دوو ئەزموون دەربارەی تێکەڵاوبوون
حەسەن حسێن
وەکو کوردێکی ئێراق – باشووری کوردستان، دوو ئەزموونی جیاوازم لە بارەی تێکەڵاوبوونەوە هەیە:
ئەزموونی یەکەم: تێکەڵاو بوون ، وەسفێک بۆ دەستەواژەیەکی ناو نەهێنراو
لە سەردەمی دەسەڵاتی تاکحزبیدا لە ئێراق، وەکوو هەر وڵات و هەرێمێکی ‏تری ‏ژێر ‏دەسەڵاتی تاکحزبی، دەسەڵاتدارەکان هاووڵاتییانیان کردبوو بە دوو جۆری ‏باش ‏و ‏خراپەوە. ئاستەکانی سازانی هاووڵاتی لەگەڵ چوارچێوەی سیاسی، یاسایی ‏و ‏کەلتووریی ‏سەپێنراو لەلایەن دەوڵەتەوە، پێوەرەکانی باشی و خراپی ئەویان ‏دیاری ‏دەکرد. ئەوەیش کە ‏ئەم سازانەی پەسەند نەبووایە ئەوا بە جیاخواز ، وەکوو هاووڵاتییانی ‏کورد، یا خود ‏خیانەتکار ‏تۆمەتبار دەکرا. ‏
لە کوردستانی ژێر دەسەڵاتی جووتحزبیشدا بە هەمان شێوە، هاووڵاتییان بۆ چەند تایپ یا گرووپێک لە مرۆڤ دابەش کراون. ئەرک، ماف و ئیمتیازات لەسەر بنەمای سەر بەگرووپبوون دیاری دەکرێت. لێرەوە تاکێکی باش ئەو کەسە نییە کە ئەرکەکانی بە باشی ئەنجام دەدات، ئینتیمای هەیە و …هتد، بەڵکوو پێویستە لە ڕێی خۆگونجاندن و سازانییەوە لەگەڵ دۆخە سیاسی، ئابووری و کۆمەڵایەتییە سەپێنراوەکەدا دەستبەرداری مافەکانی بێت؛ بەم حاڵەشەوە ئەو هێشتا دەبێتە شتێک لە خوار پلەی هاووڵاتیبوونەوە.
‏بە گوێرەی ئەم پێوەرانەی ئەوسا و ئێستای ئێراق و کوردستان، من بوونەوەرێکی خراپ بووم (لێرەدا باسێک لە هاووڵاتیبوون نییە) ‏چونکە نەمتوانی و ‏نەمویست بسازێم .‏ ‏
‏ئەمە ئیدی تێکەڵاوبوونە‎ INTEGRATION ‎، جا با ناویشی نەهێنرا بێت، ئاڕاستەکەیشی بۆ ‏هەر ‏کەسێک ‏ویستبێتی یا بیەوێت بیگرێتە بەر، ڕوون بووە.‏ شکستهێنان لەم پڕۆسەی تێکەڵاوبوونەدا لە لەیەن تاکەوە، جەمسەری پێچەوانەی شکستهێنانی پڕۆسەی گرتنەخۆ و درووستکردنی ئینتیمایە لەلایەن دەوڵەتەوە، بە دەربڕینێکیتر سەرکەوتنی هێزی دەرپەڕاندنی تاکە بۆ دەرەوەی کۆمەڵگە.
ئەزموونی دووەم: تێکەڵاوبوون وەکوو دەستەواژەیەکی وەسف نەکراو
حکومەت و ‏دامەزراوەکان لە ئەڵمانیا لە سیاسەتی پەنابەریی و کۆچکردندا، پرسی ‏تێکەڵاوبوونی ‏پەنابەرانیان لە سەرەوە داناوە. هەر بۆیە تێکەڵاوبوون، لە هەر پرسێکیتر ‏زیاتر بەر ‏پەنابەران دەکەوێت. بەبێ ئەوەی پەنابەر بزانێت دەبێت چ بکا، یا چ نەکات بۆ ‏ئەوەی تێکەڵاوبوون ‏مسۆگەر بکات، یا بە دەربڕینەکەی هانا ئارێنت بۆ ئەوەی ببێتە پەنابەرێکی باش و لەوێوە هەنگاو بۆ بوون بە هاووڵاتی باش هەڵگرێت.‏
تێڕوانینی باو لەلای زۆربەی پەنابەران دەربارەی مانای تێکەڵاوبوون، تەنیا لە ‏فێربوونی ‏زمان و دۆزینەوەی کاردا چەقی بەستووە و لەمەدا ئەوان گرفتێکیان لەگەڵ ئەم تێگەیشتنەدا نییە و بگرە بە لایانەوە باشیشە، دواتر هۆکاری ئەمە ڕوونی دەکەمەوە. حکومەت و دامەزراوەکانیش، بە ‏فۆکۆس خستنە ‏سەر ڕەهەندی ئابووریی لە کۆرسەکانی زمان و تێکەڵاوبوون، یا لە بەخشینی ‏هەلی مانەوە بەو ‏پەنابەرانەی داواکارییەکانیان ڕەتکراوەتەوە و بەڵام کاریان دەستکەوتووە و باج دەدەن، بە ‏شێوەیەکی پەنامەکی ‏پشتیووانیی ئەم تێڕوانینە دەکەن.‏
لەگەڵ ئەو بایەخە گرنگەی هەریەکە لە پەنابەران و ئەڵمانەکان بە تێکەڵاوبوونی دەدەن، و سەرباری دووبارەکردنەوەی زۆری وشەکەش؛ بەڵام هەتا ئێستا ئەم ‏دەستەواژەیە لە ‏لای زۆربەی پەنابەران وەکوو مەتەڵێک یا کۆدێک ماوەتەوە، کە هەر ‏کەسە و بە پێی تێگەییشتنی ‏خۆی ڕاڤەی دەکات.
