Pirtûkxane Pirtûkxane
Lêgerîn

Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!


Vebijêrkên Lêgerînê


Lêgerîna pêşketî      Kilaviya


Lêgerîn
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina babetê
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Alav
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
Ziman
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Hesabê min
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
Lêgerîn Tomarkirina babetê Alav Ziman Hesabê min
Lêgerîna pêşketî
Pirtûkxane
Navên kurdî
Kronolojiya bûyeran
Çavkanî - Jêder
Çîrok
Berhevokên bikarhêner
Çalakî
Çawa lê bigerim?
Belavokên Kurdîpêdiya
Video
Sinifandin
Babeta têkilhev!
Tomarkirina Babetê nû
Wêneyekê rêke
Rapirsî
Nêrîna we
Peywendî
Kurdîpîdiya pêdivî bi çi zaniyariyane!
Standard
Mercên Bikaranînê
Kalîteya babetê
Em kî ne
Arşîvnasên Kurdipedia
Gotarên li ser me!
Kurdîpîdiyayê bike di malperê xuda
Tomarkirin / Vemirandina îmêlî
Amarên mêhvana
Amara babetan
Wergêrê funta
Salname - Veguherîner
Kontrola rastnivîsê
Ziman û zaravayên malperan
Kilaviya
Girêdanên bikêrhatî
Berfirehkirina Kurdîpêdiya ji bo Google Chrome
Kurabiye
کوردیی ناوەڕاست
کرمانجی
Kurmancî
هەورامی
Zazakî
English
Français
Deutsch
عربي
فارسی
Türkçe
Nederlands
Svenska
Español
Italiano
עברית
Pусский
Fins
Norsk
日本人
中国的
Հայերեն
Ελληνική
لەکی
Azərbaycanca
Çûna jûr
Hevkarî û alîkarî
Şîfre ji bîr kir!
        
 kurdipedia.org 2008 - 2024
 Em kî ne
 Babeta têkilhev!
 Mercên Bikaranînê
 Arşîvnasên Kurdipedia
 Nêrîna we
 Berhevokên bikarhêner
 Kronolojiya bûyeran
 Çalakî - Kurdipedia
 Alîkarî
Babetên nû
Pirtûkxane
Dîroka kurdistanê 2
12-12-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Hasan Bîter
26-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 48
24-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
RÊZIMANE KURMANCÎ
10-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Dîroka Kurdistanê 1
10-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 47
10-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Osman Sebrî 1905-1993 (Jiyan, Têkoşîn û Berhem)
07-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
Rewan
07-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
QÎRÎNA MIRINÊ
07-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
Zanhaweya Pêxember (Mewlûda Pêxember)
07-11-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  531,892
Wêne
  113,293
Pirtûk PDF
  20,688
Faylên peywendîdar
  109,182
Video
  1,727
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
292,131
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,114
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,414
عربي - Arabic 
32,828
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,350
فارسی - Farsi 
11,710
English - English 
7,823
Türkçe - Turkish 
3,690
Deutsch - German 
1,809
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,899
Pend 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,686
Şehîdan 
4,308
Enfalkirî 
3,604
Pirtûkxane 
2,773
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,748
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
518
PDF 
32,569
MP4 
2,852
IMG 
208,757
∑   Hemû bi hev re 
244,696
Lêgerîna naverokê
Kurtelêkolîn
JI MÎTOLOJÎYÊ BER BI TARÎXÊ...
Kurtelêkolîn
DI ZARGOTINA KURDÎ DE HESP
Kurtelêkolîn
Eyyûb Subaşıya 6 sal û 3 me...
Kurtelêkolîn
Parlamenterên Ewropayê koma...
Kurtelêkolîn
KCK: Li Sûriyeyê çareseriya...
Kurdên Azirbêcanê- Beşa (2)
Di cihê lêgerîna me de bi rastnivîsa rast bigerin, hûnê encamên xwestinê bibînin!
