پارێزگاری کرماشان: زمان و جلوبەرگی کوردی لە کرماشان زۆرترە، تا لە هەولێر
جەعفەر موبەشرنیا
پارێزگاری #کرماشان# دەڵێت: سەردانەکەیان بۆ هەولێر دەرفەتێکی زۆرباش بوو بۆ گەشەسەندنی ناوچەکە و جەختکردنەوە بوو لەسەر ئاڵوگۆڕی ئابووری و بازرگانی. هاوکات، ڕەخنەی ئەوە دەگرێت کە لە هەرێمی کوردستان وەکوو پێویست گرنگی بە جلوبەرگ و کولتووری کوردی نادرێت.
محەمەد تەیب سەحرایی، پارێزگاری کرماشان لە هەڤپەیڤینێکدا لەگەڵ جەعفەر موبەشرنیا، پێشکەشکاری ڕووداو کە ڕۆژی 20ی حوزەیران پەخشکرا، باسی لە سەردانی خۆی و شاندی یاوەری لە سەرەتای ئەم مانگەدا بۆ هەولێر و کۆبوونەوەیان لەگەڵ بەپرسانی هەرێمی کوردستان کرد.
پارێزگاری کرماشان ڕایگەیاند، ڕێککەوتنی زۆرباش لەنێوان هەردوولا کرا؛ پەروێزخان پلەی یەکەمی ترانزێتی لەنێو هەموو دەروازەکانی ئێران دا هەبوو. دەبێت خەڵکی هەردوو دیوی سنوور زۆرترین سوودیان بەربکەوێت.
سەحرایی دەشڵێت، ڕێژەی بێکاری لە کرماشان بەراورد بە حەوت ساڵی پێشوو بۆ نیوە دابەزیوە. لەبارەی کۆڵبەرەکانیشەوە دەڵێت: پێویستە گەنجە کۆڵبەرەکانمان لە چوارچێوەی بازاڕدا کاربکەن.
پارێزگاری کرماشان لە بەشێکی گوتەکانیدا باسی لە زمان و دابوونەریتی کوردی کرد: زمان و دابوونەریتی کوردی یەکێکە لە تایبەتمەندییەکانمان. هانی بەکارهێنانی زمانی کوردی دەدەم.
وتیشی کە خەڵکی پارێزگای کرماشان جلوبەرگی کوردی دەپۆشن، بەڵام گلەیی ئەوە دەکات کە لە هەولێر 10 کەسم بە جلوبەرگی کوردییەوە نەبینی. زمان و دابوونەریت و پۆشاکی کوردی لە کرماشان بەرچاوترە لە هەولێر.
هاوکات، باسی لەوە کرد کە ئێمە لە ئێران ئەسپی ڕەسەنی کوردیمان تۆمارکردووە. هەوڵی بەجیهانیکردنی ئەسپی کوردی دەدەین.
دەقی هەڤپەیڤینەکە:
ڕووداو: بەڕێز سەحرایی، دڵخۆشم کە ئێوە لێرەن و زۆر بەخێربێن.
پارێزگاری کرماشان: سڵاو و ڕێز، سوپاستان دەکەم.
ڕووداو: بەڕێز سەحرایی، ئەم سەردانەی ئێوە بۆ هەرێمی کوردستان هیچ ئەنجامێکی دەبێت؟
پارێزگاری کرماشان: بەناوی خودای گەورە و میهرەبان. بە لەبەرچاوگرتنی ڕەگە هاوبەشە مێژوویی و کولتووری و هەرێمییەکان، هەروەها خواستی هاوبەش و زۆرباش لەنێوان خەڵکی ئەم ناوچەیەدا، پەنا بەخوا ئەم سەردانە و گفتوگۆکانی سەردانەکە دەتوانێت دەرفەتێکی زۆرباش بێت بۆ گەشەسەندن و پەرەپێدانی ناوچەکە.
