرکەوتنی ژنان لە کۆمەڵگەدا.
2-جیهادیی میانەڕۆ؛ ئەمانەش باوەڕیان بە جیهاد هەیە و هەلومەرجی جیهاد لە دونیادا بە لەبار دەزانن و هەموو حوکومەتەکانی ئێستەش بە نوێنەر و واقیعی تاغووت دەزانن و جیهاد دژیان بە ڕەوا دەزانن. بەڵام لەبارەی شێوەی درووستکردنی پەیوەندی لەگەڵ هەندێک لەم حوکومەتانە، بە بەراورد لەگەڵ جیهادییە ڕادیکاڵەکان، میانەڕۆتر دەجووڵێنەوە و باوەڕیان وایە کە دانووستان و پەیوەندی لەگەڵیان ئەگەر یارمەتیی و پاڵپشتییەک بۆ بردنەپێشەوەی ئامانجەکانیان دەستەبەر بکات، درووستە و دژایەتییەکی لەگەڵ باوەڕ و عەقیدەیان نییە. ئەوان بۆ بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا کێشەیەک نابینن و خۆشیان لە هەڵبژاردندا بەشداری دەکەن. ئەم گرووپە دژی تەکفیرن و پێداگرن لەسەر ئامادەیی و دەرکەوتنی ژن لە کۆمەڵگەدا.
3-غەیری جیهادیی سووننەتی؛ ئەم دەستە لە سەلەفییەکان باوەڕیان بە جیهاد نییە و هەلومەرجی جیهاد لە سەردەمی ئێستا بە بۆچوونی ئەوان لەبار و گونجاو نییە. هەموو حوکومەتەکان نوێنەری تاغووت نین و حوکومەتی سەعودییە حوکومەتێکی ئیسلامییە و هەندێکیشیان حکومەتی ئێران بە ئیسلامیی دەزانن. ئەم گرووپە لەگەڵ تەکفیر نین و بە نیسبەت ژنانیشەوە زیاتر لەگەڵ ئامادەنەبوون و دەرنەکەوتنیان لە کۆمەڵگەدان.
4-غەیری جیهادییە کۆنسێرڤاتیڤەکان (پارێزخوازەکان) ؛ ئەم دەستەیە لە سەلەفییەکان سەرەڕای ئەوەی کە هەموو حوکومەتەکانی ئێستا بە نوێنەر و دەرکەوتەی “تاغووت” دەزانن، لەگەڵ جیهاد دژی تاغووتیش نین و هەلومەرجی جیهاد بە لەبار و گونجاو نازانن. ئەوانیش وەکوو غەیری جیهادییە سونەتییەکان دژی تەکفیرکردنی ئەو کەسانەن کە کردەوەی کوفرئامێز ئەنجام دەدەن و زۆرتر دژی ئامادەبوونی ژنان لە ناو کۆمەڵیشدان.