Pol, Kom: Kurtelêkolîn | Zimanê babetî: Kurmancî - Upper Kurdish (Latin)
Par-kirin
Facebook0
Twitter0
Telegram0
LinkedIn0
WhatsApp0
Viber0
SMS0
Messenger0
E-Mail0
Copy Link0
Nirxandina Gotarê
Bêkêmasî
Gelek başe
Navîn
Xirap nîne
Xirap
Li Koleksîyana min zêde bike
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Dîroka babetê
Metadata
RSS
Li googlê li wêneyan girêdayî bigere!
Li ser babeta hilbijartî li Google bigerin!
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish0
English - English0
عربي - Arabic0
فارسی - Farsi0
Türkçe - Turkish0
עברית - Hebrew0
Deutsch - German0
Español - Spanish0
Français - French0
Italiano - Italian0
Nederlands - Dutch0
Svenska - Swedish0
Ελληνική - Greek0
Azərbaycanca - Azerbaijani0
Catalana - Catalana0
Čeština - Czech0
Esperanto - Esperanto0
Fins - Finnish0
Hrvatski - Croatian0
Lietuvių - Lithuanian0
Norsk - Norwegian0
Ozbek - Uzbek0
Polski - Polish0
Português - Portuguese0
Pусский - Russian0
Srpski - Serbian0
балгарская - Bulgarian0
қазақ - Kazakh0
Тоҷикӣ - Tajik0
Հայերեն - Armenian0
हिन्दी - Hindi0
ქართველი - Georgian0
中国的 - Chinese0
日本人 - Japanese0

Kurdên Azirbêcanê- Beşa (2)

Kurdên Azirbêcanê- Beşa (2)
Kurdên Azirbêcanê- Beşa (2)
Amadekar û werger: #Têmûrê Xelîl#
Di salên Perestroykayê (Daçêkirinê) û, xwesma, di salên piştî wê da pirsa derheqa hal û demên kurdên li Komara Sovyetî ya Sosîyalîst (KSS) Azirbêcanê ji alîyê dîrokzana, êtnografa, rojnamevana û mexlûqetzana da, him li Yekîtîya Sovyet, him jî li welatên din bû têma minaqeşekirinê. Hewaskarîya ewqasî mezin hindava bext û qedera kurdên Azirbêcanê da bi çi va girêdayî bû? Kurdên Sovêtîyê, ku li vî welatî ji miletên kêmjimar bûn û perçekî miletê kurdî pirmîlyonê bûn, di kontêksta himberîhevkirina rewşa wan bi rewşa giran ya birayên wan li Kurdistanê, bala pêşekzana dikişand. Lê di goveka (çarçova) wê hewaskarîyê da pirseke giring jî hate holê: ferq û cudatîyên mezin di navbera kurdên Azirbêcanê û kurdên Sovêtîyê yên mayîn da (ji bo nimûne, Ermenîstanê û Gurcistanê). Û tiştê herî ecêbmayînê jî ew e, ku gilî derheqa wargê êtno-sîyasî yê yekgirtî - welatê Sovêtîyê da ne. Li Azirbêcanê di nav demeke kurt da sîyaseta bi destî zorê asîmîlekirina gelê kurd hate pêkanînê, ku ji kurdên Sovêtîyê yên here pirjimar bûn. Ew yek çawa qewimî, çi faktorên guhêrandina strûktûra dêmografîyê li herêma ku kurd li wir ser hev dijîyan û çi firsendên sîyasî hatine bikaranînê bona pêkanîna wê armancê?
Bingeha bona bi obyêktîvî ronahîkirina ewê pirsê dikarin îzbatîyên dîrokî û malûmatîyên statîstîkîyê yên fermî bin. Em ser da zêde bikin, ku bona ronahîkirina van pirsa him fikrên komên Azirbêcanê yên fermî û piştovanên wan derheqa bi rezadilî asîmîlebûna kurda û him testîqkirinên çend xwedînivîsên (avtor) kurd derheqa Qeza Kurdistanê ya otonom û hela Komara Kurda ya otonom di teşkîla Azirbêcanê da, ku çend weşana da derketine, fikrên pûç û bê bingeh in.
