بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی
ئاماڎەکەرڎەی و هۊرئەوەگېڵنای: #ئەسعەد ڕەشید#
بەشۍ شەسس و نۊهەمە
مامۊسا ئەحمەد نەزیری، جە کتېبچەو (هۆرامان دیار یادها یادبودها)نە ماچۊ:
هۆرامییەکۍ چەنی سرووشتی لینیۍ بیېنۍ و چەنی گیروگرفت و بەڵایەکا بە سەبر و وېگیرېنۍ، پەوکەی جە کۊنتەرین ڕوژگارەکاوە بە بەشەو وېشان قانۍ بیېنۍ، قەت دەسشان پەی ماڵو خەڵکی درېژ نەکەرڎەن، وەڵۍ ئیسلامینە چېرو سایەو شوورێنەو دمای ئامای ئیسلامیچ بە پابەڼییشان بە ئایینو پیروزو ئیسلامیۆ، جە ناپاکی و دزی و تاوانی دوورۍ کەوتېنێ.
هۆرامییەکۍ ساڵەهای ساڵەن وەهارېنە کۊچشان پەی دلۍ باخەکاشان کەرڎەن و دلۍ کېڵەکانە تاکو پایېزۍ مەنېنێ، فرەو تفاق و کەلوپەلەکەشا دەگانە جیائاستەن و کەمێشا بەردەن چەنی وېشان پەی دلۍ باخی یام پەی ئېڵاخی، یانەکېشا بەبۍ پاسەوان جیائاستېنۍ، کە ئانەیچ سیفەتێ زەریفەن کە جە سەرچەمە دینیەکاوە مسانشان.
وەڵۍ و دمای ئیسلامی، ژەنی هۆرامانی شان بە شانو پیایا جە فرەو کایەکانە بەشداریشان کەرڎەن، بەبۍ هیچ گرفتو ناڕەحەتیێ، هیچ کات توشو لەککەو بەڎنامیێ نەبیېنۍ، چوونکوم خوڎائەشناسۍ و شەرەف پەروەرۍ بیېنۍ، تەرسەو قیامەتی و حەیاشیەی دنیێشان بیېنە، فرەو جارا ژەنێ جە هۆرامان نیازو سەفەرێش بېیەبۊ پەی دەگێوەتەرۍ، یام پەی دلۍ باخی، پەی کەشی، کەسێ نزیکو وېش چاگە حازر نەبیەن، پیێوە هامساشا چەنیش لوان، قەت بە چەمێ ناپاکی ڕانە تەماشەش نەکەردېنەو ئاڎیچە دامنەو وېش پارېزنان.
کاتێ جە فەرهەنگو واچەکا زوانی هۆرامی سەرنجە مڎەیمۍ، وینمۍ پەی هەر چېوێ چن واچێ هەنۍ و بەکارمەیان، چەنی ئانەیە دلۍ فەرهەنگو زوانەکا تەرینە چن واچێ هەنۍ پېسە نامۍ پەی ژەن و پیای بەڎڕەفتاری، کە ئا جورە واچۍ جە فەرهەنگو زوانی هۆرامینە شونەوارشان نېیەن، ئینەیچە جە پاکیی و ڕەفتار بەرزی خەڵکو هۆرامانی زیاتەر هیچ ماانێوە تەرەش نېیەنە.
9. هۆرامیی و هونەر:
ئاشکەران کە ژیوگاو سرووشتو هۆرامانی نەخشین و ڕەنگین و قەشەنگ و جوان و ڕازیاوە و دڵگیرەن، زمسانش دیمەنو دڵبەری ۋەرۋینیش، دەمەو گڤەو هەوایش، بەیسەو چلوورۍ چېر پاساراش، سەرپۊشی ۋەرۋینو کەشەکاش.
وەهارش چرۊ و گوپکە و هەراڵەو دارودرەختیش، سارا و کەش و کۊی ڕەنگ سەوزش، هاژە و خوڕە و قڵمەو قەڵوەزاش، پېسە مەولەوی واتەن:
چەمەن هان لیباس ڕەنگی سەوز پۊشان
ۋەرۋاو چوون ئەسرین دیڎەی من جۊشان
هامنش دار و درەختی سۆز و پەرداخ، میوەدێمەی پەڕ هەنگورەی هەمەجۊرەش، شنەو شەماڵی فېنکیش، قاسپەو ژەرەژاش، جریوەو مەلاش.