پاش پۆلێنبەندیکردنی جۆرەکانی بیرکردنەوەی سەلەفی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، بۆ دیاریکردن و نیگارکردنی جیهانبینییان، لەگەڵ دە کەس لە ئەندامانی هەر چوار ڕەوتە سەلەفییەکە وتووێژ کرا کە ئەنجامەکەی بوو بەمەی خوارەوە؛
=KTML_Bold=جیهانبینیی سەلەفییەکان بەپێی باوەڕ و ڕەوشتە هاوبەشەکان=KTML_End=
سەلەفیگەری بە کۆمەڵێک لە باوەڕە تایبەتەکانی خۆی لە هەموو دەستە و باڵەکانی دیکەی ئیسلامی جیادەکرێتەوە. ئەوان بیروباوەڕ و عەقیدەی موسوڵمانانی دیکە بە تەواوەتی ڕەت دەکەنەوە و بە کۆمەڵێک لە شیرک و خورافە ناوی دەبەن. یەکێک لە سەلەفییەکان لە کاتی ناساندنی خۆیدا ئاوەهای گوت؛ (دەعوەتی ئێمە بۆ تەوحیدە و دوورکەوتنەوە لە تاغووت. ئێمە لە حیزبحیزبێنێ و باڵباڵێنێ خۆمان دەپارێزین. ئێمە خۆمان بە پێڕەوی لە قورئان و سووننەت دەناسێنین و بەم شێوەیە لەلایەنەکانی دیکە جیادەبینەوە) . وتووێژەکان دەریان خست باوەڕە هاوبەشەکانی سەلەفییەکان بریتین لە؛ ژوورەئایین بوون، پێداگریی لەسەر چەمکی تەوحید، پابەندبوون بە ڕابردوو، پارێزکردن و خۆلادان لە حیزبحیزبێنێ، باوەڕ بە کۆمەڵگەیەکی یۆتۆپیایی، دابەشکردنی جیهان بەسەر دوو جەمسەری دارولکوفر و دارولئیسلام، ناڕازیبوون لە دۆخی جێگیری ئێستە، مۆنۆپۆلکردن و دەسبەسەرگرتنی مافیقەت، ڕەتکردنەوەی ئیتنیک و نەتەوە، ڕەتکردنەوەی دیمۆکراسی. ڕەوشت و ڕەفتارە هاوبەشە بینراوەکانی نێوانیشیان بریتی بوون لە؛ دووربوون لە هەرجۆرە هونەرێک لەوانە مۆسیقا، وێنەگری و نیگارکێشی؛ پارێزکردن لە زیارەت، فاتیحەخوانی و تەوەکولکردن بە غەیری خوا، بەجێگەیاندنی ئەمر بە چاکە و نەهی لە خراپە؛ بەشداریی لە نوێژی جەماعەتی مزگەوتەکان، کەڵکوەرگرتن لەتەکنەلۆژیا.
=KTML_Bold=“سڕینەوەی بابەتی شوێن لە ئەندێشەی سەلەفییەت”=KTML_End=
ئیمارەت؛ ئیمارەت بە مانای فەرمانڕەوایی و حوکمڕانییە. سەلەفییەکان لەژێر تیشکی ئەم حەدیسەی پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) کە (هەر کاتێک بوون بە سێ کەس و نیازی ئەنجامی کارێکتان هەبوو، لە هەر جێگە و شوێنێک هەبوون بۆ خۆتان ئەمیرێک هەڵبژێرن) ، بە ئەرکی خۆیان دەزانن کە تەنانەت ئەگەر بە سێ کەسیش بووە ئیمارەتگەلێک دابمەزرێنن و بڕۆنە شەڕ لەگەڵ کافرەکانەوە. لەم گۆشەنیگایەوە ئیمارەت بەپێی شوێن و سەرزەمین دانامەزرێت، بەڵکوو بەپێی ژمارەی موسوڵمانان و پاش هەڵبژاردنی ئەمیرە کە دادەمەزرێت. هەر بۆیە پێویست بە هەبوونی شوێن یان سەرزەمین نییە، بەڵکوو کەسەکانن کە ئیمارەت دادەمەزرێنن. ئەم بابەتە بووەتە هۆی ئەوەی کە ئەوان گرێدراو و پێبەستی سەرزەمین و وڵاتێکی دیاریکراو نەبن و لە ڕاستیدا وردەوردە لەنێو سەلەفییەکان گرینگی شوێن و سەرزەمین لەناو بچێت. ئەم ئیمارەتانە لە هەر شوێنیک کە کافرەکان بە سەر موسوڵمانەکاندا زاڵ بووبن، خۆیان دەگەیەننە ئەوێ و تەکلیف و ئەرکی شەرعیی خۆیان بەجێ دەگەیەنن. تەنانەت ئەگەر لە خودی وڵاتگەلی دارولکوفریش بێت. هەر بۆیە جیهاد لە هیچ شوێنێک سنووردار نییە و ڕاناوەستێ و لە هەر شوێنێک لە دونیا کە موسوڵمانێک هەبێت ئەوێ وڵات و سەرزەمینی ئیسلامییە و موسوڵمانان ئەرکی ئەوەیان لەسەرە کە بیپارێزن. ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی کە گرووپە جیاوازە سەلەفییەکان بەردەوام گەڕۆک بن و لە حاڵی گوێزانەوە و جێگۆڕکێدا بن. لە ڕاستیدا یەکێک لە تایبەتمەندییە دیارەکانیان سڕینەوەی شوێن و سەرزەمین لە ئایدۆلۆژیاکەیانە.