Bona zelalkirina dêmê vê pirsa ku em li ser disekinin, em berê xwe bidne çend îzbatî û malûmatîyên azirîyan. Anegorî hesabkirina binecîya ya sala 1921ê tenê li gundên KSS Azirbêcanê da jimara kurda 32.780 merî bûn. (Binhêre: Şirovekirina karkirina Komîsarîyata Sovêtîyê ya Gel ya KPSSF (Komarên Pişkavkazê yên Sovyetîye Sosîyalîstîye Fêdêratîv), Tîflîs, s. 1923, rûpel 16). Di sala 1926a jimara kurda li Azirbêcanê weke 41 hezara bû (1,8% binecîyên komarê). (Binhêre: K. M. Mamêdov, Jimara binecîyên KSS Azirbêcanê di nav 60 salan da, Bekû, s. 1982, rûpel 55). Giring e bidne kivşkirinê, ku kurdên KSS Ermenîstanê û KSS Gurcistanê (xwesma êzdî) di sedsalên 19a û 20î ji dest zordestîya Tirkîyê mihacirî wira bûne, lê kurdên Azirbêcanê ji demên buhurî da li ser axa kal û bava dijîtin. Xuya ye gilî derheqa sedsalên 10 û 11an, dema hukumdarîya mîrîtîya kurda ya Şeddadîya da ne, ku temamîya wê herêmê bin bandûra wê da bû. Gerekê bê gotinê, ku hetanî nîveka sedsala 20î kurdên Azirbêcanê di jîyana komarê ya mexlûqetîyê-sîyasî da xwedîyê çend mafên miletîyê bûn.
Di meha tîrmehê sala 1923a li Azirbêcanê di eynî demê da Devera Otonom ya Qerebaxê û Herêma Kurdistanê hatine teşkîlkirinê. Bin destê me da îzbatî tunene derheqa statuya Herêma Kurdistanê da wek yekîtîyeke miletî-dewletî ya otonom. Lê dîsa jî ew yek giringîya pirsa qedera kurdên Azirbêcanê danaxîne. Gelekî giring e bidne ber hesêb, ku ew herêma ku dihate binavkirinê wek Herêma Kurdistanê, cîyê bi kompakt jîyana kurda bû, ku di navê wê da jî xuya dibe û, ya duda, di salên dîwana Sovêtîyê yên pêşin da sîyaseta dewletê ya derbarê hesabkirin jimara miletên Yekîtîya Sovêtîyê yên kêmjimar û pêşdabirina kûltûra wan, li ser kurdên Azirbêcanê jî derbaz dibû. Tiştekî balkêş e, ku V. Î. Lênîn bi xwe guh daye ser rewşa binecîyên kurd ya xirab li wê herêmê. Ewî di têlêgrama xwe ya ser navê serokê Şêwra Komîsarîyata Gelî ya Azirbêcanê N. Narîmanov nivîsîye: ...gorîkirina 40 mîlyon pere ji bo birçîyên Povoljîyayê û Kurdistanê - îzbatîya wê yekê ya here baş e, ku em hazirin bin ala Înternasîyonala Sor da bimeşin. Serokê Şêwra Komîsarîyata Gelî ya Komarên Rûsîyayê yên Sovêtîêye Sosîyalîstîye Fêdêratîv Lênîn. (V. Î. Lênîn, Berevoka efrandina, çapa 3a, cild 4, rûpel 100).