ڕووداو: ئێوە دەخوازن لە چ بوارێکدا پەیوەندییەکانی پارێزگای کرمانشان و هەرێمی کوردستان پێشبکەون؟
پارێزگاری کرماشان: ئەو هاوکارانەی لەم سەردانەدا یاوەرم بوون، هەموویان لە بەڕێوەبەرایەتی و دەزگائابووری، بازرگانی و گومرگییەکان بوون. بۆیە نێوەڕۆکی ئەم سەردانە جەختکردنەوە بوو لەسەر باس و خواسی ئابووری و بازرگانی و بوارە جیاوازەکانی دابینکردنی هەلی کار لەنێوان هەردوو ناوچەکەدا.
ڕووداو: ئێوە لەم سەردانەدا داوای چ شتێکتان لە هەرێمی کوردستان کرد؟
پارێزگاری کرماشان: ئاستی پەرەپێدان و گەشەپێدانی پەیوەندییەکان، پێویستییان بە پێداچوونەوەی زوو بە زوو هەیە. لە کاتی پەیوەندی و مامەڵەکردندا، زۆر پرس دێنە پێشەوە و هەندێک جار کێشە درووست دەبن، دەبێت پێکەوە بە هاوبیری و گفتوگۆ، ڕێگەچارە بۆ ئاسانکاری و خێراکرنی ڕەوتەکە بدۆزینەوە. لەم سەردانەدا بەشێک لەو پرسانە کەوتنە بەرباس و گفتوگۆ، ڕێککەوتنی زۆرباش کران. لەوانە، بە مەبەستی پەرەپێدان و زیادکردنی چەندێتی و چۆنییەتی ئاڵوگۆڕی نێوانمان پێویستیمان بە نۆژەنکردنەوەی بەرچاوی تۆڕەکانی ڕێگەوبانە، بڕیاردرا لە هەردوو دیوی کرماشان و هەرێمی کوردستان، لە ئەگەری ڕەزامەندی و لە چەند کاتێکی پلان بۆ دانراودا، لە چەند شوێنێک باشتر بکرێن، بۆ ئەوەی شۆفێرانی ئازیز بەگشتی و شۆفیرانی بارهەڵگرەکان بتوانن لە دۆخێکی باشتردا شۆفیری بکەن.
ڕووداو: وەڵامی سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان بۆ داخوازییەکانی ئێوە چی بوون؟
پارێزگاری کرماشان: هەر لە دەستپێکی هاتنمان و گفتوگۆ لەگەڵ پارێزگارە بەڕێزەکان، تاوەکوو ئەو کاتەی دەرفەت درووستبوو لەگەڵ بەرپرسانی بەڕێزی هەرێم گفتوگۆ بکەین، هەموویان لەوپەڕی برایەتی و دۆستایەتی و نیازێکی باش هەڵسوکەوتیان کرد. بەڕای من، گەورەیی و ئیرادەیەکی زۆر باش لە هەردوولا هەبوو بۆ پەرەسەندن و گەشەسەندنی پەیوەندییەکان، سوپاس بۆ خودا.
ڕووداو: قەبارەی بازرگانی نێوان کرماشان و هەرێمی کوردستان چەندە؟ پلان هەیە بۆ فراوانکردنی بازرگانی لە دەروازەی پەروێزخان؟
پارێزگاری کرماشان: دەروازەی سنووریی پەروێزخان وەکوو دەروازەیەکی خاوەن پێشینە و چالاک، دەرفەتێکی زۆرباشە بۆ پارێزگای کرماشان و هەروەها بۆ خەڵک و بازرگانە بەڕێزەکانی هەرێمی کوردستان. لە دوو مانگی ڕابردوودا، دەروازەی پەروێزخان پلەی یەکەمی ترانزێتی هەبووە لەنێو هەموو دەروازەکانی وڵاتی کۆماری ئیسلامیی ئێران دا. ئەم ترانزێتە بۆ خزمەتی بازرگانانی هەردوولایە. هەوڵدەدەین هەناردە و هاوردە و ترانزێت لەو دەروازەیەدا بەشێوەیەکی تایبەت و بەخێراییەکی دڵخوازی ئێمە گەشەبکات.