پایېزانش زەردی و ئاڵتوونینی گەڵاو دارەکاش، گەڵاخەزانی ڕەنگ ڕشتەی سیوەیلش.
ئینۍ گرڎشان ڕەگەزۍ سەرەکیۍ پېکئاماو زەوق و سەلېقێوە سرووشتی ڕەسەنېنۍ.
ئاشکەران کە زەوق و سەلېقەی ڕەسەن و ساغ و سڵامەت، بناغێوە پتەوېنۍ پەی بنیاڎنیای هونەرێ ڕەسەن و ڕەنگین و دوڵەمەڼی، پی شکڵە هیچ سەمەرە نېیەن گەر واچمۍ هۆرامان زەمینێ پیتدارەن پەی ڕسای تۊمو هونەری، فرەما نەواتەن گەر واچمۍ: هۆرامیۍ خاوەنو هونەرو ڕەسەنو وېشانۍ، هونەرێ کە سەرچەمەکەش ژیوگا زەریف و دڵ و دەروونە ساف و پاکەکەشان، ویر و خېیاڵە تیژو فراوانەکەشان بېیەن، جە زەمەنە وەڵینەکاوە هونەر دلېشانە چەکەرەش کەرڎەن، ڕسان، لق و پۊش بەرکەرڎەن و بەرهەم ئامان.
هاوار و ناڵەو گڵوەی تەسکەو لوولۍ (شمشاڵ) و پېقەو زوڕنێ و گرمەو زرمەو تەپڵی و دەهۊڵی، دەبدەبەو دەفۍ، جۊرەها سیاوچەمانۍ، ئاوازۍ کرژۍ و خېرێ، چڼەها جۊرۍ هۊرپڕای، ئینۍ گرڎشان شاهېڎی مڎان سەرو بەرزی هونەرو ڕوژگارە وەڵینە ڕەنگینەکا هۆرامانی و هونەرە ڕەسەنەکەیش.
هۆرامییەکۍ جە هونەرو وېنە و پەیکەرتاشی و هۊرکڵاشتەینە بېبەشۍ نەبیېنۍ، تاکو ئیسەیچ جە چڼەها یاگۍ هۆرامانینە شۊنەوارشان مەنەن، چ جە مەڕەکانە، یام دلۍ یانەکاشانە، یام دلۍ مزگیەکاشانە، سەرو تەوەناوە، سەرو دارەکاوە، زیاتەریچ دلۍ باڵاخانە و دیوەخانو سانەکا و بەگزاڎەکانە، من بە چەمۍ وېم چن نەخش و نیگارێ جوانۍ و پەڕ وردەکاریۍ هونەریېم چن یاگێنە دیېنۍ.
مروڤی شارەزا و بە سەرنج، ئارۊ بە ئاشکرا هەس کەرۊ کە هونەرو گۊرانیۍ تازۍ کوردیۍ، سەرو بنەماو گۊرانیۍ فولکلوریۍ هۆرامیۍ مەرزیانەرە، چەنی تەقەیورێ فرە کەمی، ئیتر برا سورانییەکۍ چ پەنە بزانا و دڎانېش بنیاپۊرە، چ نەزاناو دڎانېش نەنیا پۊرە، ئانەی ئارۊ ئاڎۍ بە تازەش مزانا، دەیەها و سەڎەها ساڵۍ چێوەڵ هۆرامانەنە بېیەن و واچیان، زیڼەکەرڎەیۆشان و دیسان واتەیۆشان چەنی ئالەتە موسیقیەکا، هەرمانێ جوان و کەڵکدارەن.
ئانەیچ واچمۍ: پاڵو ئانەینە جورەها گەمۍ و وەرزشۍ جە هۆرامان بیېنۍ، چن وەرزش و گەمێ پەی پیایا، ژەنا، گەنجا و زاروڵا کریێنۍ. بەشێ جە کتېبو ئاوەڎانییەکۍ هۆرامانی، نویستەی: هیدایەت گوڵپی، فاڕای پەی سەرو زوانی هۆرامی: ئەسعەد ڕەشید.[1]