Lê vira pirseke nazik hebû, ku taybetîya rewşa kurdên kêmjimar dianî ber çava. Kurdên Sovêtîyê, ku beşeke gelê kurdî perçekirî bûn, hema bêje hertim tesîra rewşa sîyasî ya herêma ku kurd lê diman (Kurdistanê) ser xwe texmîn dikirin. Em bîr bînin, ku ew dema em li ser disekinin da, pirsa kurda li Tirkîyê gelek berk bû. Tiştekî eyan e, ku di destpêka salên 20î kemalîsta li Tirkîyê gelekî aktîv bi serokatîya kurda ra diketine nava pêwendîya bona xwe ji şertên Peymana Sevrê xilaz bikin, ya ku riya serxwebûna kurda vedikir. Pêşî kemalîsta derheqa wekehevtîya sîyasî ya kurda û tirka da elam kirin, hela behsa otonomîya bona kurda jî kirin. Lê piştî Peymana Lozanê (sala 1923a), ku şertên Peymana Sevrê binax kir, kemalîsta di sîyaseta xwe ya derheqa pirsa kurda da berê xwe guhastin û li soz û qirarên xwe xwedî derneketin. Nerazîbûna kurda bi wê sîyasetê ra warguhêzî serhildanê bû, ku sala 1925a bi serokatîya Şêx Sehîd destpê bû. Kemalîsta ku serhildana kurda di nava xwînê da mewicandin, elam kirin, ku Tirkîyê da ne kurd hene, ne jî pirsa kurda heye. Evê yekê tesîr li ser rewşa kurdên Azirbêcanê kir. Du faktora alî wê yekê kirin: ya pêşin, hukumata Sovêtîyê di nav pêwendîyên baş da bû bi kemalîsta ra û zanibû ku ew mafên ku Sovyetê daye kurda, ne bi dilê wan e û ne dixwest xatirê wan keve, ji ber ku kurdên birayên wan li Tirkîyê ji hemû mafa hatine mehrûmkirinê. Ya duda: Tirkîye nû ketibû heyra bext û qedera Azirbêcanê da, ku bi êtnîkî ji xwîn-qinêtekê bûn. Em wê jî bêjin, ku ewê yekê di hucetên axê yên di navbera Azirbêcanê û Ermenîstanê da rola xwe lîst û wî alî da azirî karê ketin.
Fikrên jorgotî wê pirsê ji me ra zelal dike, ku çima serokên Azirbêcanê bi rû va xwe li riya prînsîpên întêrnasîyonalîzmê girtibûn, lê di rastîyê da di pirsa kurda da sîyaseta bi dilê Tirkîyê bi kar dianîn. Dîwana Azirbêcanê du pirsdanîn danîbûn pêşîya xwe bona di pirsa kurda da biserkeve: a) seba xatirê Tirkîyê xwe ji otonomîya kurda xilas bike û navê Kurdistan ji holê rake, ku li Tirkîyê hatîye qedexekirin; b) careke mayîn vegere li ser sîyaseta xwe ya hindava kurdên kêmjimar da, usa, ku bere-bere wana bihelîne û asîmîle bike. Bona pêkanîna ewê pirsdanînê, faktora îslamê jî dihate bikaranînê, û di şertên kûltûra sîyasî ya nimiz û xwefemdarîya miletîyê ya nekamilbûyî da, dîn ser miletîyê ra bû. (Em bikine bîra we, ku kemalîsta li Lozanê bi saya serê yekîtîya dînî ya tirka û kurda kurda ji nav lîsta miletên Tirkîyê yên kêmjimar derxistin). Temamîya wan pirsa, ku qedera gelê kurd li Azirbêcanê va girêdayî bû, tam diketine nava wî qalibî.
Serokatîya komara Azirbêcanê sala 1930î navê Herêma Kurdistanê guhart û kir Navça Kurdistanê. Lê hema di wê salê da ew navça miletîyê jî ji holê rakirin û bi wê yekê va bingehê sîyaseta asîmîlekirina kurda, pêpeskirina (binpêkirin) mafên wan yên miletîyê hate danînê.