ڕووداو: بۆچوونی زیارەتکارانی چلەی ئیمام حسێن کە لە کرماشانەوە دەچن بۆ نەجەف و کەربەلا، لەسەر خەڵکی هەرێمی کوردستان چۆنە؟
پارێزگاری کرماشان: سوپاس بۆ خودا زۆر لە خەڵکی هەردوو دیوی سنوور پەیوەندی خزمایەتییان هەیە. پێشینەی هاوبەشی زۆرباشی مێژووییان هەیە، بەڵام پارێزگای کرماشان بەهۆی هەڵکەوتە جوگرافییەکەی، زیارەتکارانی لە دەروازەی خەسرەوییەوە دەچنە نێو وڵاتی ئێراق. زیارەتکارانی چلەی ئیمام حسێن زیاتر لە پارێزگای کوردستان و پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاواوە دێنە نێو هەرێم. زیارەتکارانی ئێمە ناچنە نێو هەرێمی کوردستان. لەبەر ئەمەیە کە ئێمە زۆر باسی چلەی ئیمام حسێنمان لە کۆبوونەوەکاندا نەکردووە. باسەکانی من لەگەڵ بەرپرسانی بەڕێزی هەرێم جەختکردنەوە بوو لەسەر پرسی ئابووری و بازرگانی.
ڕووداو: بەڕێزت زیاتر کاری کولتووریت کردووە، چۆن بووی بە پارێزگار کە زیاتر کاری ئابووری و خزمەتگوزاری و ئەمنی دەکات. لەڕووی کولتوورییەوە لە پارێزگای کرماشان چەند چالاکن؟
پارێزگاری کرماشان: دیارە چالاکییەکانم بەتەواویش کولتووری نەبوون. بواری خوێندنم و هەروەها حەز و خوێندنەوە و چالاکی کۆمەڵناسی و سیاسیم هەبووە و هەیە. دیارە پێشینەی زانکۆ وادەکات بۆچوونە نێو کارێک، بە خۆئامادەکردنی زانستی و ڕاوێژی پیشەیی بچینە پێشەوە. هەر بۆیە لە یەکەمین ڕۆژەکانی وەرگرتنی ئەرکی بەرپرسیارییەتی، کۆمەڵەی زۆرباشم بۆ ڕاوێژ و هاوبیری هەڵبژارد، لە بوارە جیاوازەکان، لەوانە ئابووری. ڕەنگە یەکێک لەو دەستکەوتانەی ئەو ڕاوێژانە ئەوە بووبێت کە بەشێکی زۆری چالاکییەکانم خستوونەتە بازنەی چالاکییەکانی سنوور و پەرەپێدانی ئاڵوگۆڕی بازرگانیی سنوورەکان. ئەم هاتوچۆیانەی من و گرنگیدان بە پەرەپێدان و فراوانکردنی ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ هەرێمی کوردستان، لەگەڵ ئەوەی من کەسایەتییەکی کولتووریم هەبووە، بەڵام کۆی ڕاوێژەکان منی گەیاندە ئەو ئەنجامە کە دەبێت لە بواری ئابووری دا خەڵکی هەردوو دیوی سنوور زۆرترین سوودمەند بن.
ڕووداو: لە دوایین ئاماری ساڵی ڕابردوودا، پارێزگای کرماشان لە بێکاری دا لە پلەی یەکەم دا بوو. ئێوە بۆ دەرفەتی کاری چیدەکەن؟ بۆچی هەمیشە کرماشان لە بێکاری دا لە ئێران لە پلەی یەکەمدایە؟
پارێزگاری کرماشان: لە هەردوو دیوی سنوور لە ساڵەکانی ڕابردوودا سەردەمێکی سەختمان پێکەوە بەڕێکردووە. سەردەمی تاڵ و سەختی هەبوونی سەددام. دوای سەددام، سێبەری ئاژاوەی گەورەی داعش بووە هۆی ئەوەی کە لەم ناوچەیەدا وەبەرهێنان هەندێک کەمببێتەوە. خەڵکی هەرێم بە باشی لەم قسەیەم تێدەگەن کە خوێنڕێژ و ستەمکارێکی وەکوو سەددام چ تاوانێکی لە دژی خەڵکی کورد کرد. ڕووداوی تاڵ و کارەساتباری هەڵەبجە بەشێکە لەو تاوانانە. سوپاس بۆ خودا لە ساڵەکانی دواییدا، پڕۆسەی هەلی کار بەهێزتر بووە.