هیجرەت؛ چەمکێکی دیکە کە سەلەفییەکان زۆر بەکاری دەبەن هیجرەتە. هیجرەت بە واتای جێهێشتنی شوێنێک بە مەبەستی ڕۆشتن بۆ شوێنێکی دیکەیە. لە هەمان سەرەتای مێژووی ئیسلامەوە ئەم بابەتە لە نیو موسوڵماناندا باو بووە. پێغەمبەری ئیسلام سەرەتا فەرمانی بە ژمارەیەک لە موسوڵمانان دا کە بەرەو وڵاتی حەبەشە هیجرەت بکەن تا گیانیان پارێزراو بێت. دواتر خۆی پاش سێزدە ساڵ پێغەمبەرایەتی لە شاری مەکە و بانگهێشتی خەڵکی ئەو شارە بۆ ئیسلام، کاتێک کە موشریکەکان دەستیان کرد بە ئازار و ئەشکەنجەی باوەڕدار و ئیماندارەکان، بڕیاری دا لەگەڵ هاوەڵان و هۆگرانی ئەو شارە بەجێ بێڵێت و پەنا بباتە شاری مەدینە. ئەم ڕووداوە بەردەوام لە مێژووی ئیسلامدا دووپات بووەتەوە. سەلەفییەکانیش باوەڕیان وایە موسوڵمانانی ئێستەش دەبێ هەرکاتێ هەستیان بە مەترسی کرد لەو شوێنە هیجرەت و کۆچ بکەن و بڕۆن بەرەو شوێنێکی ئەمین و دوور لە مەترسی. هەست بە مەترسیکردن تەنیا هۆکاری هیجرەت نییە، بەڵکوو ئەرکە لەسەر موسوڵمان ئەگەر لە دارولکوفردا دەژی و دەسەڵات و توانایی چاککردنیانی نییە، ئەوێ بەجێ بێڵێت. هەر بۆیە ئەوان هەرگیز خۆیان مەجبوور بە مانەوە لە شوێنێک ناکەن و بەردەوام و هەمیشە لە حاڵی جێگۆڕکێ و شوێنگۆڕکێن و بە و هۆیەشەوە کە خۆیان بە قەومی ڕزگارکەر و “ناجی” بە ژمارەیەکی کەم و نامۆ دەزانن، هەوڵ دەدەن بە شوێنێکی دیاریکراوە وە گیرنەخۆن و گرێ نەدرێن و هەموو سات و کاتێک ئامادەی هیجرەت و کۆچ بن. لەم ڕووەوە چەمکی هیجرەت بۆ ئەوان بووە بە چەمکێکی ئیعتیقادی و باوەڕمەندانە. ئەم بابەتەش کاریگەرییەکی خەستتر و قووڵتری لەسەر سڕینەوەی شوێن و سەرزەمین لە ئەندێشەی سەلەفیدا درووست کردووە.
بە سەرنجدان بە باوەڕ و عەقیدە و هەست و ڕەفتارگەلێک کە لەنێو سەلەفییەکاندا هاوبەشە، دەکرێت جیهانبینییان ئاوەها نیگار بکرێت؛ وادێتە پێش چاو ئەو شتەی کە سەلەفیگەری لەسەری دامەزراوە ناڕەزایەتی قووڵ لە دۆخ و نەزمی زاڵ و هەنووکەیە. لە ڕاستیدا دال و ئاماژەی سەرەکی و ناوەندیی ئەوان “ناڕەزایەتییە”. �%B