Eserên ewê sîyasetê bi awakî ferih (zelal) di malûmatîyên statîstîkîyê yên derheqa kurdên Azirbêcanê da xuya dibin. Li Azirbêcanê jimara azirîya her zêde dibû, lê ya kurda kêm dibû. Ji bo nimûnê, sala 1926a jimara kurda 41 hezar bû, ku dikire 1,8 % hemû binecîyên komarê, sala 1939a jimara kurda serhevdu bû 6 hezar (0,2%), sala 1959a - 1,5 hezar, sala 1970î - 5,5 hezar (0,1%), Piştî hesabkirina binecîya ya sala 1979a hate elamkirinê, ku li Azirbêcanê kurd tunene. Bona himberîhevkirinê em bidne kivşê, ku jimara kurda li komarên cînarên Azirbêcanê - Ermenîstanê û Gurcistanê ji nîveka salên 20î, ku me derheqa wê da li jorê got, 3,5-4 cara zêde bûye. Ev malûmatîyên statîstîkîyê yên fermî îzbatîyên here berbiçav in. Em wê jî bêjin, ku piranîya kurdên Azirbêcanê li gunda diman û gelek zaro dianîn. Eger em hesabeke sade bikin, em dikarin bêjin, ku niha li Azirbêcanê dikaribû 350-400 hezarî nekêmtir kurd hebûna.
Pirsa derheqa mafên kurda yên miletîyê da li vira bi cûrê xwe hel kirin: kurd tunene, tê wê manê, ku derheqa mafên wan da nikare tu xeberdan hebe. Xudanê evê gotarê ji çend azirîyên bi qulixa bilind û zanyara şirovekirinên ecêb bihîstîye derheqa betavebûna kurda li wê komerê da. Ewana, bi gotina wan, bi daxaza dilê xwe asîmîle bûne. (Em bêjin, ku di hinek şerta da asîmîlebûna wî awahî diqewime. Lê çi ku derheqa asîmîlebûna rezadil da ne, ew têrmîneke berxwederxistî ye û bona wê ye, ku ewê yekê efû bikin, çi ku anîne serê kurda).
Bona kurda şertekî pêşketina di nav qulixa xwe da ew bû, ku bêje ez azirî me. Bûbû qanûn, ku bona karekî baş bidne te, an jî bona sitendina navê doktorîyê û yên mayîn, kurd gelek cara mecbûr bûn di nasnameyên xwe da ber navê miletî xwe azirî binivîsin. Ev sîyaseta hindava kurda da ya miletçîyên azirî tenê bi van îzbatîya va kuta nabe. Ew sîyaset ya pirplan bû. Em çend îzbatî û nimûneyên mayîn bînin:
Di nîveka salên 60î beşa kurdzanîyê ya Înstîtuta Rohilatzanîyê ya Akadêmîya Zanyarî ya KSS Azirbêcanê hate dadanê, ew jî wê demê, gava problêmên lêgerîn û lêkolînan pir bûn. Di wan deman da destpêkirî hemû zanyarên kurd yên bi nav û deng, sîyasetmedar û şoreşger, Mêrxasên Yekîtîya Sovêtîyê û Mêrxasên xebata sosîyalîstîyê kirin azirî. Em dikarin gelek nimûneyên feşkirina dîroka kurda ya berê bînin. Nimûneyeke balkêş - Çîngîz Îldirim e. Ew şoreşgerê kurd yê bi nav û deng di dokûmêntên xwe yên partîyayê da û di nameyên ku ji serokên dewleta Sovêtîyê S. Kîrov û S. Orconîkîdzê ra şandine, gelek cara bi sebebên cihê-cihê li kurdîtîya xwe xwedî derketîye. Lê dîsa jî azirî wî azirî dihesibînin. (Binhêre: Polonskî L., Çîngîz Îldirim, Bekû, s. 1986, rûpel 233, 240, 247, 273 û yên mayîn).
Şair û xunedarê kurd yê bi nav û deng di sedsala 17a da, ronahîdarê îdeya kurda ya miletîyê Ahmedê Xanî, ku efrandinên xwe bi kurdî nivîsîne û tu xetek bi tirkî ne nivîsîye, azirîkî bi paşnavê Huseynov wî nav kirîye wek şairê kurda-tirka. (Binhêre: A. A. Huseynov, Jîyan û mêrxasî, Moskva, s. 1987).