بۆیە دەبینین، ئەم دەستەواژەیە بێ کێشە نییە و تەنانەت هەندێکجاریش ‏رووبەڕووی ‏بەرەنگاری دەبێتەوە. هۆکاری سەرەکیش ئەوەیە، کە هەتا ئێستا تێکەڵاوبوون، ‏وشەیەکی ڕەق ‏و تەقی بێ پێناسە و وەسفێکی ڕەسمییە و دەسەوسانیشە لە خستنەڕووی ‏دیدگایەکی ڕوون و ‏چوارچێوەیەکی دیاریکراو بۆ هەر کەسێک خوازیاریی چوونە ناوی بێت.
لە شۆکی بەلەمەوە بۆ شۆکی ڕیشەکێشبوونی کەلتووری
جگە لە جەنگ و تێکچوونی باری ئەمنی و کیشەی هەژاری کە دەبنە هۆی درووستبوونی لێشاوی بە کۆمەڵی کۆچبەر و پەنابەران، بە گشتی پەنابەری پرۆسیسێکە پەیوەندی بە هەڵنەکردنی تاکەوە هەیە لەگەڵ ستەمی سیاسی و نەبوونی مافە بنەڕەتییەکان، ستەمی سێکسی، ئایینی و کەلتووری کۆمەڵایەتیدا؛ پرۆسیسێکە پەیوەندی ڕاستەوخۆی بە دەرپەڕاندنەوە هەیە. مرۆڤ ئەو کاتەی بڕیاری ناچارانەی سەفەری ڕێی هات و نەهات دەدات گەیشتۆتە ئەو بڕوایەی کە ئیدی ڕێگەی گەڕانەوە بۆ ناو ژیانی کۆمەڵایەتی و سیستمی پەیوەندییەکانی بە تەواوی لێ بەستراوە. لێرەوە هەڵهاتن یا دەرپەڕاندن لەوەی پێی دەووترێت زێدی خۆ دەست پێ دەکات و بە دەربڕینە ژیژەکییەکە، وەکوو دزێک بە ڕۆژی ڕووناک ملی شوێنێک دەگرێت کە هێشتا ڕوون نییە کوێیە و ڕوون نییە کە ڕەت ناکرێتەوە و وەدەر نانرێت. ئیدی دەکەوێتە ناو پرۆسیسێکەوە بە لەمرۆخستنی تەواو دەست پێ دەکات و بە ناشوێندا تێ دەپەڕێت. لەوێدا ئایینەکان و وتەکانی یەزدانەکان، فەلسەفەکان و وتەی فەیلەسوفان، مافەکانی مرۆڤ و قسە باق و بریقەکان هێزی بەڵێنی قاچاخچییەک، نەڕەنەڕ و جنێوی مزری بەلەمەوانێک، شەق و شریخەی گوللەی ژاندارمێکی تورک و سەربازێکی بولگاری و ڕۆمانی و هەنگارییان نییە. ئەوەی تۆ لەوێدا سەرفراز دەبیت بە تەنیا وابەستەی ڕێکەوت و دەستەبەربوونی چەند هۆکارێکە. لێرەدا ناشوێن، هەر بەتەنیا دەریاکان و سنوورە وشکانییەکانی نێوان وڵاتان نییە. ناشوێن هەموو ئەو شوێنانەن کە شوناسی چەسپاو یا دیاریکراوی تیا نییە، مێژوو تیایاندا سیمایەکی دیاری نییە، نە پەیوەندی قووڵی تیا درووست دەکرێت و نە پەیوەندییەکان تیایاندا بەردەوامن. ناشوێن کەمپەکانی ئاوارەکانە کە مرۆڤ لە دەرگای چوونە ژوورەوەیاندا لە گشت شوناسەکانی دادەماڵرێت بە تەنیا یەک شوناسی پێوە دەلکێنرێت، ئەویش داواکارێکی مافی پەنابەریی ( طالب حق اللجوء) یا ئاوسلاندەر (بیانی) یە.{ئەگەرچی ئاوسلاندەر وشەیەکی فەرمییە، بەڵام لە دۆخی نافەرمیدا هەندێک لە هاووڵاتییانی ئەڵمان لە ئاخاوتنیاندا لەگەڵ پەنەباران خۆیان لە بەکارهێنانی ڕاستەوخۆی ئەم وشەیە دەپارێزن، چونکە ئیحایەکی جیاکارییانەی تێدایە}.
