=KTML_Bold=Rewşa Pirtûkxaneyên wêjeyî di tevgera wêjeyî û çandî ya Rojava û Bakur û Rojhilatê Sûriyê de=KTML_End=
#Aras Hiso#
=KTML_Bold=- Li gor we; Pirtûkxaneyên wêjeyî di tevgera wêjeyî û çandî ya Rojava û Bakur û Rojhilatê Sûriyê de çi girîngiya wan heye û roleke çawa dilîzin?=KTML_End=
Çanda xwendina û pirtûkan di nava her gelekî de, dewlemendî û proseya pêşketinê nîşan dide. Li beriya şoreşa Rojavayê Kurdistanê, di nava her bajarekî pirtûkxaneyeke navendî hebûn û bi çarçoveyeke giştî bi tenê berhemên bi zimanê erebî û beşekî wê jê ji bermehên mijarên siyasî û partîbûnê di nava xwe hildigirt. Îro jî bi deskeftiyên şoreşa Rojavayê Kurdistanê di nava her bajarekî çi pirtûkxaneyên mezin û çi jê yên biçûk nîşaneyekî wiha ya rûyê çandî û wêjeyî dide, her wiha jî mirov dikare ji zimanekî zêdetir wan berheman bi hemû mijarên curbecur ve bibîne.
Ji aliyekî dîtir ve, bi geşedanên saziyên çandî û wêjeyî re, her wiha bi rêya perwerdehiya bi zimanê dayîkê re em dibînin tevgereke wiha bi sivikî be jî nîşaneyên serkeftina çanda xwendina û pirtûkxaneyan dide. Bi avakirin û damezrandina weşanxane û çapxaneyan re em, avantacên berheman li ber çavên xwîneran gelekî hate zêde kirin û ji wan re bû palpişteke rewşenbîrî. Ji vê yekê zêdetir pêşangeha Herekol a ku salane li ser asta herêma Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê tê li darxistin, ji nivîskar, xwîner û nifşên nû re bû gencîneyeke ji xurtkirina asta çandî, wêjeyî û rewşenbîrî de. Lê, li rex van girîng û pêşketinên berbiçav divê ku ya rast pirsa xwîner were kirin ka bê asta xwendina li herêmê çawa ye? tevî ku em dizanin di vê Rojhilatanavîn de asta xwendina lawaz e û bi taybetî welat û herêmên ku tê re derbas dibin rastî derbên mezin ên qelsiya xwendina tên. Ev yek divê ku bi pêşengtiya rêzeçalakiyên li pirtûkan û derfetên domandina xwendina di dibistana û zanîngeha de û her wisa bi geşedan û pêvajoyên girîniya xwendina li ber vê feraseta çanda xwnedinê tê vekirin. Heta îro jî li gelek welatan pêşbirkên li ser girîngiya xwendina pirtûkên wêjeyî yên roman û pexşanan tê çêkirin û li ser wê yekê xelatên bêhema têne dayîn. Ancax bi van çalakiyên wiha dikare pirûkxaneyên li vê herêmê were dewlemedkirin.
Ji aliyekî din ve jî mixabin ku di nava pirtûkxaneyên me de, ne her pirtûka tê xwestin, tê peydakirin jî. Ji ber hinge bi tenê pirtûkên ku li herêmê têne çapkirin û yên cîranên hawirdorê di pirtûkxaneyên herêmê de têne û peyda kirin. Hinek pirtûka jî, gava li pirtûkxaneyê were peydakirin jî li mixabin li pirtûkxaneyên dîtir nayêne dîtin. Bi sedan pirtûkên kevnare yên dîrokî û çandî hene ku temenê wan sedsalan di ser wan re derbasbûne, mixabin ku di pirtûkxaneyên me de mîna muzexaneyekê nehatiye parastin. gelek nimûneyên pirtûkxaneyên wiha yên cîhanî heye ku yek ji wan pirtûkxaneya kongrsê ya emerîkayê ji wan e ku bi hemû zimanan çi pirtûka were xwestin jî tê de peyda dibe. Ji ber hingê Orhan Pamukê ku digot ``Ez di ber xwendina pirtûkan re fêrî jiyanê jî bûme``, nexwe pirtûk û cîhana pirtûkan û girîngdayînaç û karkirineke serbixwe ya ji bo wê dikare di nava nifşên nû de bibe mîna av û jiyanê jî. Lewma bi gotineke kurt dikarim bêjim ku pirtûkxaneyên wêjeyî di tevgera wêjeyî û çandî ya li herêma di asta qozikdayîna xwe ya destpêkî de ku divê mîna pêvajo û çalakiyeke serbixwe lê bê nêrîn.
=KTML_Bold=- Bi dîtina te; gelo li Bakur û Rojhilatê Sûriyê pêwîstî bi avakirina pirtûkxaneyeke niştîmanî heye, yan na û çima?=KTML_End=
Bêguman ez tevlî avakirina pirtûkxaneyeke wiha ya niştîmanî dibim, çiku bi pirtûkxaneyek wiha re dikare rê li ber zehmetiyên bi destxistina pirtûkan were girin. Her wiha li gelek welatên dunyayê pirtûkxaneyên wiha bi xêr û gencîneyeke xurt ya berhema dîmena wî welatî xweşik kiriye. Bi rastî min nedîtiye di nava pirtûkxaneyên me de tomarkirineke rêkûpêk a pirtûkan heye, mixabin ku em di vî alî dehîn di destpêkê de ku gelek pirtûka bi agahiyên xwe yên naverokî ve kronolojoya berhemdanan qels û lawaz in. Ger ev pirtûk di pirtûkxaneyeke niştîmanî ya wiha de neyê tomarkirin, dibe bi domana demê re were wendakirin û ji hole were rakirin. Ji xwe belkî bi desan pirtûkên nivîskarên kurd hîn heta beriya şoreşa Rojavayê Kurdistanê jî ji ber pişavtina çand û zimanê kurdê ya ji aliyê rêjîma Bae`s a sûriyeyê ve hatine şewtandin û nivîskarên wan di zîndanan de lêdan xwarine. Lewma bi ekîbeke xurt a li ser avakirina vê pirtûkxaneyê dikare gelek pirtûkên berbelav di hundir van refikên pirtûkxaneya Niştîmanî de tijî û tomar bike. Li kêlek vê xebatê, ger ev pirtûk werin dijîtalkirin û pê ve girêdayî malpereke taybet pê hebe dikare vê pêngavê hîn xurtir û dewlemedtir bike. Heke ev pirtûkxane were avakirin, em dikarin bêjin ji bo pênageveke wiha nû ji niha ve ser xêrê be.
[1]