ڕووداو: کەواتە دۆخی پارێزگای کرماشان باش نییە؟
پارێزگاری کرماشان: بڕوانە، سوپاس بۆ خودا هەموو پارێزگاکانی ئێران لە گەشەسەندندان، لەبەر ئەوەی ئێمە مەودایەکی زۆرمان لەگەڵ ڕێژەی تێکڕای بێکاریی وڵاتمان هەبوو، لەگەڵ ئەوەشدا ڕێژەی بێکاری لە پارێزگای کرماشان بە بەراورد لەگەڵ نزیکەی حەوت ساڵ پێشتر بۆ نیوە دابەزیوە، بەڵام هێشتا نەگەیشتووینەتە ڕێژەی مامناوەندیی وڵات. ئەو سیاسەتانەی لە سەردەمی سەرۆککۆماری ڕەحمەتی و شەهیدمان فەخامەتی سەید ئیبراهیم ڕەئیسی دا پەیڕەوکران، ئەم پێشکەوتنەی زۆر خێرا کرد. هیوادارین بەم پڕۆسەیە بەردەوامە و ئەو خێراییە باشەی لە ڕەخساندنی هەلی کاردا لە پارێزگای کرماشان هەیە، لەکاتێکی گونجاودا لە گەشەی هەلی کاری وڵات نزیک ببینەوە.
ڕووداو: ئەگەر دەرفەتی کارکردنیش پەیدابووبێت، وەکوو ئێوە دەڵێن، بەڵام هێشتا کۆڵبەری هەیە. بۆچی؟ داهاتووی کۆڵبەری چۆن دەبێت؟
پارێزگاری کرماشان: بڕوانە، سیاسەتی پێشنیازکراو و بەردەوامی حکومەتی کۆماری ئیسلامی ئێران بریتییە لە درووستکردنی بازاڕی سنووری و پێشخستنی ئاڵۆگۆڕی بازرگانی لە چوارچێوەیەکی سەلامەت و سوودبەخش لە بازاڕەکەدا. کۆڵبەری پاشماوەی دۆخی کارکردنی پێشووە، هەروەها سەردەمی پێشووی پەیوەندییەکانی ئێمە وهەرێم، کە ئێمە لە گفتوگۆکانماندا باسمانکردوون. هیوادارین بە هاوئاهەنگی هەردوولا ئەو گەنجە ئازیزانەی خەریکی کۆلبەرین بتوانن لە کەشوهەوا و ئاساییشی باشتر و لە بارودۆخێکی گونجاودا چالاکییە ئابووری و بازرگانییەکانیان لە چوارچێوەی ئەو بازاڕەدا بکەن.
ڕووداو: زۆر لەبارەی سنووری نەوسوود و پاوە دەبیستین ڕەوشێکی جیاوازتری لە دەروازەکانی دیکە هەیە، وەکوو کوشتن و بریندارکردنی کۆڵبەران. بۆچی چارەسەرێکی ئەو خاڵە سنوورییە ناکرێت؟
پارێزگاری کرماشان: هەوڵەکانمان بۆ ئەوەن لە هەموو سنوورە هاوبەشەکان لەگەڵ هەرێم، لە کۆڵبەری بەرەو بازاڕی سنووری بچین. بەشێوەیەکی سرووشتی بەشێکی داواکارییەکانمان لە بەرپرسانی هەرێم لەسەر ئەمە بوو کە هاوئاهەنگی و هاوکاری بکەن بۆ ئەوەی ڕێکخستنێکی باشترمان لە سنوورە هاوبەشەکاندا هەبێت. هیچ جیاوازییەک نییە لە باکوورەوە تاوەکوو باشووری پارێزگای کرماشان بۆ ئەو ئازیزانەی لە سنوورەکاندا کار دەکەن، بەپەلە بەدوای ئەوەوەین چالاکی بازاڕی سنووری بەهێز و فراوان بکەین. ئەم هاتوچۆیانەی من و پارێزگارەکانی دیکە بۆ هەرێم کە دوای سەردانی پارێزگارە بەڕێزەکانی هەرێمی کوردستان بۆ شاری ورمێ بوو، ئەو گفتوگۆیدانەی لەم دەرفەتەدا پێکەوە هەمانبووە، یەکێکە لە هۆکارەکانی ڕەخساندنی بادورۆخێکی باشتر بۆ بازرگانی لەسەر سنوور.