بە گەییشتنی بۆ وڵاتی داڵدەدەر ( پەنابۆهێنراو) ، پەنابەر یەکێک لە گرنگترین ڕەگەزەکانی شوناسەکەی، کە زمانە، لەدەست دەدات. زمان نە تەنیا وەک ئامڕازیکی پەیوەندی لەنێوان خێزانێکی سادە و بچکۆلەدا، بەڵکوو وەک ئامڕازێکی بەهێزی دەربڕین لەنێو سیستمی پەیوەندییەکی کۆمەڵایەتی ئاڵۆز و فراوانتردا، وەکوو ئامڕازێک بۆ دەربڕینی قووڵی ئایدیا و هەستەکان. وەکوو ئامڕازێک بۆ درووستکردنی پەیوەندی و تۆڕبەندی کۆمەڵایەتی. سادەبوونەوەی ڕستە و دەربڕینەکان لەنێوان پەنابەران بە پەنابەرانی نەتەوە جیاوازەکانیشەوە لە لایەکەوە، و لەنێوان پەنابەران و کۆمەڵگەی خانەخوێدا لە لاکەی ترەوە، سیمای کارەکتەری پەنابەر بە تەواوی دەشێوێنێت و لە مرۆی خاوەن ئایدیا، دیدگا و هەستی ئاڵۆزەوە دەگۆڕێت بۆ مرۆی سادە و ساکاری تا ئاستی گێلێتی.
سەرباری ئەو ئیزافاتانەی کۆچ دەیخاتە سەر مەعریفە، کەلتوور و ئەزموونەکانی مرۆڤ؛ بەڵام بۆ هەندێک کەس دەبێتە مایەی شڵەژانی دەروونی. ئەویش بەهۆی ئەو گۆڕانکارییە ورد و درشتانەوەیە کە بەسەر ژیانی پەنابەردا دێت؛ هەر لە دۆخی سیاسی و کۆمەڵایەتییەوە هەتا بەها و پێودانگەکان، لە کەلتوور و زمانەوە تا داب ونەریت و شێوازی ژیان، لە ژینگە و ئاو و هەواوە تا بەرکەوتنی فیعەلی بە جیاوازی کات و زەمەن .
هەموو ئەو شتە تازانەی مرۆی کۆچبەر ( پەنابەر) لە کۆمەڵگە نوێیەکەدا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، سەرەتا دەیخەنە دۆخێکی سەرسامبوونەوە. بەڵام ئەم سەرسامبوونە هەر زوو بەهۆی ئاڵۆزی و سەختی پرۆسیسە یاساییەکانی مانەوە و سەختییەکانی بەردەم پرۆسیسی خۆگونجاندن و تێکەڵاوبوونەوە، بە ڕاچڵەکینێکی توندی زهنی و دەروونی کۆتایی دێت. ڕاوەستان لەسەر لێواری بۆشاییەکی گەورەی نێوان کۆمەڵگەی پێشوو و کۆمەڵگەی نوێ، جیاوازی نێوان پێوادنگ و پێوەرەکان، درووستکردنی پەیوەندی نوێی کۆمەڵایەتی، هەموو ئەمانە پەنابەر دەخەنە نێو پڕۆسەیەکی ناچارانەی فێربوونەوەی وجودییانەوە ( إعادة التعلم الوجودي EXISTENTIAL RELEARNING ) کە ئەمەش پەنابەر دووچاری شۆکی کەلتووری دەکات.