Di pirtûka akadêmîk Z. Bûnîyatov ya bi sernavê Hukumdarên jin yên rohilata musulmanîyê da malbetên kurda yên Şikakî, Rûzakî (Rojkî) û yên mayîn, ku malbetên bi nav û deng in û şika tu pêşekzana tuneye ku ew kurd in, ser azirîya hatine hesibandinê. Tiştekî balkêş e, ku dîrokzan-tirkzanên azirî bi hemû pirsên dîrok û aborîya Tirkîya nû û kevin va mijûl dibin, xênji pirsekê - pirsa kurda. Hewaskar e bidne kivşkirinê, ku di çend kovarên welatên dereke da (yên kurdî û înglîsî) yekşivêtîya (minanîhevbûn, hevşibandin) rewşa kurdên Azirbêcanê û Tirkîyê tê ber çava, ji ber ku kûrsa sîyasî yek e.
Dawîyê em dixwezin guhdarîya xwendevana daynine ser ecêbeke giran, ku pirsa me va girêdayî ye. Herêma Kurdistanê (dû ra bû navçe) ji holê hate rakirinê, lê rojnama ku organa wê bû -Sovêtskîy Kûrdîstan (Kurdistana Sovêtîyê), heta dawîya salên 50î jî derdiket.
[1]

Kurdîpêdiya ne berpirsê naverokê vê tomarê ye, xwediyê/a tomarê berpirs e. Me bi mebesta arşîvkirinê tomar kiriye.
Ev babet 437 car hatiye dîtin
Raya xwe li ser vî babetî binivîsin!
Haştag
Çavkanî - Jêder
[1] Mallper | Kurmancî | https://xelat.org/ 25-12-2023
Gotarên Girêdayî: 12
Pol, Kom: Kurtelêkolîn
Zimanê babetî: Kurmancî
Dîroka weşanê: 22-10-2023 (1 Sal)
Cureya belgeyê: Werger
Cureya Weşanê: Born-digital
Kategorîya Naverokê: Dîrok
Kategorîya Naverokê: Doza Kurd
Welat- Herêm: Kurdistan (Sor)
Welat- Herêm: Azerbaijan
Zimanê eslî: Rûsî
Meta daneya teknîkî
Kalîteya babetê: 99%
99%
Ev babet ji aliyê: ( Burhan Sönmez ) li: 25-12-2023 hatiye tomarkirin
Ev gotar ji hêla ( Sara Kamela ) ve li ser 26-12-2023 hate nirxandin û weşandin
Ev gotar vê dawiyê ji hêla ( ڕۆژگار کەرکووکی ) ve li ser 03-07-2024 hate nûve kirin
Navnîşana babetê
Ev babet li gorî Standardya Kurdîpêdiya bi dawî nebûye, pêwîstiya babetê bi lêvegereke dariştinî û rêzimanî heye!