ڕووداو: ڕەوشی زمانی کوردی لە کرماشان چۆنە، پێشتر دەگوترا کە لەنێو کرماشان دا زمانی کوردی زۆر بە کەمی بەکاردەهێنرێت، بەتایبەتیی لای گەنجان، ئایا ئەوە کەموکووڕییە؟ ئایا ئێوە ئاگاداری ئەو پرسەن؟
پارێزگاری کرماشان: زمانی کوردی، داوونەریتی کوردی، حەز و بۆنەکانی کوردی، یەکێکە لە تایبەتمەندییەکانی ئێمە. خەڵک و کۆمەڵگە دەبێت لەگەڵ ناسنامەی خۆیان بژین و بە ناسنامەکەیانەوە بەهایان هەیە. بۆیە من خۆم و هەروەها کۆمەڵەی میدیایی کرماشان هانی بەکارهێنانی زمانی کوردی دەدەین و هانی بەکارهێنانی داوونەریتی ڕەسەنی ئێرانی دەدەین کە داوونەریتی کوردی یەکێکە لە کۆڵەکە مێژووییەکانی. پێمانوایە ئەمە دەتوانێت پێشەکییەک بێت بۆ هەموو کۆمەڵگەیەکی یەکگرتوو. خەڵکی پارێزگای کرماشان جلوبەرگی کوردی دەپۆشن. بۆ ئاگاداریتان، بۆ من زۆر سەرنجڕاکێش بوو کە ئەمڕۆ لە هەولێر گەڕام و پێشتر لە سلێمانی گەڕاوم، نەمبینی 10 کەس جلوبەرگی کوردییان لەبەردابێت، بەڵام ئێوە کاتێک لە پاوە، نەسوود، جوانڕۆ، ڕوانسەر و سەلاس، تەنانەت لەنێو شاری کرماشانیش پیاسەیەک دەکەن، هەندێکجار زۆرینەی خەڵکی شارەکانمان جلوبەرگی کوردی دەپۆشن و کوردی قسە دەکەن. بۆ من دەرفەتێکی زۆرباش بوو ئەمڕۆ لە هەولێر پیاسەیەکم کرد، بەڵام زۆر سەرنجڕاکێش بوو، لەوانەیە 10 کەسم نەبینیبێت جلوبەرگی کوردیان پۆشیبێت.
ڕووداو: بەڵام دان بەوە دادەنێی کە زمانی کوردی لەنێو شاری کرماشان هەندێک لاوازە؟
پارێزگاری کرماشان: نەخێر، بڕوانە..
ڕووداو: ئێستا باشە؟
پارێزگاری کرماشان: ئێستا باشە و ئێمە شێوەزاری جیاوازی کوردیمان لە پارێزگای کرماشان هەیە.
ڕووداو: من مەبەستم مەڵبەندی شاری کرماشانە کە پێموابێت کەڵهوڕییە.
پارێزگاری کرماشان: لەنێو کرماشان خۆی، لەبەر ئەوەی نەتەوەی جیاوازمان هەن و شێوەزاری جیاوازمان هەن، شێوەزارەکانی کوردی لە کرماشان جیاوازن و خەڵک بەپێی ڕەگی ڕەسەنایەتیی خۆیان کەڵکی لێوەردەگرن. خاڵێک هەیە ئەویش ئەوەیە کە کوردی، زمانی کوردی و داوونەریتی کوردی و پۆشاکی کوردی، بەڕای من لە کرماشان زیاتر لە هەولێر بەرچاو دەکەوێت.
ڕووداو: هیچ پلانتان هەیە بۆ پێشڤەچوونی زیاتر؟
پارێزگاری کرماشان: بەڵێ، بڕوانە..