جگە لە حاڵەتە باوەکانی وەکوو خەمۆکی، تێکچوونی مەزاج، گرێی هەست بە کەمیکردن، فشاری تووندی دەروونی ‏، هەستکردن بە ماندووێتی، ئەلکهولیزم و ئالوودەبوون بە ماددەی هۆشبەر کە دەشێت هەریەکە وەکوو حاڵەتی جیا دەرکەون یا لە شێوەی (کۆنیشانەکانی ئۆلیسیس) دا خۆیان بنوێنن، کە هەندێک جاریش پێی دەوترێت کۆنیشانەکانی کۆچکردن و فشاری چەندبارە و درێژخایەن THE IMMIGRANT SYNDROME WITH CHRONIC AND MULTIPLE STRESS . هەروەها ‏هەندێک لە زانایانی دەروونناسی لە توێژینەوەکانیاندا دەربارەی پەنابەر وکۆچبەران گەییشتوون بەوەی کە، سەختییەکانی بەردەم فێربوونی زمان و دەربڕینی بیر و هەستەکان ، ناتوانایی لە پێشخستنی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان لەنێوان خود و کەسانی دەوروبەر و تێنەگەییشتن لێیان، دەبنە هۆی درووستبوونی شۆکی ڕیشەکێشبوونی کەلتووریی ( DÉRACINEMENT) .
کاتێک پەنابەر چیرۆکی خۆی بۆ لێکۆڵەری فەرمانگەی پەنابەر دەگێڕێتەوە
ناهاووڵاتییەکان لە کۆمەڵگەی هاووڵاتیبووندا ‏
کوردێکی – ئێراقی، ناکۆکییەکی بەردەوامی هەیە لەگەڵ ئیتیماکانیدا. ‏دۆخەکانی کوردبوون لە ‏ئێراقدا، هەمیشە ڕێگر بوون لە درووستکردنی ئینتیما و ئەوەی پێی ‏دەووترێت شوناسی ‏نیشتمانی. مرۆی کورد بەردەوام ئینتیمایەکی شاراوەی ‏هەبووە بۆ دەوڵەتێکی کوردی ‏گریمانەکراو . بەڵام ژیانی نزیک بە سی ساڵی ‏ژێر دەسەڵاتی کوردی، ئیدی ئەو ئینتیما ‏شاراوەیەشیان لای مرۆی کورد کاڵ ‏کردۆتەوە یا نەهێشتووە. ناکۆکییەکانی نێوان ئەم ئینتیمایانە و ‏وردبوونی شوناسەکەی، یا ‏ئەوەی پێی دەووترێت قەیرانی ئینتیما و شوناس، برینێکی قووڵیان ‏لە ناخی مرۆڤی کورددا ‏درووستکردووە؛ کە نە بە مانەوەی لە کوردستاندا ساڕێژ دەبێت و نە ‏بەهەڵهاتنیشی لێی ‏چارەسەر دەبێت. بۆیە ڕەنگە پەنابەری کورد، غەریبترین مرۆڤەکانی ئەم ‏هەسارەیە بێت لە ‏ژیانی تاراوگەدا.‏
بە پێی ڕوپێوییەکی بەشی عەرەبی ئیزگەی بی بی سی و دەزگای توێژینەوەی (ئەرەب ‏بارۆمیتەر) لە زانکۆی بریستۆن کە لەگەڵ بیست وپێنج هەزار کەسدا ئەنجام دراوە، لە ‏هەندێک وڵاتی عەرەبیدا ڕێژەی 52% ی کەسانی تەمەن 18-29 بیر لە کۆچکردن دەکەنەوە. ‏لە ئێراق 38% ی خەڵک ئامادەن بە بێ هیچ بەڵگەنامەیەک کۆچ بکەن *. ‏
ئەگەر بیرکردنەوە لە سەفەر یەکێک بێ لە نیشانەکانی قەیرانی ئینتیما، ئەوا ساتەوەختی ‏سەفەر ترۆپکی دەستبەرداربوون و هەڵهاتنە، ئەگەر بە شێوەیەکی کاتیش بێت، ‏لە هەموو ‏ئینتیماکان. خۆناساندنی پەنابەران لە کاتی دەستگیرکرانیان لەلایەن پۆلیسەکانی سنوورەوە بە ‏هاووڵاتیی ‏وڵاتانی تر و نکوڵی کردن لە ڕەگەزنامە ڕاستەقینەکانی خۆیان، یا شاردنەوەی ‏شوناسی ڕاستەقینەی خۆیان لە کاتی چاوپێکەوتنەکاندا، هەر بە تەنیا ڕێوشوێنێک نین بۆ ‏دەربازبوون لە دیپۆرتکردنەوە یا بۆ وەرگرتنی مافی پەنابەری. بەڵکوو مانایەکی ‏رەمزی ‏قووڵتریان هەیە و دەربڕی هەڵهاتنی تەواون لەو ‏شوناس و ئینتیمایانەی پێشوویان، کە ‏بەتاڵ و دەسەوسانن لە پێدانی هەر جۆرە هەستکردنێک بەئارامی و ئاساییش و تەنانەت ‏رووبەرێکی کەمیش لە ئازادی .