Ev babet 437 car hatiye dîtin
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 48
Kurtelêkolîn
JI MÎTOLOJÎYÊ BER BI TARÎXÊ Û JI LEHENGÎYÊ BER BI EVÎNÊ DESTAN WEKU ÇEMKEKE SÎWAN DI VEGÊRANA GELÎ DA
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Kurtelêkolîn
Ji bo piştgiriya Rojava, şandeyek ji Bakur serdana Başûrê Kurdistanê kir
Jiyaname
Erdal Kaya
Kurtelêkolîn
Endamê Komîteya Rêveber a PKK’ê: Em weke PKK li Rojava nîn in
Kurtelêkolîn
‘Rojava rûmeta me ye’
Pirtûkxane
Dîroka Kurdistanê 1
Pirtûkxane
Dîroka kurdistanê 2
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
RÊZIMANE KURMANCÎ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Cihên arkeolojîk
Temteman
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Kurtelêkolîn
Ji Kampanyaya Çetir banga Jiyana rojnamevanan biparêzin
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Resul Geyik
Jiyaname
Hasan Bîter
Kurtelêkolîn
Hêlîn Umît: Di kaosa Rojhilata Navîn de gelê Kurd xwedî wezîfeya pêşengiyê ye
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Diya Ciwan
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Narin Gûran

Rast
Kurtelêkolîn
JI MÎTOLOJÎYÊ BER BI TARÎXÊ Û JI LEHENGÎYÊ BER BI EVÎNÊ DESTAN WEKU ÇEMKEKE SÎWAN DI VEGÊRANA GELÎ DA
24-11-2024
Sara Kamela
JI MÎTOLOJÎYÊ BER BI TARÎXÊ Û JI LEHENGÎYÊ BER BI EVÎNÊ DESTAN WEKU ÇEMKEKE SÎWAN DI VEGÊRANA GELÎ DA
Kurtelêkolîn
DI ZARGOTINA KURDÎ DE HESP
24-11-2024
Sara Kamela
DI ZARGOTINA KURDÎ DE HESP
Kurtelêkolîn
Eyyûb Subaşıya 6 sal û 3 meh cezayê girtîgehê hat birîn
01-12-2024
Sara Kamela
Eyyûb Subaşıya 6 sal û 3 meh cezayê girtîgehê hat birîn
Kurtelêkolîn
Parlamenterên Ewropayê koma ‘Dostên Gelê Kurd’ ava kir
23-12-2024
Evîn Teyfûr
Parlamenterên Ewropayê koma ‘Dostên Gelê Kurd’ ava kir
Kurtelêkolîn
KCK: Li Sûriyeyê çareseriya pirsgirêkan bi feraseta neteweya demokratîk dibe
23-12-2024
Evîn Teyfûr
KCK: Li Sûriyeyê çareseriya pirsgirêkan bi feraseta neteweya demokratîk dibe
Babetên nû
Pirtûkxane
Dîroka kurdistanê 2
12-12-2024
Sara Kamela
Jiyaname
Hasan Bîter
26-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 48
24-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
RÊZIMANE KURMANCÎ
10-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Dîroka Kurdistanê 1
10-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 47
10-11-2024
Sara Kamela
Pirtûkxane
Osman Sebrî 1905-1993 (Jiyan, Têkoşîn û Berhem)
07-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
Rewan
07-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
QÎRÎNA MIRINÊ
07-11-2024
Aras Hiso
Pirtûkxane
Zanhaweya Pêxember (Mewlûda Pêxember)
07-11-2024
Aras Hiso
Jimare
Babet
  531,892
Wêne
  113,293
Pirtûk PDF
  20,688
Faylên peywendîdar
  109,182
Video
  1,727
Ziman
کوردیی ناوەڕاست - Central Kurdish 
292,131
Kurmancî - Upper Kurdish (Latin) 
91,114
هەورامی - Kurdish Hawrami 
66,414
عربي - Arabic 
32,828
کرمانجی - Upper Kurdish (Arami) 
20,350
فارسی - Farsi 