ڕووداو: بۆ نموونە کردنەوەی بەشی ئەدەبی کوردی لە زانکۆی ڕازی لە کرماشان، هاوشێوەی زانکۆی کوردستان لە سنە؟
پارێزگاری کرماشان: لە کۆمەڵە جیاوازەکان دا پێشنیازی جیاوازم بۆیان هەیە، هەروەکوو خۆت فەرمووت من حەزێکی کولتووریم هەیە، چەند باشە من بۆ بینەرەکانی کەناڵی ئێوەش ئەم پێشیازەم بخەمەڕوو. یەکێک لە پێشنیازەکانی من ئەمڕۆ بۆ بەڕێز وەزیری ناوخۆ و بۆ بەڕێز سەرۆکوەزیران ئەمە بوو کە هاوئاهەنگی بکەین بۆ تۆمارکردنی ئەسپی ڕەسەنی کوردی. کاتێک باسی ناسنامەی کوردی دەکەین، زمانی کوردی، جلوبەرگی کوردی، داوونەریتی کوردی، جەژنە نەتەوەیی و هەرێمییەکان، هەموو ئەمانە دەبێت لەپاڵ هەندێک هۆکاری تەواو و تەواوکەر لەبەرچاو بگیرێن. ئێمە دەرفەتێکمان هەیە بۆ جێگیرکردنی ناسنامەمان لە جیهانی سەردەم دا. یەکێک لەوانە کە دەتوانێت زۆریش سەرنجڕاکێش و جوان بێت، ئەسپی ڕەسەنی کوردییە. ئێمە لە ئێران ئەسپی ڕەسەنی کوردیمان تۆمارکرد. بۆ تۆماری جیهانیش پێویست بوو لە هەرێمی کوردستان هەندێک چالاکی کرابان و لە ئێراق تۆمار بکرێت، ئینجا بە هاوبەشی بەدوای تۆمارکردنی جیهانی دا بچین. ئەمە وەکوو نموونەیەک لە گرنگیدان بەو شتەی لەم ناوچەیەدا هەمانە.
ڕووداو: لە پارێزگای کرماشان تۆمارێکی دیکەشمان هەیە کە نێودەوڵەتییە، ئەویش تۆمارکردنی ناوچەی هەورامانە لە یونسکۆ. دوای ئەو تۆمارکردنە چ کراوە بۆ پاراستنی هەورامان و شوێنە مێژووییەکانی و هەموو تایبەتمەندییەکانی ئەو ناوچەیە؟
پارێزگاری کرماشان: پرسیارێکی زۆرباشت کرد. یەکێک لەو چالاکییانەی بە درێژایی ماوەی بەرپرسیارییەتیم جەختم لەسەری کردووەتەوە، بەهێزکردنی ژێرخان بووە بۆ گەشەسەندن و پێشکەوتنی کرماشان بە تایبەتیی ناوچەی هەورامان. بۆ نموونە با باسی گەشتیاریت بۆ بکەم. هاتوچۆی خەڵک بەبێ سوودوەرگرتن لەژێرخان ناکرێت. یەک لەسەر چواری گوندەکانی پارێزگای کرماشان لە کاتی حکومەتی ئێستا واتە حکومەتی سەرۆککۆماری ڕەحمەتی ئایەتوڵڵا ڕەئیسی دا گازیان بۆ ڕاکێشراوە. لەوانەش شاری ئەزگەلە، کە زۆر نزیکە لە سنوور.
ڕووداو: ئەزگەلە، پێموابێ بوومەلەرزە زیانێکی گەورەی پێگەیاند.