‏ ئەو هاوارەی (شێرکۆ بێکەس) کە دەڵێت: ‏
من چیم دەویست لە نیشتمان
جگه لەوەی کەنانێک و
کەکونجێکی دڵنیایی و
گیرفانێکی بەحورمەت و
مشتێ هەتاوی ئارام و
‏ بارانێکی خۆشەویستی و
پەنجەرەیەکی کراوەی سەر ئازادی و عەشقم باتێ
من چیم ئەویست لەوە زیاتر و نەی دامێ
بۆیه ئیتر نیوە شەوێ
دەروازەکەیم شکاندوو چوومەدەرێ
بەیەک جاری چوومەدەرێ ‏
زایەڵەی دەنگی مرۆڤێکی دەرپەڕێنراوە، کە ستەم و نادادپەروەری تەنگیان پێ هەڵچنیووە، یا ‏حەرام کردنی عەشق و کۆتکردنی جەستەی، ژیانیان لێ تاڵ کردووە و ئیدی ئەو سەرزەمینە بە ‏وڵات و نیشتمانی خۆی نازانێت و ئینتیمای بۆی نەماوە.‏ ئەمە لەو قۆناغە ڕاگوزەرەدا کە ‏مرۆڤ دەبێتە هەڵگری ناوی (داواکاری مافی پەنابەریی) زۆر ڕوون و زەقە. چونکە لێرەدا ‏مرۆڤ لە پێکهاتە سەرەکییەکانی شوناسەکەی بە تەواوی ‏دادەماڵرێت؛ ئیدی هەستکردن ‏بەکەمی و ڕووتبوونەوە، کاردانەوەی جۆراوجۆری لا درووست دەکەن، کە دەشێت ئامادە بێت ‏بۆ ئەوەی ببێتە هەڵگری هەر جۆرە شوناسێک، وەکوو ئەوەی پێی دەووترێت توانەوە لە ناو ‏کەلتوورە ڕۆژاواییەکەدا. یا بە پێچەوانەوە کەسی پەنابەر لە کاردانەوەیدا هەموو جۆرە ‏شوناسێک ڕەت دەکاتەوە، بەردەوام بە هۆ و بێ هۆ بە شوێن زەقکردنەوەی شوناسەکەیەتی. ‏شوناسێک، کە لێی هەڵهاتووە، بەکار دەهێنێت بۆ داپۆشینی خۆی و دەربازبوون لەو ‏رووتبووەنەوەیە. ئا لێرەدا بیری ئیسلامی و کەلتووری لۆکاڵی نەتەوەی خۆ، زەمینەیەکی ‏باشیان بۆ درووست دەبێت کە هێندەی تر گەمارۆی بیرکردنەوەکانی پەنابەر بدەن و جەخت ‏لەسەر ناکۆکی نێوان کەلتوور و (سەوابیتەکانی) نەریتەکەی خۆی و کەلتوور و نەریتی ‏کۆمەڵگەی داڵدەدەر بکەنەوە. دوو هۆکاریش یارمەتیی ئەمە دەدەن، یەکەمیان کۆمەڵایەتییە و ‏دووەمیش یاسایی. ‏
لە باری کۆمەڵایەتییەوە، زۆر جار پەنابەر و کۆچبەر لەسەر بنەمای ئایینی هاوبەش یا ‏هاوزمانی کۆ دەبنەوە و هەر ئەو دووبنەمایەش بۆ دەستکەوتنی کار بە کار دەهێنن، بە تایبەت ‏ئەوانەی دەیانەوێت کار بکەن، بەڵام زمان نازانن. ئا لێرەدایە وەکوو پێشتر ئاماژمان پێیدا ‏بەشێکی زۆر لە پەنابەران لە پرسی تێکەڵبووندا، ‏ کێشەیان لەگەڵ فۆکۆسی حکومەت لەسەر ‏رەهەندی زمان و کارپەیداکردن نییە؛ چونکە لەمەدا پاراستنی کەلتوور، دابوونەریت و ‏شوناسەکەی خۆیان دەبیننەوە. بە گشتی ئەمە بە بەشێکی کۆچبەر و پەنابەرە تورک و ‏عەرەبەکانەوە دیارە. ‏