11,710
English - English 
7,823
Türkçe - Turkish 
3,690
Deutsch - German 
1,809
لوڕی - Kurdish Luri 
1,690
Pусский - Russian 
1,144
Français - French 
349
Nederlands - Dutch 
131
Zazakî - Kurdish Zazaki 
91
Svenska - Swedish 
72
Polski - Polish 
56
Español - Spanish 
55
Italiano - Italian 
52
Հայերեն - Armenian 
52
لەکی - Kurdish Laki 
37
Azərbaycanca - Azerbaijani 
27
日本人 - Japanese 
21
中国的 - Chinese 
20
Norsk - Norwegian 
18
Ελληνική - Greek 
16
עברית - Hebrew 
16
Fins - Finnish 
12
Português - Portuguese 
10
Тоҷикӣ - Tajik 
9
Ozbek - Uzbek 
7
Esperanto - Esperanto 
7
Catalana - Catalana 
6
Čeština - Czech 
5
ქართველი - Georgian 
5
Srpski - Serbian 
4
Kiswahili سَوَاحِلي -  
3
Hrvatski - Croatian 
3
балгарская - Bulgarian 
2
हिन्दी - Hindi 
2
Lietuvių - Lithuanian 
2
қазақ - Kazakh 
1
Cebuano - Cebuano 
1
ترکمانی - Turkman (Arami Script) 
1
Pol, Kom
Kurmancî
Peyv & Hevok 
40,899
Pend 
24,978
Kurtelêkolîn 
5,686
Şehîdan 
4,308
Enfalkirî 
3,604
Pirtûkxane 
2,773
Çand - Mamik 
2,631
Navên Kurdî 
2,603
Jiyaname 
1,748
Cih 
1,164
Belgename 
291
Wêne û şirove 
184
Weşanên 
115
Cihên arkeolojîk 
61
Partî û rêxistin 
28
Vîdiyo 
19
Helbest  
10
Nexşe 
3
Pêjgeha kurdî 
3
Karên hunerî 
2
Wekî din 
2
Ofîs 
1
Li Kurdistanê hatine berhemdan 
1
Hilanîna pelan
MP3 
518
PDF 
32,569
MP4 
2,852
IMG 
208,757
∑   Hemû bi hev re 
244,696
Lêgerîna naverokê
Kurdîpîdiya berfrehtirîn jêderê zaniyariyên Kurdîye!
Pirtûkxane
NÎQAŞÊN FELSEFEYÊ 48
Kurtelêkolîn
JI MÎTOLOJÎYÊ BER BI TARÎXÊ Û JI LEHENGÎYÊ BER BI EVÎNÊ DESTAN WEKU ÇEMKEKE SÎWAN DI VEGÊRANA GELÎ DA
Jiyaname
Sîsa Mecîd
Cihên arkeolojîk
Dalamper
Kurtelêkolîn
Ji bo piştgiriya Rojava, şandeyek ji Bakur serdana Başûrê Kurdistanê kir
Jiyaname
Erdal Kaya
Kurtelêkolîn
Endamê Komîteya Rêveber a PKK’ê: Em weke PKK li Rojava nîn in
Kurtelêkolîn
‘Rojava rûmeta me ye’
Pirtûkxane
Dîroka Kurdistanê 1
Pirtûkxane
Dîroka kurdistanê 2
Wêne û şirove
Di sala 1800`î de tabloya ku Kurdekî ji eşîra Caf'ê temsîl dike
Wêne û şirove
Xwendekarên dibistanên kurdî li rojhilatê Kurdistanê, di sala 1965an de
Jiyaname
Rojîn Hac Husên
Wêne û şirove
Kurdekî Batûmê bi cilûbergên neteweyî (sedsala 19an)
Pirtûkxane
RÊZIMANE KURMANCÎ
Wêne û şirove
Kêliya ku rêberê şehîd “Simko Axa Şikak” berî 96 salan giheşte bajarê Silêmaniyê
Jiyaname
Mecîdê Silêman
Cihên arkeolojîk
Temteman
Wêne û şirove
Kinyazê Îbrahîm, Çerkezê Reş, Hecîyê Cindî 1985
Kurtelêkolîn
Ji Kampanyaya Çetir banga Jiyana rojnamevanan biparêzin
Jiyaname
Mîna Acer
Jiyaname
Resul Geyik
Jiyaname
Hasan Bîter
Kurtelêkolîn
Hêlîn Umît: Di kaosa Rojhilata Navîn de gelê Kurd xwedî wezîfeya pêşengiyê ye
Cihên arkeolojîk
Kereftû
Jiyaname
Diya Ciwan
Cihên arkeolojîk
Mezarê Padîşehê Kurd ê Mîdî (Kî Xosraw- Kawa) 632-585 BZ
Cihên arkeolojîk
Qoşliyê
Jiyaname
Nesim SÖNMEZ
Jiyaname
Narin Gûran

Kurdipedia.org (2008 - 2024) version: 16.08
| Peywendî | CSS3 | HTML5

| Dema çêkirina rûpelê: 1.5 çirke!