پارێزگاری کرماشان: بەڵێ وابوو. یان بۆ نموونە، گوندی زۆر جوان و سەرنجڕاکێشی هانەگەرمەڵە لە خاڵی سفری سنووری، کە سەر بە هەورامانە و نزیکە لە شاری پاوە. دەمەوێت ئەمە بڵێم کە لە دیارییە زۆر گرنگ و کاریگەرەکانی شۆڕشی ئیسلامی و حکومەتی کۆماری ئیسلامی بۆ خەڵکی هەموو ناوچە جیاوازەکان لەوانە ناوچەی هەورامان و گوندە جیاوازەکانی پارێزگای کرماشان، دابینکردنی ژێرخانە بۆ پێشکەوتنیان. ئەو گوندانەی ڕێگەوبانێکی باشتر، کارەبا و ئاو و گازیان هەبێت، بەشدارییەکی زیاتریان هەیە لە پێشوازیکردن لە گەشتیاران. ئێستا ئێوە دەتوانن لە خاڵی سفری سنووریی کۆماری ئیسلامیی ئێران شەوێکی زۆر گەرم و ئارام لە زستانێکی ساردی ناوچەکەدا بەڕێبکەن، چونکە خەڵک گازی سرووشتیان هەیە و ئاوی خواردنەوەی خاوێن و تەندرووست و گەرەنتیکراویان هەیە.
ڕووداو: ژێرخانی کەرتی گەشتیاری چۆنە؟
پارێزگاری کرماشان: لە باری گەشتیاری دا باسی ئەوەم کرد کە دوای تێپەڕاندنی قۆناخی ژێرخانەکان، پاراستنی پێکهاتەی ناوچەکەیە. بەهەرحاڵ ئێمە دەبێت ناوچەی هەورامان بە هەمان جوانییەکانییەوە بپارێزین. نابێت ڕێگەبدەین ئەو پێکهاتە زۆر جوان و تایبەتەی شار و گوندەکانی هەورامان ببێتە قوربانیی بیناسازیی بێ سەروبەر و بێ بنەما. هەوڵدەدین بەشێوازی جیاواز پارێزگاری لە شار و گوندەکانمان بکەین بۆ ئەوەی بتوانن ڕێک بە پاراستنی هەمان جوانییکانیانەوە پێشوازی لە گەشتیاران بکەن. هەر لەم مانگەی دواییدا کۆمەڵێک بڕیاری زۆرباش لەبارەی پێکهاتە جیاوازە مێژووییەکانی پارێزگای کرماشان هەبوون بۆ ئەوە ئەو پێکهاتە مێژووییانە بە پارێزگاری لە ناسکی و جوانییە مێژووییەکەی خۆیەوە پێشوازی لە گەشتیار بکات.
ڕووداو: یارسانەکان گلەیی ئەوە دەکەن کە ئەوان لە پارێزگای کرماشان و لە هەموو ئێران سنووردار دەکرێن و لەسەر بنەمای ڕەسەنایەتیی ئایینی ئەوان پێشوازییان لێناکرێت. ئایا ئەوە ڕاستە؟ سنووردارکردنی یارسان لەبەر ئایینەکەیانە؟
پارێزگاری کرماشان: بڕوانە، وتم کە کرماشان پەلکەزێڕینەیەکی جوانی نەتەوەکان، زمانەکان و ئایین و مەزهەبە جیاوازەکانە. هەر ئێستا ئێمە لە کەناڵی زاگرۆس، کە کەناڵی دەنگ و ڕەنگە لە پارێزگای کرماشان، چەندین کاژێر بەرنامەمان بە زمانی کوردی هەیە، بە شێوەزاری جیاواز. هەر لەم ڕووداوە دڵتەزێنەی شەهیدبوونی سەرۆککۆماری ڕەحمەتیمان، من لە ڕێووێنەێکی زۆر گەورەدا لە مزگەوتی پاوە لە خزمەت مەلای قەدرگرانمان بەڕێز حاجی مامۆستا قادر قادری و کۆمەڵێک ئازیزانی هەورامان دا بووم. ڕێووێنەەکە بەتەواوی بە داوونەریتی برایانی سوننە مەزهەب بۆ سەرۆککۆمارەکەی خەڵک بەڕێوەچوو. لە ڕێوڕەسیمێکی جەماوەری زۆر گەورەدا لە ناوچەی داڵاهۆ من لەپاڵ خەڵکی باشی یارسان دا بووم. هەریەک لەو کۆمەڵە جیاوازانە بە نەریتی خۆیان شینگێڕانیان کرد. واتە برایانی سوننە بە نەریتی خۆیان و برایان و خوشکانی یارسان بە نەریتی خۆیان.