تۆخکردنەوەی ڕەهەندی ئابووری یا ئەوەی پێێ دەووترێت تێکەڵاوبوونی وەزیفی ( الاندماج ‏الوظیفي) لەسەر حسابی کاڵکردنەوەی تێکەڵاوبوونی کەلتووریی و تێکەڵاوبوونی ‏پێوەریی ‏لەلایەن حکومەت و دامەزراوەکانەوە لە لایەکەوە، بەکارهێنانی بەرژەوەندخوازانەی ‏چەمکی ‏ئینتیگراسیۆن لەلایەن بەشێک لە ‏راستڕەوەکانەوە و بردنی تا ئاستی ‏تواندنەوەی ‏پەنابەران لە ناو ‏کۆمەڵگە نوێیەکەدا لە لایەکیترەوە، تێنەگەیشتنێکی گشتی لەنێو پەنابەران – ‏کۆچبەراندا درووستکردووە، کە سەرچاوەیەکە بۆ ترس لە چەمکی تێکەڵاوبوون و ئەم چەمکە ‏بە توانەوە لەنێو کۆمەڵگەی نوێدا یا بە (رۆژئاواییبوون) تێ بگەن. خۆ قەتیسکردنی پەنابەر ‏لەنێو بازنەی نەریتە چەسپاوەکان و ‏گیرخواردن لە ناو ڕوانینێکی تەسک و بچووک بۆ ‏شوناس و ئینتیماکانی پێشوو، زەقکردنەوە و شانازیکردن بە شوناسی خۆ لە فەزای گشتیدا، ‏گەڕانەوە بۆ (ڕەسەنایەتی) و …هتد چەندە پەیوەندی بەو وێنایەوە هەیە کە نازیست، ڕاستڕەو و ‏دژە بیانییەکان بۆ پەنابەرانی درووست دەکەن، هێندەش پەیوەندی بەو ترسەوە هەیە کە پەنابەر ‏لە چەمکی تێکەڵاوبوون هەیەتی. ترسێک، هیچی کەمتر نییە لە ترسی سەفەرە دەریاییەکەیان؛ ‏ئەگەر لە دەریادا ترسەکە فیزیکی بێت و ترس بێت لە خنکان و مەرگ، ئەوا لە کۆمەڵگە ‏نوێیەکەدا ترسەکە نابەرجەستە و مەعنەوییە، ترسە لە ون بوون و بێسەروشوێن بوون. ترسە ‏لەو ‏ کەلێن (گاپ) ەی لەنێوان ‏پەنابەر- کۆچپەران و کۆمەڵگە نوێیەکەدا هەیە.‏
لە باری یاساییشەوە، وەرگرتنی مافی پەنابەری، یا ئەوەی بە زمانی باو پێی دەووترێت ئیقامە، هێشتا ئەو ناکاتە هاووڵاتییەکی خاوەن کۆمەڵێک ماف و ئیمتیازات و هەر وەکوو ‏مرۆڤێکی پەتی (ئەبستراکت) دەمێنێتەوە. دەشێت ئەمە هۆکارێک بێت ‏بۆ نائامادەیی هەندێک پەنابەر بۆ پەسەندکردنی وەرگرتنی ڕەگەزنامە، چونکە ئەزموونی ژیانی ڕۆژانەیان بەو ‏ئەنجامەیان دەگەیەنێت، کە ئەگەر ببنە خاوەنی ڕەگەزنامەش، بەڵام دواجار لە دیدی هاووڵاتی کۆمەڵگەی ‏خانەخوێیەوە ئەوان هەر بێگانەن، چونکە خەڵکی ڕەسەنی وڵاتەکە نین و ناکەونە نێو سێیانەی ‏دەوڵەت – نەتەوە – خاکەوە. گەلێک پەنابەر هەن دوای وەرگرتنی ئیقامە، هەموو مەرجەکانی وەرگرتنی ‏رەگەزنامەشیان هەیە، بەڵام ڕەتی دەکەنەوە ڕەگەزنامە وەربگرن و نایانەوێت ببنە هاووڵاتی، لە هەمان کاتیشدا مانەوەیان لە وڵاتەکەدا ئەمان دەخاتە پێگەی ناهاووڵاتییەوە. ئاگامبین لە وتارێکیدا بە ناوی ( ئێمەی پەنابەران) ەوە سیمایەکی ئاییندەی ئەم کۆمەڵگەیانەمان نیشان دەدات، کە نەک لەسەر بنەمای دەوڵەت / نەتەوە، بەڵکوو لەسەر بنەمای دەوڵەت/ مرۆی پەتی دادەمەزرێت.