ڕووداو: ئەوە تەنیا چالاکی پارێزگار بوو یاخود چالاکی کەناڵی تەلەڤزیۆنی پارێزگای کرماشان بوو؟
پارێزگاری کرماشان: نەخێر، ئەمە چالاکییەکی کۆمەڵایەتی بوو کە منیش تێیدا بەشدار بووم. واتە من بەڕێوەبەری ڕێووێنەەکەی پاوە نەبووم، بەڵام تێیدا بەشداربووم. من بەڕێوەبەری ڕێوەوێنەی داڵاهۆ نەبووم، بەڵام لەسەر بانگهێشتی خەڵک بەشداربووم. من بەڕێوەبەری ڕێووێنەی سەرفیروزئاوا نەبووم، بەڵام بەشداریم تێداکرد. بڕوانە، بەبێ ستایشکردن بڵێم، جیهان شایەتیی ئەوەی دا کە دەوڵەتی کۆماری ئیسلامی دەوڵەتێکی جەماوەرییە، بۆ سەرۆککۆماریان بە هەموو ڕەنگ و مەزهەب و ڕەگەزێک ماتەمیان گێڕا و ڕێزیان لێگرت. نزیکەی یەک لەسەر چواری خەڵکی جیهان بۆ ڕێزگرتن لە خەڵکی ئێران ماتەمی گشتییان ڕاگەیاند. بۆیە، ئەم بەرنامانە بەرنامەی خەڵک بوون و منیش بە شانازییەوە تێیاندا بەشدار بووم.
ڕووداو: با باسی پڕۆژەی گواستنەوە ئاوی سیروان بکەین، ئەگەر ئەو پڕۆژەیە تەواوبکرێت کاریگەریی لەسەر ئاوی دەربەندیخان لە هەرێمی کوردستان دەبێت و ئاستەکەی کەم دەکات، ئەو پڕۆژەیە گەیشتووەتە کوێ؟
پارێزگاری کرماشان: یاسا و پابەندییە نێودەوڵەتییەکان، چارەنووسی ئاوەکانی نێو هەرێمی کوردستان و سنوورەکانی زۆرباش ڕوونکردووەتەوە. ئاوەدانی ئەو ناوچەیە چ لە ناوچەی هەرێمی کوردستان و چ لە ناوچەی کرماشان بۆ ئێمە گرنگە. بە دڵنیاییەوە ئەم پڕۆسەیە بەشێوەیەک دەچێتە پێشەوە کە هیچ یەک لەم دوو لایەنە زیانیان بەرنەکەوێت.
ڕووداو: واتە پڕۆژەکە بەوشێوەیەیە کە ئێوە باسی دەکەن؟ گواستنەوەی ئاوی سیروان نییە بەڵکوو تەنیا بەنداوێکە؟ بەدرووستی ئەو پڕۆژەیە چییە؟
پارێزگاری کرماشان: ئەگەر بەوردی خوێندنەوە بۆ ئەم پڕۆژەیە بکەن، دەبینین کە مافی ئاویی هیچ یەک لەم دوو لایەنە پەراوێز ناخرێت. خاڵە سەرەکییەکە ئەمەیە کە خەڵکی باشی هەردوو دیوی سنوور دەبێت بتوانن کەڵک لەو ئاوە وەربگرن کە بەسەر خەڵکی هەردوو دیودا تێدەپەڕێت و دەبێتە هەڵم و لەدەست دەچێت. دەبێت هەردوولا بتوانن بۆ ژیانێکی باشتر و کشتوکاڵ سوودی لێ ببینن، بەڵام مافی ئاویی هەردوولا بۆ ئێمە پرسێکە جێگەی ڕێز و جیدی دەبێت.
ڕووداو: زۆر سوپاس بەڕێز محەمەد تەیب سەحرایی: پارێزگاری کرماشان کە لەگەڵمان بووی.
پارێزگاری کرماشان: منیش سوپاستان دەکەم. پشتیوان بە خودا خەڵکی بەڕێزی ئەم ناوچەیە ساڵانێکی خۆش و بە دۆستایەتی پێکەوە دەژین، تەندرووستن بن.[1]