لە دەرگاوە پێشوازی لێ بکە و لە پەنجەرەوە بیکە دەرێ
سیاسەتی سنوورە واڵاکان بۆ پەنابەران، کە پێش چەند ساڵێک هەندێک ‏حکومەتی ‏ئەوروپی ‏پەیڕەویان دەکرد؛ ئەمڕۆ لە ئاست هەڵکشانی شەپۆلی پۆپۆلیزمی ‏ڕاستڕەودا، لە ‏پاشەکشەدایە. ‏ئەو پێشوازییەی حکومەتەکانی ئەم وڵاتانە لە بەرگی مرۆدۆستیدا ‏لە لێشاوی ‏پەنابەرانیان ‏دەکرد، ئەمڕۆ لە فۆرمێکی یاساییدا گۆڕاوە بە پشت تێکردن.‏
ئەوەی هەندێک لە کەسایەتی سیاسی و پەڕڵەمانتارانی ئەڵمانیا لەم ماوەیەی پێشوودا دەیانوت دەبێ ‏چیتر ‏هەلو ‏مەرجی ژیانی پەنابەران بە جۆرێک بێت، کە حەزی خەڵکانی وڵاتانیتر بۆ ‏کۆچکردن ‏بۆ ‏ئێرە نەوروژێنێت، پەسەندکردنی هەندێک یاسای لێ کەوتنەوە، کە مەرجەکانی ‏پێدانی ‏مافی ‏پەنابەری توندتر و سیاسەتی کۆچبەری ( واتە کێشکردنی هێزی کار) ئاسانتر دەکەن.
نیونازیەکانی شاری خیمنیست لە دژی پەنابەران خۆپیشاندانی توندوتیژی ئەنجام دەدەن
پێشتریش پەڕڵەمانی ‏ئەڵمانیا ‏بە ‏بڕیارێک هەندێک وڵاتی ئەوروپای ڕۆژهەڵات وباکووری ئەفریقای وەکوو وڵاتگەلی ‏ئارام ‏ناساند، ‏مانا کردارییەکەی ئەم بڕیارەش، ئەوەیە ڕێگری لە پەنابەری ئەو وڵاتانە ‏بکات ‏لەوەی ڕێگەی ‏ئەوروپا بکوتن. بەڵام گرفتە سەرەکییەکە لە بنکەکانی ‏دەستبەسەرکردندایە کە ‏پێشتر لە ئەمریکا و ‏ئێستاش لە سنووری نێوان ئەڵمانیا و نەمسا ، ‏درووستکراون و ‏پەنابەرانیان تیادا گل دەدرێتەوە چاوەڕوانی یەکلا بوونەوەی دۆسییەکانیان دەبن؛ کە پاش ‏پەسەند کردن ‏ئینجا دەنێردرێن بۆ کەمپی دیکە. ‏خۆ ئەگەر ڕەتیش بکرێنەوە، ئەوا ‏دەنێردرێنەوە بۆ ئەو ‏وڵاتانەی لێوەی هاتوون. هەندێک ‏گرتەی ڤیدیۆیی لەو کەمپانەوە لە ‏ئەمریکا دزەیان کردووە، ‏ژیانێکی پڕ لە ڕەزالەت و ‏ناهەمواری پەنابەران نیشان دەدەن ” ‏پێویستە ئەوە لە بیر نەکەین کەمپە سەرەتاییەکانی دەستبەسەرکردن لە ئەوروپا بۆ ‏کۆنترۆڵکردنی پەنابەران درووستکران، ئەوەش کە دواتر دەگۆڕێن بۆ کەمپەکانی ‏دەستبەسەرکردن لەلایەن نازیزمەوە و پاشان کەمپەکانی جینۆساید، پەیوەندییەکی ڕاستەقینەی ‏نزیک پێک دەهێنێت” (جۆرجیۆ ئاگامبین، ئێمەی پەنابەران) .
ئەوەی چەند ساڵێک لەمەوبەر ‏سیاسییەکی ڕاستڕەوی دانیمارکی داوای جیاکردنەوەی پەنابەرانی لە گیتۆکاندا دەکرد، ئەمڕۆ ‏نەک هەر لە کەمپەکانی پەنابەراندا بەڵکوو لەسەر سنوورەکانی ئەمریکا، سەر سنوورەکانی ‏فەڕەنسا، لە شارەکانی ئەسینا و بەرلینیشدا خەریکە دەبنە ڕاستییەکی ئاشکرا. فۆکۆشکردنی ‏هەندێک لە میدیاکان لەسەر حاڵەتەکانی تاوان و کێشە کۆمەڵایەتییەکان لەم گیتۆ ‏دانپیانەنراوانەدا هێندەیتر زینۆفۆبیا (تۆقین لە بێگانە) و وتاری دژە بێگانەی ڕاسیستەکان ‏بەهێز دەکات. ‏
کاتێک سیاسییەکی ڕاستڕەو یا نیونازیست دەڵێت؛ بە هاتنی پەنابەران بۆ وڵاتەکەمان ڕێژەی ‏تاوانکاری ‏زیادی کردووە؛ دەیەوێت بڵێت، توندوتیژی لە کۆمەڵگەکانی ئێمەدا بوونی نییە ‏و ‏ئەوە پەنابەرانن توندوتیژییان لەگەڵ خۆیان هێناوە. ئەوان نایانەوێت ئەو توند و ‏تیژییە ‏سیستماتیک و بەرچاوە ببینن کە فڕۆکە و سەربازانی خۆیان لە وڵاتانی ‏پەنابەران ئەنجامی ‏دەدەن یا بە چەکە فرۆشراوەکانیان بە حکومەتەکان ‏دەرهەق بەو مرۆڤانە ئەنجام دەدرێت کە ‏دواتر پەنا بۆ وڵاتەکانیان دەهێنن. ئەوان بە ‏پەردەپۆشکردنی ئەو توندوتیژییەی هەر لەم ‏کۆمەڵگەیەنەدا بەرانبەر بە پەنابەران ‏دەکرێت، لە ڕێی پێدانی ئەو کارانەوە کە هاووڵاتییەکی ‏ئەوروپی نایانکات، لە ڕێی ‏دانانی فشاری دەروونی لەسەر پەنابەران بەوەی هەرچۆنێک بووە ‏و سەرباری ‏هەموو کێشەکانی تریان پەلەیان بێت بۆ فێربوونی زمان و پەیوەستبوون بە ‏بازاڕی ‏کارەوە هەتا پێیان نەوترێت پەنابەران تەمەڵن و چاویان لە سۆسیاڵە! لە ‏بنەڕەتەوە ‏بابەتەکە دەگۆڕن.‏
زۆر جار لە میدیاکانەوە ڕاستڕەوەکان دەربارەی پەنابەران دەڵێن، ئەمانە پەنابەری ‏سیاسی ‏نین بەڵکوو پەنابەری ئابوورین. بەمەش دەیانەوێت پێمان بڵێن، پەنابەران هاتوون تا لە خێر وبێری ‏وڵاتەکەماندا شەریکە بەش بن. ئەوان نایانەوێت ددان بەو ڕاستییەدا بنێن، ‏کە پایەیەکی بینای ‏خێر و بێر و کامەرانیی ئەم وڵاتانە لەسەر بە تاڵانبردنی سامانی ‏وڵاتانی پەنابەرە، لەسەر ‏نەهامەتی و شەڕ و کاولکارییەکانی ئەو ‏وڵاتانەیە. ‏
فەیلەسوفی فەڕەنسی برۆنۆ لاتۆر لە وتارێکیدا ئەم زەویە شۆڕشدەکات و ئەم زەویەی ژێرپێمان گووم دەبێت ‏DER PLANET REBELLIERT. DER BODEN ‎UNTER UNSEREN FÜSSEN SCHWINDET‏ پێیوایە
“گەلانی ئەوروپا لایەنی کەم لە سەدەی ‏هەڤدەوە لەسەر زەوی خەڵکانی دی خۆیان دەژێنن و بە دوای ئەمەشدا هەموو گەلانی دیکە، یا ‏لایەنی کەم گەلە دەوڵەمەندەکان، ئەمەیان پەیڕەو کرد. ئەمەش بە جۆرێک گەورە بووەوە هەتا ‏بەم ئاستە ترسناکەی نەمانی یەکسانی گەییشت“ (1) . ‏
‏ئەمەش خۆی نیشاندەری ناکۆکییەکی قووڵە لە چۆنیتی مامەڵەکردن لەتەک چەمکی ‏تێکەڵاوبووندا؛ لە لایەک پێداگریی لەسەر پەیوەستبوونی پەنابەر بە بازاڕی کار دەکەنەوە ‏و لە لایەکی ترەوە تانە لە کەیسی پەنابەران دەدەن و دەیان کەن بە کۆچبەری ئابووری، کە بەشە ‏نەگووتراوەکەی ئەوەیە بەوەدا تۆ پەنابەری ئابووریت، کەوایە مافی مانەوەت نییە لەم وڵاتەدا ‏و نابێت لێرە بیت.
پەراوێز:
HTTPS://WWW.ALAWAN.ORG/2019/06/19/
سەرچاوەکان:
1. الاندماج الاجتماعي و الدیمقراطیة، نحو مقاربة سوسیولوجیة، فوزي بو خریص.
2. سیکولوجیا المهاجرین، استراتیجیات الهویة و استراتیجیات التثاقف‏، عزام امین.
3. نحن اللاجئون، جورجیو ئاگامبین
4. هانا ئارندت، نحن اللاجئون.
HTTPS://SASAPOST.CO/TRANSLATION/ARAB-WORLD-TURNS-ITS-BACK-ON-RELIGION/
پوختەی ئەم وتارەم لە سیمینارێکدا ڕۆژی 18.12.2018 لە ئەنجوومەنی پیرانی بەرلین بۆ تێکەڵبوون و کار و کاروباری کۆمەڵایەتی SENATSVERWALTUNG FÜR INTEGRATION, ARBEIT UND SOZIALES خوێندەوە.[1]